રાત્રે આવે છે છન....છન....કરીને પાયલનો અવાજ, એવો મહેલ જ્યાં 300 વર્ષથી ભટકી રહી છે રાણીની આત્મા!

Why did Rani Kamlapati commit Jal Jauhar: એક રાજા હતો, એક રાણી હતી. રોમાંચથી ભરેલી આવી કાલ્પનિક કહાની આપણે બાળપણમાં સાંભળી હશે. પરંતુ અમારા વિશેષ અહેવાલમાં જે રાણીની વાર્તાનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે તે કોઈ કલ્પના નથી પરંતુ એક ઐતિહાસિક સત્ય છે. અમે તે મહેલના ઈતિહાસના આધારે આ અહેવાલ તૈયાર કર્યો છે, જેના વિશે કહેવાય છે કે આજે પણ અહીં રાણીની આત્મા ભટકે છે. આખરે એ રાણી કોણ હતી? રાજમહેલમાં રાણીને શું થયું કે તેણે જલ જૌહર કરવું પડ્યું? આ સવાલોના જવાબો ઈતિહાસના પાનાઓમાં મળી જાય છે, પણ રાણીનો આત્મા? ભોપાલના આ વોટર પેલેસમાં આ હજુ પણ ગહન રહસ્ય છે.

અનેક રહસ્યમય ફિલ્મો માટે પ્રેરણારૂપ બનેલો આ જલ મહેલ હવે ખંડેર હાલતમાં છે, પરંતુ પાયલનો રહસ્યમય અવાજ હજુ પણ તેના નીચેના ભાગમાંથી આવે છે. ઘણા લોકોએ મહેલમાંથી આવતા આ અવાજો સાંભળ્યા છે. લોકો કહે છે કે પાયલનો અવાજ એટલો સ્પષ્ટ સંભળાય છે કે જાણે મહેલની રાણી આજે પણ અહીં ફરતી હોય.

મહેલમાં ક્યાંથી આવે છે પાયલનો અવાજ ?
આ રહસ્યને સમજવા માટે ઝી મીડિયાની ટીમ ભોપાલની રાણી કમલાપતિના જલ મહેલમાં પહોંચી હતી. ઉપરછલ્લી રીતે જોઈએ તો આ જળ મહેલ ઈતિહાસની ખુલ્લી પુસ્તક જેવો લાગે છે. પુરાતત્વ વિભાગના રક્ષણ હેઠળનો એક એવો જ પ્રાચીન વારસો જે અંદર પ્રવેશતાની સાથે જ દૃશ્યમાન થઈ જાય છે, તે છે રાણી કમલાપતિનો મહેલ.

રાણી કમલાપતિ ભોપાલની છેલ્લી હિંદુ શાસક હતી. તેનું સંપૂર્ણ વર્ણન મહેલના ઉપરના ભાગમાં બનેલા મ્યુઝિયમમાં જોવા મળે છે. પરંતુ મ્યુઝિયમની બહાર આ મહેલ સાથે જોડાયેલી એવી ઘણી વાર્તાઓ છે, જે કોઈપણ મુલાકાતીના મનમાં ધાક બનાવી શકે છે. રાતને ભૂલી જાઓ, દિવસ દરમિયાન પણ કોઈને મહેલના નીચેના ભાગ તરફ જવાની મંજૂરી નથી. ઝી ન્યૂઝની ટીમને થોડા સમય માટે મહેલના નીચેના ભાગ તરફ જવાની પરવાનગી મળી હતી.

મહેલનું પ્રથમ રહસ્ય તેની રચનામાં જ છુપાયેલું આપણી સમક્ષ પ્રગટ થયું. તે બહાર આવ્યું છે કે એક મોટા તળાવના કિનારે બનેલો આ મહેલ ઉપર દેખાય છે તેના કરતાં વધુ ભૂગર્ભ છે. જેમ જેમ તમે મહેલના તળિયે આગળ વધો છો તેમ તેમ રહસ્યના નવા સ્તરો ખુલવા લાગે છે. ભોપાલમાં બનેલા રાણી કમલાપતિના મહેલના માત્ર 2 માળ બાકી છે, જ્યારે 5 માળ તળાવમાં ડૂબી ગયા છે.

અભિશાપમાં બદલાઈ ગઈ રાણીની સુંદરતા
એક જમાનામાં આ મહેલ તળાવના પાણીની નીચે રહેતો હતો, તેથી તેને જલમહેલ પણ કહેવામાં આવતો હતો. અમારી ટીમે આ પેલેસ વિશે જે બેઝિક રિસર્ચ કર્યું, નિષ્ણાતો અને સ્થાનિક લોકો સાથેની વાતચીત, તમામ માહિતી સાથે અમને કેટલીક સૂચનાઓ પણ મળી હતી. મહેલમાં જતી વખતે સાવધાન રહો કારણ કે આ બાજુ કંઈપણ થઈ શકે છે. મહેલના નીચેના ભાગમાં કોઈને જવાની પરવાનગી નથી. અમે પણ નીચે આવ્યા ત્યારે અમને ત્યાં એક મોટો ચેઈન ગેટ લગાવાયેલો જોવા મળ્યો. એટલે કે આગળનો રસ્તો બંધ છે.

રહસ્યોની નવી શ્રેણી મહેલના તે ભાગથી શરૂ થાય છે જ્યાં રસ્તો બંધ છે. પરંતુ આ ક્રમને સમજવા માટે, આપણે લગભગ ત્રણસો વર્ષ પહેલાંના સમયમાં પાછા જવું પડશે, જ્યારે ભોપાલનો આ મહેલ રાણી કમલાપતિની સુંદરતાથી પ્રકાશિત હતો. રાણીનું નામ કમલાપતિ રાખવામાં આવ્યું કારણ કે તે કમળના ફૂલ જેવી સુંદર હતી. કમલાપતિ મહારાજાની પુત્રી હતી અને અત્યંત સુંદર હતી. પરંતુ આ સુંદરતા રાણીના જીવન માટે અભિશાપ સાબિત થઈ.

પતિએ બનાવ્યો હતો તળાવવાળો મહેલ 
ભોપાલના છેલ્લા હિન્દુ શાસક રાણી કમલાપતિ. તે પોતાની સુંદરતાના કારણે કેટલી જાણીતી હતી, તેની મિસાલ છે હબીબગંજ રેલ્વે સ્ટેશન. નવેમ્બર 2021માં જ્યારે આ સ્ટેશન આધુનિકીકરણ પછી તૈયાર થયું ત્યારે તે રાણી કમલાપતિને સમર્પિત કરવામાં આવ્યું હતું. રાણીનો કોઈ વાસ્તવિક ફોટોગ્રાફ ઉપલબ્ધ નથી, તેથી તેની સુંદરતાનો અંદાજ માત્ર સાંકેતિક ફોટોગ્રાફ્સ પરથી જ લગાવવો પડશે.

આમાં સૌથી મોટો સંકેત આ મહેલ પોતે છે, જે રાણી કમલાપતિની સુંદરતાને સમર્પિત હતો. આ મહેલનું નિર્માણ રાજા નિઝામ શાહે વર્ષ 1702માં કરાવ્યું હતું. રાણી કમલાપતિના લગ્ન રાજા નિઝામ શાહ સાથે થયા હતા. નિઝામ શાહ ગિન્નૌરગઢના રાજા સૂરજ સિંહ શાહના પુત્ર હતા. નિઝામ શાહે આ મહેલ ખાસ કરીને રાણી કમલાપતિ માટે બનાવ્યો હતો.

અગાઉ આ તળાવ મોટા તળાવની વચ્ચોવચ રહેતું હતું, જેમાં 7માંથી 5 માળ પાણીમાં હતા. એવું કહેવાય છે કે કમળનું ફૂલ અને જલ રાણીને સૌથી વધુ આકર્ષિત કરે છે, તેથી લગ્ન પછી રાજા નિઝામ શાહે આ મહેલ ખાસ કરીને રાણી માટે બનાવ્યો હતો. મહેલની અંદર તળાવની નીચેથી એક ટનલ પણ બનાવવામાં આવી હતી, જે આજે પણ છે.

તીરંદાજી અને કુસ્તીમાં હાંસલ કરી નિપુણતા 
હવે મહેલ એટલો ખાસ છે, તેથી તમે કલ્પના કરી શકો છો કે તે સમયગાળા દરમિયાન રાણી કમલાપતિની સુંદરતા કેવી રહી હશે. અને માત્ર સુંદરતા જ કેમ નહીં, રાણી કમલાપતિ પણ એક વીરાંગના પણ કમાલની હતી. રાણી કમલાપતિ સિહોર રજવાડાના રાજા કૃપાલ સિંહ સરૌતિયાની પુત્રી હતી. સિહોર રિસાયત 16મી સદીમાં શક્તિશાળી ગોંડ સામ્રાજ્યનો ભાગ હતો. સુંદર હોવા ઉપરાંત કમલાપતિ ઘોડેસવારીથી લઈને તીરંદાજી અને કુસ્તી સુધીના કૌશલ્યોમાં નિષ્ણાત હતા. કમલાપતિએ યુદ્ધના ઘણા મોરચે તેમના રાજ્યની સેનામાં મહિલાઓની ટુકડીનું નેતૃત્વ કર્યું.

હવે જરા કલ્પના કરો, બલાની સુંદર રાજકુમારી અને યુદ્ધની દરેક કળામાં પારંગત. આ અનોખા સંયોજનને કારણે તે યુગમાં કેટલી ચર્ચામાં હશે. ઐતિહાસિક દસ્તાવેજો અનુસાર જમીનદારનો પુત્ર ચૈન સિંહ રાણીની સુંદરતાથી આકર્ષાયો હતો. ચૈન સિંહ કમલાપતિના નજીકના સંબંધીઓમાંનો એક હતો.

પતિની હત્યાનો બદલો લેવા માટે બેતાબ હતી..
કમલાપતિએ ચૈન સિંહ સાથે લગ્ન કરવાની ના પાડી, પરંતુ ચૈન સિંહ આ વાત ક્યારેય ભૂલી શક્યા નહીં. રાજા ક્રિપાલ સિંહ સરૌતિયાએ તેમની પુત્રી કમલાપતિના લગ્ન નિઝામ શાહ સાથે કર્યા. લગ્ન પછી રાણી કમલાપતિ ભોપાલના આ મહેલમાં રહેતી હતી. અહીં તેમણે એક પુત્રને જન્મ આપ્યો. પરંતુ રાણીની ખુશી થોડા દિવસો જ રહી.

કમલાપતિ સાથે લગ્ન કર્યા પછી ચૈન સિંહ રાજા નિઝામ શાહનો દુશ્મન બની ગયો. તેણે છેતરપિંડી દ્વારા નિઝામ શાહની ઘણી વખત હત્યા કરવાનો પ્રયાસ કર્યો. અંતે તે એકવાર સફળ થયો. ચૈન સિંહ નિઝામ શાહનો સંબંધી હતો, તેથી એક દિવસ તેને જમવા માટે બોલાવવામાં આવ્યો અને તેને ઝેર આપીને મારી નાખ્યો. રાણી કમલાપતિ વિધવા થઈ. મહારાણી કમલાપતિ સામે સૌથી મોટો પડકાર તેમના 12 વર્ષના પુત્ર નવલ શાહની સુરક્ષાનો હતો. આ સાથે રાણીના મનમાં ચૈન સિંહ સામે બદલાની આગ સળગી રહી હતી.

રાણીની ખુબસુરતી પર ફિદા જે રીતે ચેન સિંહ તેણે મેળવવા બેચેન હતો, તેનાથી વધારે પાણી પોતાના પતિની હત્યાનો બદલો લેવા માટે તડપતી હતી. આ તડપની સાથે રાણીએ આ મહેલમાં બે વર્ષ સુધી રાહ જોઈ. છેવટે એકવાર રાણી કમલાપતિને હત્યાનો બદલો પૂર્ણ કરવાનો મોકો મળ્યો.

અફઘાની સરદારે કર્યો રાણી સાથે દગો 
ઐતિહાસિક દસ્તાવેજો અનુસાર, રાણી કમલાપતિએ ચૈન સિંહ પાસેથી બદલો લેવા માટે અફઘાન સરદાર સાથે હાથ મિલાવ્યો હતો. અફઘાન સરદાર દોસ્ત મોહમ્મદ તે સમયે ભોપાલની સરહદ પર પડાવ નાખી રહ્યા હતા. દોસ્ત મોહમ્મદ પૈસા માટે રાજાઓ માટે યુદ્ધ લડતો હતો. રાણી કમલાપતિએ દોસ્ત મોહમ્મદને એક લાખ રૂપિયા આપ્યા અને તેને ચૈન સિંહના ગઢ પર હુમલો કરવા માટે જણાવ્યું. હુમલામાં ચૈન સિંહને માર્યા પછી દોસ્ત મોહમ્મદે ગિન્નૌરગઢ કિલ્લો કબજે કર્યો.

કહેવાય છે કે ચૈન સિંહની હત્યા અને ગિન્નૌર ગડ કિલ્લા પર કબજો કર્યા પછી અફઘાન સરદાર દોસ્ત મોહમ્મદના ઈરાદા બદલાઈ ગયા. તેણે રાણીને તેની સાથે લગ્ન કરીને આખું રાજ્ય તેને સોંપી દેવાની ધમકી આપવાનું શરૂ કર્યું. પછી માતાને બચાવવા પુત્ર નવલ શાહ આગળ વધ્યો અને 100 સૈનિકો સાથે દોસ્ત મોહમ્મદના કિલ્લા પર હુમલો કર્યો. પરંતુ કિશોર નવલ શાહ દોસ્ત મોહમ્મદની વ્યાવસાયિક સેના સામે ટકી શક્યા નહીં. એ યુદ્ધમાં નવલ શાહ પોતાની આખી સેના સાથે શહીદ થયા હતા.

ઝવેરાત સાથે તળાવમાં કર્યું જૌહર
જે જગ્યાએ પુત્ર નવલ કિશોર શહીદ થયો હતો તે જગ્યા આ મહેલથી 20 કિલોમીટરના અંતરે છે. દીકરો યુદ્ધમાં નીકળ્યો ત્યારે કમલાપતિએ સેનાપતિઓને આદેશ આપ્યો હતો કે જો મોરચા પર કોઈ અનિચ્છનીય બનાવ બને તો ત્યાંથી ગોળીબાર કરીને સંકેત આપો. નવલ કિશોરના મૃત્યુ બાદ લાલ ઘાટી તરફથી પણ આવો જ સંકેત આપવામાં આવ્યો હતો. રાણી સમજી ગઈ કે તેનો પુત્ર શહીદ થઈ ગયો છે અને તેનો મિત્ર મોહમ્મદ ટૂંક સમયમાં મહેલ તરફ કૂચ કરશે.

જ્યારે રાણી પર હુમલો કરવામાં આવ્યો ત્યારે તેણીએ પોતાના ઘરેણાં અને સોનાના સિક્કાઓ સાથે તળાવમાં જૌહર કરી લીધું. જલ જૌહરની આ ઘટના તેના પ્રકારની એકમાત્ર ઘટના માનવામાં આવે છે. જે સંજોગોમાં રાનીએ આ પગલું ભર્યું તે કોઈના પણ આત્માને અસ્વસ્થ કરશે. કહેવાય છે કે દોસ્ત મોહમ્મદે રાણીની શોધમાં આખું તળાવ શોધ્યું, પરંતુ ન તો રાણીનો મૃતદેહ મળ્યો કે ન તો તેની સાથે ડૂબી ગયેલા દાગીના...