Nobel Prize for Peace: ट्रम्पतात्यांना नोबेलची हुलकावणी, 'या' रणरागिणीने पुरस्कारावर कोरलं नाव

Nobel Peace Prize 2025: शांततेचा नोबेल पुरस्कार जाहीर करण्यात आला असून, भारत-पाकिस्तानसह जगभरातील अनेक युद्धांमध्ये मध्यस्थी करत शांतता प्रस्थापित करण्याचा दावा करणारे डोनाल्ड ट्रम्प यांची संधी हुकली आहे. व्हेनेझुएलातील राजकीय कार्यकर्त्या मारिया कोरिना मॅचाडो (María Corina Machado) यांना 2025 चा शांततेचा नोबेल पुरस्कार दिला गेला आहे. त्यांनी व्हेनेझुएलामध्ये लोकशाही हक्कांसाठी दिलेला लढा आणि हुकूमशाही विरोधात शांततेच्या मार्गाने केलेला संघर्षाची दखल घेत हा सन्मान कऱण्यात आला आहे. नॉर्वेजियन नोबेल समितीने मॅचाडो यांचे प्रयत्न व्हेनेझुएलातील स्वातंत्र्य आणि शांततेच्या संघर्षात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावणारे ठरले अशा शब्दांत कौतुक केलं आहे. त्यांच्या याच कार्याचं कौतुक जगातील सर्वात प्रतिष्ठित पुरस्कार देऊन करण्यात आला आहे.  हा पुरस्कार वितरण सोहळा डिसेंबर 2025 मध्ये नॉर्वेच्या राजधानी ओस्लो येथे पार पडणार आहे.

Add Zee News as a Preferred Source

नोबेल शांतता पुरस्कार हा जगातील सर्वात प्रतिष्ठित पुरस्कारांपैकी एक आहे, जो आंतरराष्ट्रीय शांतता, संघर्ष टाळणे आणि मानवाधिकारांच्या प्रोत्साहनासाठी दिला जातो. हा पुरस्कार स्वीडिश उद्योगपती अल्फ्रेड नोबेल यांच्या वसीयतनाम्यानुसार 1985 मध्ये स्थापन झाला. दरवर्षी नॉर्वेजियन नोबेल समिती (Norwegian Nobel Committee) याची निवड करते आणि ऑक्टोबर महिन्यात घोषणा केली जाते. पुरस्कारात सुमारे 11 दशलक्ष स्वीडिश क्रोनर (साधारण 1 कोटी डॉलर) ची रक्कम, सोन्याचा पदक आणि डिप्लोमा यांचा समावेश असतो.

नोबेल शांतता पुरस्कार विजेत्या मारिया कोरिना मॅचाडो यांनी गेल्या वर्षभर लपून राहण्यास भाग पाडले असूनही त्यांचा संघर्ष सुरूच ठेवला. नोबेल समितीने म्हटले आहे की, "त्यांच्या जीवाला गंभीर धोका असूनही, त्या देशातच राहिल्या. त्यांची निवड लाखो लोकांना प्रेरणा देईल हे निश्चित आहे."

उमेदवारीला अडथळा, तरीही विचलित झाल्या नाहीत

2024 च्या निवडणुकीपूर्वी मॅचाडो विरोधी पक्षाच्या राष्ट्रपतीपदाच्या उमेदवार होत्या, परंतु सरकारने त्यांची उमेदवारी रद्द केली. त्यानंतर त्यांनी दुसरे विरोधी उमेदवार एडमंडो गोंझालेझ उरुतिया यांना पाठिंबा दिला. राजकीय सीमा ओलांडून शेकडो स्वयंसेवकांनी निवडणुकीत पारदर्शकता सुनिश्चित करण्यासाठी अथक परिश्रम घेतले.

धमक्या, अटक आणि छळाचा धोका असूनही, लोकांनी मतदान केंद्रांवर लक्ष ठेवले आणि निकालांमध्ये छेडछाड होणार नाही याची खात्री केली. तथापि, सरकारने निवडणुकीचे निकाल स्वीकारण्यास नकार दिला आणि सत्ता सोडण्यास नकार दिला. गेल्या वर्षी, मॅचाडो यांना लपून राहण्यास भाग पाडले गेले, परंतु गंभीर धोक्यांनंतरही, त्यांनी देश सोडला नाही.

BREAKING NEWS
The Norwegian Nobel Committee has decided to award the 2025 #NobelPeacePrize to Maria Corina Machado for her tireless work promoting democratic rights for the people of Venezuela and for her struggle to achieve a just and peaceful transition from dictatorship to… pic.twitter.com/Zgth8KNJk9

— The Nobel Prize (@NobelPrize) October 10, 2025

इतिहासातील काही उल्लेखनीय विजेते:

1901: जीन हेनरी डुनंट (लाल क्रॉस संस्थेचे संस्थापक).
1964: मार्टिन ल्यूथर किंग ज्युनियर (अमेरिकेतील नागरी हक्क चळवळीचे नेते).
1979: मदर टेरेसा (मानवसेवा कार्यासाठी).
2014: मलाला युसुफझाई (मुलींच्या शिक्षणासाठी).
2023: निरंग्रा अक्वार (निरागृह्य आणि शरणार्थींच्या हक्कांसाठी).

हा पुरस्कार व्यक्ती, संस्था किंवा संघटनांना दिला जाऊ शकतो. आतापर्यंत ११० हून अधिक वेळा हा पुरस्कार वाटप झाला असून, त्यात विविध देशांतील नेते, कार्यकर्ते आणि संस्थांचा समावेश आहे.

ट्रम्प यांनी नोबेल शांतता पुरस्कारावर दावा का केला?

डोनाल्ड ट्रम्प यांनी 2025 च्या नोबेल शांतता पुरस्कारावर दावा केला, कारण त्यांच्या मते त्यांच्या परराष्ट्र धोरणातील यशस्वी प्रयत्नांमुळे ते या पुरस्काराचे पात्र आहेत. ट्रम्प यांच्या प्रशासनाने गाझा युद्ध संपवण्यासाठी आणि इतर संघर्ष थांबवण्यासाठी केलेल्या प्रयत्नांना त्यांनी '6-7युद्धे संपवली' असे सांगितले, ज्यात काही अतिशयोक्ती असल्याचे समीक्षक सांगतात. हा पुरस्कार मिळवण्याची त्यांची इच्छा इतकी तीव्र होती की, ती त्यांच्या शांतता करारांच्या मागे मुख्य प्रेरणादायी शक्ती ठरली, विशेषतः नॉर्वेतील नोबेल समितीवर प्रभाव टाकण्यासाठी त्यांनी उघड मोहीम चालवली.मुख्य कारणे आणि प्रयत्न:गाझा शांतता करार: ट्रम्प यांनी इजरायलचे पंतप्रधान बेंजामिन नेतन्याहू आणि अरब नेत्यांसोबत चर्चा करून २०-बिंदू शांतता योजना मंजूर केली, ज्यामुळे गाझामध्ये टप्पा-१ बंदी आणि कैदी सोडवणूक करार झाला. हे युद्ध थांबवण्याचे मोठे पाऊल मानले जाते, आणि ट्रम्प यांनी हे करार नोबेल घोषणेपासून आधी पूर्ण करण्यासाठी वेग आणला. समीक्षकांच्या मते, हे त्यांच्या 'जोखमीचे-उच्च फायद्याचे' धोरणाचे उदाहरण आहे.

युक्रेन युद्ध संपवण्याचे प्रयत्न: ट्रम्प यांनी रशियाचे राष्ट्रपती व्लादिमीर पुटिन यांच्याशी अलास्कामध्ये शिखर बैठक घेतली आणि तात्पुरती बंदी करार करण्याचा प्रयत्न केला, जरी ते अपयशी ठरले तरी. हे प्रयत्न नोबेल पुरस्काराच्या इच्छेने प्रेरित होते.

इतर दावे: 

ट्रम्प यांनी आफ्रिका, मध्य पूर्व आणि आशियातील अर्धा डझनहून अधिक संघर्ष संपवल्याचा दावा केला, ज्यात काही करारांमध्ये अमेरिकेची भूमिका कमी असल्याचे देश सांगतात. उदाहरणार्थ, आर्मेनिया आणि अल्बानियासारख्या देशांची नावे मिसळली गेली, ज्यामुळे युरोपियन नेत्यांकडून उपहास झाला.

सार्वजनिक विधाने आणि मोहीम:ट्रम्प यांनी वर्षानुवर्षे हा पुरस्कार मिळवण्याची इच्छा व्यक्त केली आहे. ते म्हणतात, "जर मी ओबामा असतो तर 10 सेकंदात पुरस्कार मिळाला असता." नॉर्वेच्या अर्थमंत्र्यांशी बोलताना त्यांनी नोबेल आणि टॅरिफ्सची चर्चा केली. ट्रम्प यांनी ट्रुथ सोशलवर समर्थकांचे आभार मानले ज्यांनी त्यांची नामांकनासाठी वकिली केली, जसे रिपब्लिकन काँग्रेसमन ब्रायन मास्त यांनी फॉक्स न्यूजवर सांगितले की ट्रम्प यांना 'शक्तीद्वारे शांतता' साठी पुरस्कार मिळायला हवा. पूर्व इजरायली प्रवक्ते एयलॉन लेव्ही यांनीही ट्रम्प यांचे समर्थन केले.तथापि, वॉशिंग्टन पोस्टच्या सर्वेक्षणानुसार फक्त 22 टक्के अमेरिकनांना वाटते की ट्रम्प यांना हा पुरस्कार मिळायला हवा, आणि त्यांच्या घरगुती लष्करी कारवाया (जसे कॅरिबियनमधील हल्ले किंवा पोर्टलँडमध्ये नॅशनल गार्ड तैनाती) यामुळे त्यांचा दावा कमकुवत झाला. 2025 च्या पुरस्काराची घोषणा आज (१० ऑक्टोबर) झाली असून, तो व्हेनेझुएलाच्या कार्यकर्त्या मारिया कोरिना मॅचाडो यांना गेला, ज्यामुळे ट्रम्प यांचा दावा अपूर्ण राहिला.

FAQ

1) हा पुरस्कार प्रथम कधी दिला गेला?

हा पुरस्कार प्रथम १९०१ मध्ये दिला गेला. पहिला विजेता हेन्री ड्युनंट (Henry Dunant) आणि फ्रेडरिक पासी (Frédéric Passy) होते.

2) पुरस्काराची रक्कम किती आहे?
२०२५ मध्ये नोबेल पुरस्काराची रक्कम ११ दशलक्ष स्वीडिश क्रोना (सुमारे १ कोटी अमेरिकन डॉलर) आहे. ही रक्कम विजेत्यांमध्ये समान वाटली जाते.

3) नामांकन प्रक्रिया कशी होते?
नामांकन प्रक्रिया सुमारे आठ महिन्यांची असते. पात्र नामांकक (जसे की विद्यापीठाचे कुलगुरू, राजकारण, इतिहास, कायदा इत्यादी विषयांचे प्राध्यापक, माजी नोबेल विजेते, शांतता संशोधन संस्थांचे प्रमुख इ.) कोणत्याही व्यक्ती किंवा संस्थेचे नामांकन करू शकतात. नामांकन फेब्रुवारी १ पर्यंत सादर करावे लागते. समिती नामांकने तपासते, तज्ज्ञांकडून अहवाल घेते आणि ऑक्टोबरमध्ये विजेता जाहीर करते. वर्तमान वर्षातील नामांकक आणि नामांकितांची यादी ५० वर्षे गोपनीय राहते.