फॉरेन्सिक पोस्टमॉर्टेममध्ये कसे उघड होते मृत्यूचे रहस्य, जाणून घ्या

सोनाली फोगटच्या मृत्यूबद्दल आधी बातमी आली होती की तिचा मृत्यू हृदयविकाराच्या झटक्याने झाला म्हणून. मात्र शवविच्छेदन अहवालात दुखापतीची माहिती देऊन संपूर्ण प्रकरणाची दिशाच बदलली. आता इथे प्रश्‍न निर्माण होतो की, शवविच्छेदन अहवालात मृत्यूचे रहस्य कसे उलगडले? शवविच्छेदन अहवाल मृत्यूचे कारण कसे सांगतो? शवविच्छेदन कसे केले जाते? चला संपूर्ण माहिती घेऊ.

शवविच्छेदन म्हणजे काय आणि त्याचा इतिहास
शवविच्छेदन हे खरे तर मृतदेहाच्या तपासाचे काम आहे. मृत्यूचे कारण, मृत व्यक्तीच्या शरीरावर कोणत्याही रोगाचा परिणाम आणि रोगाच्या शरीरावर काम करण्याची प्रक्रिया जाणून घेण्यासाठी मृतदेहाचे पोस्टमार्टम किंवा शवविच्छेदन केले जाते. शवविच्छेदन हा शब्दऑटोप्सी (Autopsy) ऑटोपसिआ या ग्रीक शब्दावरून आला आहे. याचा अर्थ 'स्वतःसाठी पाहणे/जाणणे' असा होतो. असे मानले जाते की अलेक्झांडर किंवा अलेक्झांडरच्या दरबारातील डॉक्टर हेरोफिलस आणि इरासिस्ट्रॉट्स यांनी 300 इ.स. पूर्व मध्ये पहिले शवविच्छेदन केले होते. त्यानंतर, सुमारे 200 इ.स. पूर्व, ग्रीक चिकित्सक गॅलेन हा पहिला व्यक्ती होता ज्याने मृत व्यक्तीच्या शरीराद्वारे रोग आणि त्याचे शरीरावर परिणाम शोधले. 

रोमन शास्त्रज्ञ आणि चित्रकार लिओनार्डो दा विंची यांनी सुमारे तीस मृतदेह उघडले आणि तपासले. प्रथम फॉरेन्सिक आणि कायदेशीर शवविच्छेदन इ.स. 1302 मध्ये केले गेले आणि बोलोग्नाच्या दंडाधिकारी यांच्या आदेशानुसार केले गेले असे म्हटले जाते.

फॉरेन्सिक किंवा कायदेशीर शवविच्छेदन हे विशेष प्रकारचे असते. यामध्ये केवळ मृत्यूची कारणे शोधली जात नाहीत, तर सर्व वस्तुस्थिती जाणून घेण्याचा प्रयत्न केला जातो. महत्त्वाची बाब म्हणजे मृतदेह उघडल्यानंतर लगेच मृत्यूचे कारण समजत नाही. हे शोधण्यासाठी शवविच्छेदन तज्ज्ञांकडून आजूबाजूचे हवामान, मृत्यूची वेळ, परिस्थितीची माहिती अशी छोटी माहिती गोळा केली जाते. यासोबतच सर्व प्रकारच्या मोजमापांचीही काळजी घेतली जाते. मृतदेह उघडल्यानंतर, अनपेक्षित दुखापतीचा अभ्यास केला जातो आणि संभाव्य कारणांचे दस्तऐवजीकरण केले जाते.

यामध्ये मृत्यूच्या परिस्थितीची विशेष काळजी घेतली जाते जेणेकरून अनैसर्गिक कारणांमुळे मृत्यू झाल्याची माहिती घेता येईल. पुरेशा पुराव्याअभावी फॉरेन्सिक शवविच्छेदन नेमकं मृत्यूचं कराण समजत नाही. योग्य छायाचित्रण हा फॉरेन्सिक पोस्टमार्टमचा प्रमुख भाग मानला जातो. यासोबतच मृतदेहाचे सर्व प्रकारचे स्वॅब घेतले जातात. सर्व उपलब्ध पुराव्यांचा अभ्यास केल्यानंतर मृत्यूची वेळ आणि कारण निश्चित केले जाते.