भारतात एक कुटुंब घरी किती सोनं ठेवू शकतं? कायदा काय सांगतो? आयकर छाप्यापासून कसं वाचायचं?

सोनं ठेवण्याची मर्यादा

Gold In Home : भारतात सोनं केवळ धातू नाही, तर सांस्कृतिक वारसा, उत्सवांचा अविभाज्य भाग आणि आर्थिक सुरक्षेचे प्रतीक आहे. अनेक कुटुंबांमध्ये पिढ्यान्पिढ्या सोने साठवले जाते. मात्र एका व्यक्ती किंवा कुटुंबाला किती सोने ठेवण्याची परवानगी असते?  हा प्रश्न नेहमीच उपस्थित होतो. याबाबत सविस्तर जाणून घेऊया.

Add Zee News as a Preferred Source

आयकर विभागाची सुरक्षित सीमा

केंद्रीय प्रत्यक्ष कर मंडळाने (सीबीडीटी) 1994 च्या परिपत्रकात छाप्यांदरम्यान जप्ती टाळण्यासाठी 'सुरक्षित मर्यादा' निश्चित केली. विवाहित महिलांसाठी 500 ग्रॅम, अविवाहित महिलांसाठी 250 ग्रॅम आणि पुरुषांसाठी 100 ग्रॅम सोने (दागिने किंवा दागिन्यांपुरते) कागदांशिवायही जप्त होणार नाही. बिस्किट किंवा बारवर ही मर्यादा लागू नाही. ही सीमा व्यक्तीगत आहे, म्हणून कुटुंबातील सदस्यांच्या संख्येनुसार एकूण मर्यादा वाढते.

चार सदस्यांच्या कुटुंबाचे उदाहरण

समजा, पती-पत्नी, एक अविवाहित मुलगा आणि एक अविवाहित मुलगी असलेल्या कुटुंबात एकूण 950 ग्रॅम सोने (दागिने) कागदांशिवायही कायदेशीर मानले जाते. छापेमध्ये हे जप्त होणार नाही, जरी पुरावा नसला तरी. यामुळे सामान्य कुटुंबांना आधार मिळतो.

मर्यादाहून अधिक सोने असल्यास?

जास्त सोने आढळले तरी चिंता नको, फक्त वैध स्रोत सिद्ध करा. खरेदी बिल, उत्पन्नाचे प्रमाणपत्र (वेतन, शेती किंवा करमुक्त), वारसा दस्तऐवज (मृत्युपत्र किंवा फेरफार) किंवा भेट पुरावा (लग्नाचे आमंत्रण किंवा सत्यापन) ठेवा. यामुळे आयकर अधिकाऱ्यांचे समाधान होईल.

आयकर छाप्यांपासून कसं वाचायचं?

सोन्याच्या मोठ्या साठ्याची नोंद नेहमी ठेवा. खरेदीवेळी जीएसटी बिल घ्या, वारसा किंवा भेटीचे रेकॉर्ड राखा. सीबीडीटीची सुरक्षित सीमा लक्षात ठेवा आणि कुटुंबप्रत्येक सदस्याच्या नावाने सोने वाटा. हे उपाय मनमानी जप्ती रोखतील आणि कायद्याचे संरक्षण करतील.थोडक्यात सांगायचं तर भारतीय कायदा सोन्याच्या जमा मर्यादेवर बंधने घालत नाही. फक्त वैधता सिद्ध करा. ही सुरक्षित सीमा छाप्यांविरुद्ध संरक्षक कवच आहे. 

कायद्यात काय तरतुद?

गोल्ड कंट्रोल कायदा रद्द झाल्यानंतर सोन्याच्या जमा मर्यादेवर कोणतेही निर्बंध नाहीत. तुम्ही कितीही सोने ठेवू शकता. ते कायदेशीर मार्गाने मिळवलेले असावे. खरेदी बिल, वारसा दस्तऐवज किंवा भेटवस्तूचे पुरावे असतील, तर मर्यादाहून अधिक सोनेही सुरक्षित राहते. हे पुरावे आयकर विभागाच्या तपासात महत्त्वाचे ठरतात.

कायदा काय सांगतो?

गोल्ड कंट्रोल अॅक्ट 1968 चे 1990 मध्ये निरसन झाल्याने, आता कोणत्याही भारतीय नागरिकाला सोन्याची, दागिन्यांची किंवा नाण्यांची अनिर्बंध मालकी ठेवता येते.असे असले तरी ते वैध उत्पन्नातून खरेदी केल्याचा पुरावा असावा.

FAQ

प्रश्न: भारतात एका व्यक्ती किंवा कुटुंबाला किती सोने ठेवण्याची कायदेशीर परवानगी आहे?

उत्तर: गोल्ड कंट्रोल अॅक्ट 1968 चे 1990 मध्ये निरसन झाल्याने, सोन्याच्या जमा मर्यादेवर कोणतेही निर्बंध नाहीत. तुम्ही कितीही सोने, दागिने किंवा नाणी ठेवू शकता, जोपर्यंत ते वैध उत्पन्नातून खरेदी केलेले आहे. खरेदी बिल, वारसा दस्तऐवज किंवा भेटवस्तूचे पुरावे आवश्यक आहेत, जे आयकर तपासात महत्त्वाचे ठरतात.

प्रश्न: आयकर विभागाची 'सुरक्षित सीमा' काय आहे आणि ती कशी लागू होते?

उत्तर: सीबीडीटीच्या 1994 च्या परिपत्रकानुसार, छाप्यांदरम्यान जप्ती टाळण्यासाठी सुरक्षित मर्यादा निश्चित आहे: विवाहित महिलांसाठी 500 ग्रॅम, अविवाहित महिलांसाठी 250 ग्रॅम आणि पुरुषांसाठी 100 ग्रॅम सोने (केवळ दागिन्यांसाठी). ही मर्यादा कागदांशिवायही लागू होते आणि बिस्किट किंवा बारवर नाही. ही व्यक्तीगत आहे, म्हणून कुटुंबातील सदस्यांच्या संख्येनुसार एकूण मर्यादा वाढते, उदा. चार सदस्यांच्या कुटुंबात 950 ग्रॅम सोने कागदांशिवायही सुरक्षित राहते.

प्रश्न: सुरक्षित मर्यादेहून अधिक सोने असल्यास काय करावे आणि छाप्यांपासून कसे वाचावे?

उत्तर: जास्त सोने आढळले तरी वैध स्रोत सिद्ध करा, जसे खरेदी बिल, उत्पन्न प्रमाणपत्र (वेतन, शेती), वारसा दस्तऐवज (मृत्युपत्र) किंवा भेट पुरावा (लग्न दस्तऐवज). छाप्यांपासून वाचण्यासाठी सोन्याच्या साठ्याची नोंद ठेवा, जीएसटी बिल घ्या, वारसा रेकॉर्ड राखा आणि कुटुंबातील प्रत्येक सदस्याच्या नावाने सोने वाटा. हे उपाय मनमानी जप्ती रोखतील.