मुंबई : RBI Report: 2016 मध्ये सरकारने नोटाबंदीवर बंदी जाहीर केली, यामागील एक मोठे कारण म्हणजे एका झटक्यात 500 आणि 1000 रुपयांच्या बनावट नोटांचा मोठा बाजार संपवणे होते. यात सरकारलाही काही प्रमाणात यश मिळाले. मात्र, पुन्हा एकदा बनावट नोटांच्या माफियांनी डोके वर काढण्यास सुरुवात केली आहे.


बनावट नोटांचा काळा बाजार


COMMERCIAL BREAK
SCROLL TO CONTINUE READING

Reserve Bank of India - रिझर्व्ह बँकेच्या वार्षिक अहवालात बनावट नोटांचा व्यवसाय तेजीत असल्याचे नमूद केले आहे. आरबीआयच्या अहवालात असे दिसून आले आहे की, आर्थिक वर्ष  2020-21 मध्ये 5.45 कोटी रुपयांच्या बनावट नोटा पकडल्या गेल्या आहेत. नोटाबंदीनंतर सरकारने महात्मा गांधी यांच्या मालिकेच्या 500 रुपयांच्या नवीन नोटा जाहीर केल्या, असा दावा केला गेला की या नोटांमध्ये अधिक सुरक्षा वैशिष्ट्ये आहेत. बनावट नोटा कॉपी करणे किंवा बनवणे कठीण आहे. पण आरबीआयच्या वार्षिक अहवालात असे म्हटले आहे की 500 रुपयांच्या बनावट नोटा जलद गतीने वाढल्या आहेत. त्यामुळे सरकारचा हा दावा खोटा ठरला आहे.


500 रुपयांच्या बनावट नोटांमध्ये वाढ


RBI Report: रिझर्व्ह बँकेच्या अहवालानुसार या आर्थिक वर्षात 2020-21 मध्ये 500 रुपयांच्या बनावट नोटांची संख्या मागील आर्थिक वर्षाच्या तुलनेत 31.3% वाढली आहे. आर्थिक वर्ष 2019-20 मध्ये 500 रुपयांच्या 30,054 बनावट नोटा पकडल्या गेल्या, तर आर्थिक वर्ष 2020-21 मध्ये 39,453 बनावट नोटा पकडल्या गेल्या आहेत. तथापि, अन्य चलनांच्या बनावट नोटांच्या संख्येत घट झाली आहे. या अहवालानुसार 2020-21 आर्थिक वर्षात एकूण 2,08,625 बनावट नोटा पकडल्या गेल्या आहेत, त्यापैकी 8107 नोटा म्हणजेच जवळपास 4 टक्के बनावट नोटा आरबीआयने पकडल्या आहेत, तर बँकांकडे 2,00,518 च्या नोटा आहेत. यात सुमारे 96  टक्के बनावट नोटा सापडल्या आहेत. याशिवाय 2000 रुपयांच्या 8,798 बनावट नोटा बँकांनी पकडल्या आहेत.


100 रुपयांची बनावट चलन सर्वाधिक 


तथापि, संख्येच्या बाबतीत, 100 च्या जास्तीत जास्त बनावट नोटा वित्त 2020-21 मध्ये पकडल्या गेल्या आहेत. अहवालानुसार, 100 रुपयांच्या 1,10,736 नोटा पकडल्या गेल्या आहेत, ज्यांचे एकूण मूल्य 1,10,73,600 रुपयांपर्यंत आहे. तथापि, ही संख्या मागील आर्थिक वर्षाच्या तुलनेत देखील कमी आहे. मागील आर्थिक वर्ष 2019-20 मध्ये 100 रुपयांच्या 1,68,739 नोटा पकडल्या गेल्या. याचा अर्थ एकूण मूल्य 1,68,73,900 रुपये आहे.


या व्यतिरिक्त आर्थिक वर्ष 2020-21 मध्ये 2 आणि 5 रुपयांच्या 9 नोटा पकडल्या गेल्या, तर गेल्या वर्षी 22 नोटा पकडल्या गेल्या. सन 2020-21 मध्ये 10 रुपयांच्या 304 नोटा, 20 रुपयांच्या 267 नोटा, 50 रुपयांच्या 24,802 नोटा, 100 रुपयांच्या 1,10,736 नोटा आणि 200 रुपयांच्या 24,245 बनावट नोटा पकडल्या आहेत.