પતંજલિનું નેતૃત્વ આધ્યાત્મિક જ્ઞાન અને વ્યવસાયિક કુશળતાને કેવી રીતે જોડે છે ?

Patanjali : પતંજલિ આયુર્વેદ, જે બાબા રામદેવ અને આચાર્ય બાલકૃષ્ણ દ્વારા સંયુક્ત રીતે શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું. વ્યવસાય અને આધ્યાત્મિક વિચારસરણીને એકસાથે લાવીને આધ્યાત્મિક વિચારસરણીએ એક નવો રસ્તો બતાવ્યો છે. કંપની ફક્ત નફો વધારવા માટે જ નહીં પરંતુ લોકોના કલ્યાણ અને સમાજની સેવા માટે પણ કામ કરે છે. પતંજલિનું નેતૃત્વ એનું ઉદાહરણ છે કે પ્રાચીન જ્ઞાનને આધુનિક વ્યવસાયિક પદ્ધતિઓ સાથે જોડીને કેવી રીતે મોટી સફળતા મેળવી શકાય છે.

પતંજલિનું નેતૃત્વ યોગ ગુરુ બાબા રામદેવ કરે છે અને આચાર્ય બાલકૃષ્ણ કંપનીના સીઈઓ છે. બાબા રામદેવ લોકોને આધ્યાત્મિક માર્ગ બતાવે છે. આચાર્ય બાલકૃષ્ણ વ્યવસાયનું તમામ આયોજન અને કાર્ય સંભાળે છે. એવું લાગે છે કે બંને મળીને પ્રામાણિકતા, સામાજિક જવાબદારી અને કુદરતી ઉપચાર જેવા પ્રાચીન ભારતીય મૂલ્યોને તેમના કાર્યમાં સમાવિષ્ટ કરે છે. જેની સમગ્ર વ્યવસ્થા યોગ અને આયુર્વેદ પર આધારિત છે.

હા, પણ લોકોના મનમાં એક પ્રશ્ન આવે છે કે પતંજલિનું નેતૃત્વ આધ્યાત્મિક જ્ઞાન અને વ્યવસાયિક સમજણને એકસાથે કેવી રીતે આગળ ધપાવે છે ? 

પતંજલિ આધ્યાત્મિક વ્યાપાર મોડેલ

પતંજલિના નેતૃત્વની સૌથી મોટી તાકાત એ છે કે તેમણે પોતાનું વ્યવસાયિક મોડેલ આધ્યાત્મિક વિચારસરણી પર બનાવ્યું છે. બાબા રામદેવ માને છે કે 'સ્વાસ્થ્ય, પૈસા અને મનની શાંતિ બધું એકબીજા સાથે જોડાયેલા છે'. આ વિચારને ધ્યાનમાં રાખીને, પતંજલિ ઉત્પાદનોમાં આયુર્વેદ અને યોગના સિદ્ધાંતોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. પતંજલિએ તેના યોગ શિબિરો અને ટીવી શો દ્વારા લોકોને માત્ર કસરત કરવાનું જ નહીં, પણ મનને શાંત રાખવા અને અંદરથી જાગૃત રહેવાનું પણ શીખવ્યું છે.

યોગ અને આયુર્વેદ

પતંજલિએ યોગને ફક્ત શારીરિક કસરત તરીકે જ નહીં પરંતુ 'જીવન જીવવાની કળા' તરીકે વર્ણવ્યો હતો. તેવી જ રીતે તેમણે રસાયણમુક્ત સ્વાસ્થ્ય માટે આયુર્વેદનો ઉકેલ રજૂ કર્યો. જેના કારણે યોગ અને આયુર્વેદને વ્યવસાય સાથે જોડીને, તેમણે લોકોની જરૂરિયાતો પૂરી કરી અને તેમની શ્રદ્ધાનું પણ ધ્યાન રાખ્યું. ઉદાહરણ તરીકે, પતંજલિ ઉત્પાદનોના પેકેજિંગ પર યોગના ફાયદા લખેલા હોય છે, જેનાથી લોકોને એવું લાગે છે કે તેઓ ફક્ત સાબુ કે ચા જ નથી ખરીદી રહ્યા, પરંતુ સ્વસ્થ જીવનશૈલી તરફ આગળ વધી રહ્યા છે.

પતંજલિનું સ્વદેશી વિઝન

પતંજલિનું બિઝનેસ મોડેલ 'સ્વદેશી'ના સિદ્ધાંત પર આધારિત છે. તેમણે વિદેશી કંપનીઓ દ્વારા નિયંત્રિત બજારમાં ભારતીય ઉત્પાદનોને પ્રોત્સાહન આપીને એક નવી લહેર શરૂ કરી. તેના એડ્સમાં પણ તે સ્પષ્ટ સાંભળી શકાય છે. આ વિચારસરણીથી, માત્ર ગામના ખેડૂતો અને સ્થાનિક લોકોને જ રોજગાર મળ્યો નહીં. ઊલટાનું, દેશની અર્થવ્યવસ્થાને પણ ફાયદો થયો અને તેને મજબૂત બનાવવામાં મદદ મળી.

આ ઉપરાંત, પતંજલિએ ગુણવત્તા સાથે સમાધાન કર્યા વિના ઉત્પાદનો સસ્તા રાખ્યા. ઉદાહરણ તરીકે, તેમના શેમ્પૂ અને ટૂથપેસ્ટ ઘણી વિદેશી કંપનીઓ કરતા અડધી કિંમતે ઉપલબ્ધ છે, જ્યારે ગ્રાહકો માને છે કે આ ઉત્પાદનો વધુ સારા છે કારણ કે તે રસાયણ મુક્ત છે. આ વિશ્વાસ પતંજલિની સફળતાનું રહસ્ય છે. કારણ કે તેઓ કહે છે કે અમારો ઉદ્દેશ્ય પૈસા કમાવવાનો નથી પરંતુ લોકોના સ્વાસ્થ્ય અને દેશની અર્થવ્યવસ્થામાં સુધારો કરવાનો છે.