Hotline: પ્રધાનમંત્રી બીજા દેશના નેતાઓ સાથે હૉટલાઈન પર વાત કરે છે, આ હૉટલાઈન શું છે?

જયેશ જોશી, અમદાવાદઃ હૉટલાઈન, અવારનવાર આ શબ્દ તમે સાંભળ્યો હશે. જ્યારે પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી દુનિયામાં બીજા રાષ્ટ્રાધ્યક્ષો સાથે કોઈ મુદ્દા પર ચર્ચા કરે છે. આ હૉટલાઈનનો ઉપયોગ અવારનવાર કોઈ ગંભીર મુદ્દા પર વાતચીત કરવા માટે કરવામાં આવે છે. શું તમે ક્યારેય  એ જાણવાનો પ્રયાસ કર્યો કે આ હૉટલાઈન શું છે અને બીજી કમ્યુનિકેશન લાઈનથી કેવી અને કેટલી અલગ હોય છે? ચાલો આજે અમે તમને હૉટલાઈન વિશે માહિતગાર કરીશું.

શું હોય છે બે દેશો વચ્ચેની હૉટલાઈન સેવા:
હૉટલાઈન એટલે પોઈન્ટ ટૂ પોઈન્ટ કમ્યુનિકેશેની તે લિંક જેના પર કોલ ઓટોમેટિકલી પહલાંથી ડાયરેક્ટ નંબર પર લાગી જાય છે. યૂઝરને વધારે કંઈ કરવું પડતું નથી. તેના માટે ફોન સંપૂર્ણ રીતે ડેડિકેટેડ હોય છે અને તેને કોઈપણ રોટરી ડાયલ કે કી-પેડની જરૂર પડતી નથી. હૉટલાઈનને તમે ઓટોમેટિક સિગ્નલિંગ, રિંગ ડાઉન કે પછી ઓફ-હુક સર્વિસ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. હૉટલાઈન નંબર ડાયલ કરવા માટે યૂઝરને કંઈ કરવાનું હોતું નથી. એટલે રિસીવર ઉઠાવતાં જ ફોન તેની જાતે જ કનેક્ટ થઈ જશે. તેના માટે નંબર પણ ડાયલ કરવાની જરૂર નહીં પડે.

કયા દેશોની વચ્ચે હૉટલાઈન સેવા:
ભારત-અમેરિકા
ભારત-પાકિસ્તાન
ભારત-ચીન
અમેરિકા-રશિયા
અમેરિકા-યૂકે
રશિયા-ચીન
રશિયા-ફ્રાંસ
રશિયા-યૂકે
અમેરિકા-ચીન
ચીન-જાપાન
નોર્થ કોરિયા-સાઉથ કોરિયા

ભારત-પાકિસ્તાન હૉટલાઈન સેવા:
ભારત અને પાકિસ્તાનની વચ્ચે હૉટલાઈન અવારનવાર ચર્ચામાં રહે છે. આ હૉટલાઈન સેવાને વર્ષ 1971માં થયેલા યુદ્ધ પછી તરત શરૂ કરવામાં આવી હતી. આ હૉટલાઈન સેવા ઈસ્લામાબાદમાં પ્રધાનમંત્રી ઓફિસમાં ડાયરેક્ટરેટ જનરલ ઓફ મિલિટરી ઓપરેશન્સ દ્વારા ભારતની રાજધાની નવી દિલ્લીમાં આવેલ સચિવાયલ સાથે જોડાયેલી છે. હૉટલાઈન સેવાનો ઉપયોગ હજુ સુધી બંને દેશના લીડર્સ કરતાં રહ્યા છે. તણાવના સમયે આ હૉટલાઈન પર બંને દેશના જનરલ વાત કરે છે. ભારત અને પાકિસ્તાનની વચ્ચે હૉટલાઈન સેવાને કમ્યુનિકેશનને સૌથી સુરક્ષિત માર્ગ માનવામાં આવે છે.

ભારત-પાકિસ્તાને ક્યારે ઉપયોગ કર્યો:
ભારત અને પાકિસ્તાનની વચ્ચે હૉટલાઈનનો પહેલીવાર ઉપયોગ 1991માં થયો હતો. તે સમયે બંને દેશોએ વિશ્વાસનું નિર્માણ કરવાના ઉદ્દેશ્યથી ઉપયોગ કર્યો હતો. તેના પછી 1997માં બીજીવાર ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો. તે સમયે ટ્રેડ એટલે વેપાર સાથે જોડાયેલા મુદ્દા પર જાણકારી આપવા માટે હૉટલાઈનનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો. 1998માં પોખરણ પરમાણુ પરીક્ષણ પછી તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો. 1999માં કારગિલના સંઘર્ષ સમયે પણ તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો. ત્યારબાદ 2001-2002 અને 2008માં નિયંત્રણ રેખા પર થતાં સતત ફાયરિંગ અને આતંકી હુમલા સમયે પણ હૉટલાઈનનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો.

ભારત-અમેરિકા વચ્ચે ક્યારે થઈ શરૂઆત:
હૉટલાઈન સેવા સર્વિસને કમ્યુનિકેશનનો એક અત્યંત સુરક્ષિત માર્ગ માનવામાં આવે છે. ભારત અને અમેરિકાની વચ્ચે 2015માં હૉટલાઈન સેવાની શરૂઆત થઈ. આ સર્વિસ પછી બંને દેશના એનએસએ કોઈપણ ચેનલ વિના એકબીજાની સાથે સીધા કનેક્ટ થઈ જાય છે. તે  ઉપરાંત ભારતના પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ જો બાઈડેન સાથે કોઈપણ ગંભીર મુદ્દા પર વાર્તા કરી શકે છે. અમેરિકા અને ભારતની વચ્ચે હૉટલાઈનની શરૂઆત એક નવા આત્મવિશ્વાસને દર્શાવે છે. હૉટલાઈન સર્વિસનો એક ઉદ્દેશ્ય એ પણ છે કે બંને દેશના રાષ્ટ્રાધ્યક્ષ કોઈપણ અડચણ વિના નિયમિત રીતે આપસમાં જોડાઈ શકે. હૉટલાઈન પછી બંને દેશની વચ્ચે ઈન્ટેલિજન્સ પણ ઘણી ઝડપથી શેર કરી શકાય છે.

હૉટલાઈન પર રશિયા અને અમેરિકા:
ભારત અને પાકિસ્તાનની વચ્ચે ત્રણ મોટા સંકટના સમયે હૉટલાઈનનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. ત્યારે અમેરિકા અને રશિયા તેનાથી વિપરીત હતા. અમેરિકા અને રશિયાની વચ્ચે ન્યૂક્લિયર હૉટલાઈનને સોવિયત સંઘના તૂટ્યાના 14 વર્ષ પછી શરૂ કરવામાં આવી હતી. જે સમયે શીત યુદ્ધ ચાલુ હતું તે સમયે અમેરિકા અને સોવિયત સંઘની વચ્ચે ડાયરેક્ટ કમ્યુનિકેશન લિંક્સ સ્થાપિત કરવામાં આવી હતી. તેનો ઉદ્દેશ્ય બંને પક્ષના નેતાઓની વચ્ચે પરમાણુ સંકટ કે બીજી ઈમરજન્સી સ્થિતિની વચ્ચે સંપર્ક જાળવી રાખવાનો હતો.