National film awards: राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार हे सर्वात नामांकित आणि मानांकित पुरस्कार आहेत. गेले कित्येक वर्षे हे पुरस्कार देशातील विविध चित्रपटांना दिले जात असतात. यंदाही हे पुरस्कार नामांकित पुरस्कारांना दिले जाणार आहेत. राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार का दिला जातो, त्याची सुरुवात कधी आणि कशी झाली, पुरस्कार विजेत्या सेलिब्रिटींना काय मिळते, याची माहिती या निमित्ताने माहिती असणे आवश्यक आहे. 


COMMERCIAL BREAK
SCROLL TO CONTINUE READING

कला, संस्कृती, चित्रपट आणि साहित्य क्षेत्रात उत्कृष्ट कार्य करणाऱ्या कलाकारांना राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार दिला जातो. देशाला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर कलाकारांना प्रोत्साहन देण्यासाठी याची सुरुवात झाली. चांगल्या चित्रपटांच्या निर्मितीला प्रोत्साहन देण्याचाही या पुरस्कारांमागचा हेतू होता.


आणि राष्ट्रीय पुरस्कार सुरू झाले..
हे पुरस्कार सुरू करण्यासाठी 1949 मध्ये एक समिती स्थापन करण्यात आली होती. शिक्षण आणि सांस्कृतिक मूल्यांवर आधारित सर्वोत्कृष्ट चित्रपटांची निवड करणे हे या समितीचे काम होते. सुरुवातीच्या काळात ते राज्य चित्रपट पुरस्कार म्हणून ओळखले जात होते.


प्रथमच राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार या साली दिला...
राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांची सुरुवात 1954 मध्ये झाली. त्यानंतर 1953 मध्ये प्रदर्शित झालेल्या काही उत्कृष्ट चित्रपटांची निवड करण्यात आली. पहिल्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारातील सर्वोत्कृष्ट चित्रपटाचे सुवर्णपदक श्यामची आई या मराठी चित्रपटाला देण्यात आले. त्याचवेळी महाबलीपुरम येथे सर्वोत्कृष्ट माहितीपटाचे सुवर्णपदक मिळाले. याशिवाय हिंदी चित्रपट दो बिघा जमीनसह बंगाली फीचर फिल्म लॉर्ड श्री कृष्ण चैतन्य आणि बालचित्रपट खेल घर यांना पात्रता प्रमाणपत्र देण्यात आले.


राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांमध्ये, प्रत्येक श्रेणीच्या आधारे वेगळे पुरस्कार दिले जातात, जे रजत कमल, स्वर्ण कमल इत्यादी नावाने ओळखले जातात. काही पुरस्कारांमध्ये रोख पारितोषिकही दिले जाते, तर काही श्रेणींमध्ये केवळ पदक दिले जाते. दादासाहेब फाळके पुरस्कार विजेत्याला स्वर्ण कमल, १० लाख रुपये, सन्मानपत्र आणि शाल देऊन गौरविण्यात येते. सर्वोत्कृष्ट फिचर फिल्म विजेत्याला स्वर्ण कमल आणि अडीच लाख रुपये दिले जातात. रजत कमल आणि दीड लाख रुपये अनेक श्रेणींमध्ये दिले जातात आणि अनेक चित्रपटांमध्ये एक लाख रुपये दिले जातात. प्रत्येक श्रेणीच्या आधारे ते ठरवले जाते.


तसे राष्ट्रपतींनी दिल्या जाणाऱ्या पुरस्कारांमध्ये त्याचा समावेश होतो. अनेक वर्षांपासून हे पुरस्कार राष्ट्रपतींच्या हस्ते दिले जात असले तरी काही वर्षांपासून उपराष्ट्रपती किंवा माहिती व प्रसारण मंत्रीही हे पुरस्कार देत आहेत. काही वर्षांपूर्वी राष्ट्रपतींच्या कार्यक्रमाला उपस्थित नसतानाही काही पुरस्कार राष्ट्रपतींच्या हस्ते तर काही पुरस्कार तत्कालीन मंत्र्यांच्या हस्ते देण्यात आल्याने मोठा गोंधळ झाला होता. 2021 मध्ये उपराष्ट्रपती व्यंकय्या नायडू यांच्या हस्ते या पुरस्कारांचे वितरण करण्यात आले.