બનાના કોટન શું છે? જેનાથી બને છે મુલાયમ કપડાં, ગુજરાતીઓને બનાવશે કરોડપતિ

Banana Cotton: અત્યાર સુધી આપણે કોટન, જ્યુટ, નાયલોન વગેરેથી બનેલા કપડાં વિશે સાંભળ્યું કે જોયું છે. આ ઉત્પાદનોનો ઉપયોગ વ્યાપકપણે કપડાં બનાવવા માટે થાય છે. જેના કારણે તેમની માંગ પણ સતત વધી રહી છે. જેમ જેમ વસ્તી વધી રહી છે તેમ તેમ માંગ પણ વધી રહી છે. આવી સ્થિતિમાં, વધતી માંગને પહોંચી વળવા માટે નવી વસ્તુઓની શોધ કરવામાં આવી રહી છે. તેમાંથી એક બનાના કોટન છે. હવે તેનો ઉપયોગ કપડાં બનાવવામાં પણ થાય છે. તો ચાલો જાણીએ બનાના કોટન શું છે અને તેની ઉપયોગીતા.

બનાના ફાઇબર, બનાના કોટન તરીકે પણ ઓળખાય છે, કેળાના છોડના દાંડીમાંથી કાઢવામાં આવેલું કુદરતી ફાઇબર છે. ફાઇબરના ઉત્પાદન માટે સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેવાતા કેળાના છોડ અબાકા (મુસા ટેક્સટીલીસ) અને મનિલા હેમ્પ (કેળાના છોડનો એક પ્રકાર) છે, જે મુસૈસી પરિવારમાંથી આવે છે. કેળાના ફાઇબરને કાઢવાની પ્રક્રિયામાં, કેળાના છોડની બહારની ત્વચામાંથી અલગ રેસામાં કાઢી નાખવામાં આવે છે. જે પછી સાફ કરીને યાર્ન અથવા સૂતળીમાં કાંતવામાં આવે છે. ગુજરાતમાં મોટાપાયે કેળાની ખેતી એ દક્ષિણ ગુજરાતમાં થાય છે. અહીં ફાયબરને અલગ કરી રેસા બનાવવામાં આવે છે. જેમાંથી કાગળ પણ બનાવાય છે. કેળાના રેસા બનાવવા એ મૂલ્યવર્ધન પ્રક્રિયા છે. જેમાંથી ખેડૂતો સારી એવી કમાણી કરી શકે છે. 

કેવી રીતે બનાવી શકાય બનાના કોટન-
કેળાના છોડ ઝડપથી વધતા અને નવીનીકરણીય (renewable) છે, જે કેળાના ફાઇબરને પર્યાવરણને અનુકૂળ અને ટકાઉ બનાવે છે. બનાના ફાઇબર બાયોડિગ્રેડેબલ છે, જેનો અર્થ છે કે તે સમય જતાં કુદરતી રીતે વિઘટિત થઈ શકે છે, પર્યાવરણ પરની અસર ઘટાડે છે. ફાઇબરના ઉત્પાદન માટે કેળાના છોડની ખેતી કરવાથી વધારાના ફાયદા થઈ શકે છે, જેમ કે જમીનનું ધોવાણ અટકાવવું અને કાર્બનિક ઉત્પાદનોને પ્રોત્સાહન આપવું.

બનાના ફાઇબરનો ઉપયોગ-
કેળાના ફાઇબરનો પરંપરાગત રીતે કાપડ, કાગળ અને હસ્તકલા સહિત વિવિધ ઉત્પાદનો બનાવવા માટે ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. કેટલાક વિસ્તારોમાં તેનો ઉપયોગ દોરડા અને સાદડીઓ બનાવવા માટે પણ થાય છે. બનાના ફાઇબરને તેના ગુણધર્મોને વધારવા માટે ઘણીવાર અન્ય રેસા જેમ કે કપાસ અથવા રેશમ સાથે મિશ્ર કરવામાં આવે છે. જેના કારણે કાપડ ટકાઉ બને છે. કેળાના ફાઇબરનો ઉપયોગ સામાન્ય રીતે હાથવણાટના ઉત્પાદનમાં થાય છે, જેમ કે બેગ, ટોપીઓ અને ઘરની સજાવટની વસ્તુઓ. બનાના ફાઇબરે સિન્થેટીક ફાઇબરના ટકાઉ અને પર્યાવરણને અનુકૂળ વિકલ્પ તરીકે ધ્યાન આકર્ષિત કર્યું છે. તે તેના ઉત્પાદન સાથે સંકળાયેલા ખેડૂતો માટે આર્થિક તકો પૂરી પાડે છે જ્યારે કેટલીક કૃત્રિમ સામગ્રી કરતાં પર્યાવરણને અનુકૂળ હોય છે.

બનાના ફાઇબર કેવી રીતે તૈયાર થાય છે?
સૌ પ્રથમ, કેળાના દાંડી અને છાલના રેસાને અલગ કરવામાં આવે છે. આ તંતુઓને અલગ કરવા માટે વિવિધ તકનીકોનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. જેમાં છાલને રાસાયણિક પદાર્થ અથવા પાણીમાં પલાળીને રેસાને નરમ કરવા અને અલગ કરવામાં આવે છે.

એકવાર રેશાઓ અલગ થઈ ગયા પછી, તેઓ એક સાથે જોડી દઈને સૂકવવા માટે છોડી દેવામાં આવે છે. એકવાર ફાઇબર સુકાઈ જાય પછી, તેને ગુણવત્તાના આધારે વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે. સારા તંતુઓને એકસાથે રાખવામાં આવે છે અને હલકી ગુણવત્તાવાળાને અલગથી વિભાજિત કરવામાં આવે છે. અંતે, વિભાજિત રેસાને યાર્નમાં ફેરવવામાં આવે છે. તેને રંગવામાં આવે છે, અને પછી એસેસરીઝ, કપડાં, સુશોભન વસ્તુઓ અથવા ઔદ્યોગિક ઉત્પાદનોમાં ફેરવવામાં આવે છે. આ પ્રક્રિયા પહેલાં હાથ દ્વારા કરવામાં આવતી હતી, જેથી મોટા પાયે કરવાનું મુશ્કેલ હતું. હવે આ કામો મશીનો દ્વારા કરવામાં આવે છે.