શું છે 'એક રાજ્ય, એક RRB' યોજના? 1 મેથી બનવા જઈ રહી છે હકીકત; બેન્કો પર શું થશે અસર

One State One RRB: એક રાજ્ય-એક પ્રાદેશિક ગ્રામીણ બેન્ક (RRB) યોજના 1 મેથી લાગુ થવા જઈ રહી છે. કેન્દ્રીય નાણા મંત્રાલયે તાજેતરમાં 15 પ્રાદેશિક ગ્રામીણ બેન્કોના એકીકરણને મંજૂરી આપી છે. આ અંતર્ગત 11 રાજ્યોમાં 15 પ્રાદેશિક ગ્રામીણ બેન્કોના એકીકરણ માટે નોટિફિકેશન બહાર પાડવામાં આવ્યું છે. આમ, પ્રાદેશિક ગ્રામીણ બેન્કોના એકીકરણના આ ચોથા રાઉન્ડ સાથે હાલની 43 RRBની સંખ્યા ઘટીને 28 થઈ જશે. હાલમાં 26 રાજ્યો અને 2 કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં 43 RRB કાર્યરત છે.

શું છે એક રાજ્ય, એક RRB યોજના?
RRB યોજના કેન્દ્રીય નાણા મંત્રાલયના નાણાકીય સેવાઓ વિભાગની એક સુધારણા યોજના છે, જેનો હેતુ રાજ્યોની અંદર પ્રાદેશિક ગ્રામીણ બેન્કોને એક એકમ તરીકે સ્થાપિત કરવા અને એકીકૃત કરવાનો છે. આ પ્રક્રિયા વર્ષ 2005માં ડો. વ્યાસ સમિતિની ભલામણોના આધારે શરૂ કરવામાં આવી હતી. તેનો હેતુ RRBની કાર્યક્ષમતા અને બેન્કિંગ ગવર્નન્સમાં સુધારો કરવાનો અને બેન્કિંગ ઓપરેટિંગ ખર્ચને તર્કસંગત બનાવવાનો છે. આ ઉપરાંત બેન્કોમાં માનવ અને તકનીકી સંસાધનોનો યોગ્ય રીતે ઉપયોગ કરવો કરવાનો છે. વ્યાસ સમિતિનું માનવું હતું કે, આમ કરવાથી રાજ્યમાં સ્થિત આરઆરબી વચ્ચેની સ્પર્ધા સમાપ્ત થશે અને તેઓ બધા એક એકમ તરીકે કામ કરી શકશે. પ્રાદેશિક ગ્રામીણ બેન્ક અધિનિયમ 1976 ની કલમ 23A(1) હેઠળ આપવામાં આવેલી સત્તાઓના ઉપયોગ માટે આ RRB ને જાહેર હિતમાં મર્જ કરવામાં આવી રહી છે.

6 મેના રોજ એકીકરણ પ્રગતિની સમીક્ષા
કેન્દ્રીય નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ 6 મેના રોજ 'વન સ્ટેટ-વન RRB'ના અમલીકરણ અને પ્રગતિની સમીક્ષા કરશે. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર આ દરમિયાન નાણામંત્રી પ્રાદેશિક ગ્રામીણ બેન્કો સાથે બેઠક કરશે અને એકીકરણ સહિત વિવિધ મુદ્દાઓની સમીક્ષા કરશે. 'એક રાજ્ય-એક આરઆરબી'ના ઉદ્દેશ્યને હાંસલ કરવા માટે 11 રાજ્યોની પ્રાદેશિક ગ્રામીણ બેન્કો - આંધ્ર પ્રદેશ, ઉત્તર પ્રદેશ, પશ્ચિમ બંગાળ, બિહાર, ગુજરાત, જમ્મુ અને કાશ્મીર, કર્ણાટક, મધ્ય પ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર, ઓડિશા અને રાજસ્થાનને મર્જ કરવામાં આવશે અને દરેક માટે એક RRB યુનિટ બનાવવામાં આવશે.

ક્યાં-ક્યાં અને કઈ બેન્કોનું એકીકરણ
આંધ્રપ્રદેશમાં ચૈતન્ય ગોદાવરી ગ્રામીણ બેનક, આંધ્ર પ્રગતિ ગ્રામીણા બેન્ક, સપ્તગીરી ગ્રામીણ બેન્ક અને યુનિયન બેન્ક ઓફ ઈન્ડિયા, કેનેરા બેંક, ઈન્ડિયન બેન્ક અને ભારતીય સ્ટેટ બેન્ક દ્વારા પ્રાયોજિત આંધ્ર પ્રદેશ ગ્રામીણ વિકાસ બેન્કને 'આંધ્ર પ્રદેશ ગ્રામીણા બેન્ક' નામની એક પ્રાદેશિક ગ્રામીણ બેન્કમાં મર્જ કરવામાં આવશે. તેવી જ રીતે ઉત્તરપ્રદેશમાં બેન્ક ઓફ બરોડા, બેન્ક ઓફ ઈન્ડિયા અને પંજાબ નેશનલ બેન્ક દ્વારા પ્રાયોજિત બરોડા યુપી બેન્ક, આર્યાવર્ત બેન્ક અને પ્રથમા યુપી ગ્રામીણ બેન્કને બેન્ક ઓફ બરોડાની સ્પોન્સરશીપ હેઠળ લખનૌમાં તેની હેડ ઓફિસ સાથે 'ઉત્તર પ્રદેશ ગ્રામીણ બેન્ક'માં મર્જ કરવામાં આવશે.

પશ્ચિમ બંગાળના મામલામાં પંજાબ નેશનલ બેંક દ્વારા પ્રાયોજિત બંગિયા ગ્રામીણ વિકાસ, પશ્ચિમ બંગ ગ્રામીણ બેન્ક અને ઉત્તર બંગ પ્રાદેશિક ગ્રામીણ બેંક, યુકો બેન્ક અને સેન્ટ્રલ બેન્ક ઓફ ઈન્ડિયાને પંજાબ નેશનલ બેન્કની સ્પોન્સરશીપ હેઠળ કોલકાતા ખાતેની તેની હેડ ઓફિસ સાથે 'પશ્ચિમ બંગાળ ગ્રામીણ બેન્ક'માં મર્જ કરવામાં આવશે. બિહાર, ગુજરાત, જમ્મુ અને કાશ્મીર, કર્ણાટક, મધ્યપ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર, ઓડિશા અને રાજસ્થાનમાં બે-બે આરઆરબીને એકમાં મર્જ કરવામાં આવશે.

બિહાર-ગુજરાતમાં કઈ બેન્કોનું એકીકરણ
બિહારમાં બે આરઆરબી એટલે કે દક્ષિણ બિહાર ગ્રામીણ બેન્ક અને ઉત્તર બિહાર ગ્રામીણ બેન્કને પંજાબ નેશનલ બેન્કની સ્પોન્સરશીપ હેઠળ પટનામાં હેડ ઓફિસ સાથે બિહાર ગ્રામીણ બેન્ક નામની એન્ટિટીમાં મર્જ કરવામાં આવશે. તેવી જ રીતે ગુજરાતમાં બરોડા ગુજરાત ગ્રામીણ બેન્ક અને સૌરાષ્ટ્ર ગ્રામીણ બેન્કને એક પ્રાદેશિક ગ્રામીણ બેન્કમાં મર્જ કરવામાં આવી છે જેને ગુજરાત ગ્રામીણ બેન્ક તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, જેનું મુખ્ય મથક બેન્ક ઓફ બરોડા હેઠળ વડોદરામાં છે.

કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ જમ્મુ અને કાશ્મીર માટે જમ્મુ અને કાશ્મીર બેન્ક અને સ્ટેટ બેન્ક ઓફ ઈન્ડિયા દ્વારા પ્રાયોજિત J&K ગ્રામીણ બેન્ક અને ઇલાકવાઈ દેહાતી બેન્કને જમ્મુ અને કાશ્મીર ગ્રામીણ બેન્ક નામની એક એકલ RRBમાં મર્જ કરવામાં આવશે, જેનું મુખ્ય મથક J&K બેન્કની સ્પોન્સરશિપ હેઠળ જમ્મુ ખાતે હશે. આ મહિને જારી કરાયેલા નોટિફિકેશનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે તમામ એકમો પાસે રૂ. 2,000 કરોડની અધિકૃત મૂડી હશે.