तुम्ही खात असलेलं बॉयलर चिकन कोंबडा असतो की कोंबडी? ऐकून वाटेल आश्चर्य!

बॉयलर चिकन

Rooster or Chicken: बाजारात मिळणारे 'बॉयलर चिकन' हे मांसप्रियांसाठी लोकप्रिय असले तरी, त्याची लिंगभेदाची चर्चा नेहमीच रंजक ठरते. सामान्य धारणा आहे की, हे केवळ कोंबड्या (मादी) असतात, पण वास्तविकता वेगळी आहे. आधुनिक पोल्ट्री उद्योगात बॉयलर चिकन म्हणजे मांसासाठी विशेष प्रजनित चिकन, ज्यात दोन्ही लिंगांचा – कोंबडा (नर) आणि कोंबडी (मादी) – समावेश असतो. मात्र, नर चिकनला जास्त प्राधान्य मिळते, कारण ते वेगवान वाढतात आणि जास्त मांस देतात. ही कथा केवळ खाण्याच्या पदार्थाची नाही, तर शेती आणि अर्थव्यवस्थेची आहे, ज्यात विज्ञान आणि आर्थिक हितसंबंध जोडलेले आहेत. पण तुम्ही खात असलेले बॉयलर चिकन नर असते की मादी? याचे उत्तर ऐकून तुम्हालाही आश्चर्य वाटेल. 

Add Zee News as a Preferred Source

बॉयलर चिकन म्हणजे काय? 

बॉयलर चिकन हे 8-12 आठवड्यात कापले जाणारे चिकन असतात, जे मांस उत्पादनासाठी प्रजनित केले जातात. आधुनिक हायब्रिड जाती (जसे कोर्निश आणि प्लायमाउथ रॉक) मध्ये नर आणि मादी दोन्ही एकत्र वाढवले जातात. हॅचिंगनंतर लिंग ओळखणे कठीण असल्याने, दोन्ही लिंग एकाच बँचमध्ये राहतात. मात्र, नर चिकन बाजारात 0.5 पौंड जास्त वजन आणि 5% कमी चारा खप वापरतात, ज्यामुळे ते आर्थिकदृष्ट्या फायदेशीर ठरतात. भारतासारख्या देशात दरवर्षी कोट्यवधी बॉयलर चिकन उत्पादित होतात, ज्यात 50-50% लिंग प्रमाण असते.

नर आणि मादी यांच्यातील फरक

नर चिकन (कोंबडा) वेगाने वाढतात, जास्त प्रोटीनाची गरज असते आणि त्यांचे मांस घट्ट असते. नरांमध्ये मायक्रोबायोटा जास्त असते, ज्यामुळे त्यांची वाढ वेगवान होते. मादी (कोंबडी) मात्र अंडी उत्पादनासाठी जास्त उपयुक्त असतात, म्हणून मांसासाठी कमी वापरल्या जातात. तरीही, बॉयलरमध्ये दोन्हींचा वापर होतो, कारण 7 आठवड्यांत लिंगभेद दिसत नाही. चव आणि बनावटीत फरक नसल्याने, ग्राहकांना ओळखणे अशक्य असते. मात्र, नरांमध्ये व्हाईट स्ट्रिपिंग (सफेद रेषा) जास्त आढळते, जी प्रक्रियेदरम्यान दिसते.

1916 पासून सुरू झालेल्या पेडिग्री प्रजननाने बॉयलर उद्योगाला आकार दिला. पूर्वी केवळ नर चिकन (कुल्ल केलेले) मांसासाठी वापरले जात असत. आता, क्रॉसब्रीडिंगमुळे (नर कोर्निश आणि मादी प्लायमाउथ) उच्च उत्पादकता मिळते. भारतात उत्पादन सुविधांमध्ये दोन्ही लिंग वाढवले जातात. नर चिकन जास्त आक्रमक असल्याने, ते लवकर कापले जातात, तर मादी अंड्यांसाठी राखीव ठेवल्या जातात. ही पद्धत पर्यावरण आणि अर्थव्यवस्थेला अनुकूल आहे. ,'चिकन इंडिया'ने यासंदर्भात माहिती दिली आहे.

चव एकसारखी 

बॉयलर चिकनमध्ये हार्मोन्स दिले जातात अशी अफवा असते. पण तसे होत नाही. नर आणि मादी दोन्हींमध्ये प्रोटीन, व्हिटामिन बी आणि लोह समान प्रमाणात असते. मात्र, नराचे मांस जास्त चरबी-मुक्त असते, ज्यामुळे ते आरोग्यदायी मानले जाते. अभ्यास (PMC) नुसार, लिंगभेदामुळे मायक्रोबायोटामध्ये फरक असतो, पण चव एकसारखी राहते. ग्राहकांसाठी, हे मांस द्रुत तयार होते आणि कॅलरी-नियंत्रित आहारात उपयुक्त आहे. 

कोंबडा की कोंबडी?

उद्योगात लिंग ओळखण्यासाठी जेनेटिक टेस्टिंग वाढत आहे, ज्यामुळे अपव्यय कमी होईल. नर चिकन जास्त असल्याने, मादी अंडी उत्पादनासाठी जास्त वापरल्या जातात. अशावेळी ग्राहकांनी स्थानिक शेतकऱ्यांकडून मिळणारे चिकन निवडावे, ज्यात पारदर्शकता असते.  बॉयलर चिकन हे ना केवळ कोंबडा ना कोंबडी. हे तर दोन्हींचे संमिश्रण असते. जे मेहनत आणि विज्ञानाचा संगम साधून खाण्याच्या दृष्टीकोनातून बनवण्यात आलेले असते.

FAQ

प्रश्न: बॉयलर चिकन म्हणजे नेमके काय, आणि त्यात कोंबडा की कोंबडी असते?

उत्तर: बॉयलर चिकन हे मांसासाठी विशेष प्रजनन केलेले ८-१२ आठवड्यांचे तरुण चिकन आहे, ज्यात नर (कोंबडा) आणि मादी (कोंबडी) दोन्हींचा समावेश असतो. पोल्ट्री उद्योगात दोन्ही लिंग एकत्र वाढवले जातात, पण नर चिकनला प्राधान्य मिळते कारण ते जलद वाढतात आणि जास्त मांस देतात. लिंगभेदामुळे चव किंवा बनावटीत फरक नसतो, त्यामुळे ग्राहकांना ओळखणे कठीण असते.

प्रश्न: बॉयलर चिकनच्या मांसात नर आणि मादी यांच्यात काय फरक आहे?

उत्तर: नर चिकन (कोंबडा) वेगाने वाढतात, जास्त प्रोटीनाची गरज असते आणि त्यांचे मांस घट्ट, कमी चरबीचे असते. मादी (कोंबडी) अंडी उत्पादनासाठी जास्त उपयुक्त असतात, पण बॉयलरमध्ये त्यांचाही वापर होतो. दोन्हींच्या मांसात प्रोटीन, व्हिटामिन बी आणि लोह समान असते. नरांमध्ये व्हाईट स्ट्रिपिंग (सफेद रेषा) जास्त दिसते, पण चव एकसारखीच राहते.

प्रश्न: बॉयलर चिकन खाताना ग्राहकांनी काय लक्षात ठेवावे?

उत्तर: बॉयलर चिकनमध्ये हार्मोन्स नसतात, आणि ते आरोग्यदायी आहे, विशेषतः नरांचे मांस कमी चरबीचे असते. ग्राहकांनी स्थानिक शेतकऱ्यांकडून पारदर्शक पद्धतीने मिळणारे चिकन निवडावे. भविष्यात जेनेटिक टेस्टिंगमुळे लिंग ओळख सुलभ होईल, ज्यामुळे अपव्यय कमी होईल. स्वच्छता आणि प्रक्रियेदरम्यान दयेची खात्री करणे महत्त्वाचे आहे.