દિવાળી 31 ઓક્ટોબરે છે કે 1 નવેમ્બરે? કાશીના વિદ્વાનોએ આ કન્ફ્યુઝન દૂર કર્યું

diwali kab hai  : આ વર્ષે દિવાળી કયા દિવસે ઉજવવી જોઈએ? વિદ્વાનો અને પંચાંગ લેખકો વચ્ચે આ અંગે વિવાદ થયો છે. જ્યારે કાશી વિદ્વત પરિષદ, કાશી વિશ્વનાથ ટ્રસ્ટ 31મી ઑક્ટોબરે દિવાળી ઉજવવાની વાત કરી રહી છે, ત્યારે દક્ષિણ ભારતના કેટલાક વિદ્વાનો 1લી નવેમ્બરે દિવાળી ઉજવવાની વાત કરી રહ્યા છે. જ્યોતિષ વિભાગના ભૂતપૂર્વ ફેકલ્ટી હેડ પંડિત રામચંદ્ર પાંડેના જણાવ્યા અનુસાર, આખો વિવાદ અમાવસ્યાનો છે. કાશી વિદ્વત પરિષદનું માનવું છે કે 31મી ઓક્ટોબરે પ્રદોષ કાળમાં અમાવસ્યા છે. આ ઉપરાંત આખી રાત પણ અમાવસ્યા છે અને શાસ્ત્રો અનુસાર પ્રદોષ કાળથી લઈને નિશા વ્યાપીની સુધીની અમાવસ્યા હોય તો દિવાળીનો તહેવાર મનાવવામાં આવે છે. બીજા દિવસે, 1લી નવેમ્બરે, તે ફક્ત પ્રદોષ કાલને સ્પર્શી રહ્યો છે. અમાવસ્યા પ્રદોષ કાલ એટલે કે 1લી નવેમ્બરના રોજ સૂર્યાસ્તના 24 મિનિટ પછી અમાવસ્યા છે, તેથી જ કાશી પરિષદ અને કાશીના મુખ્ય પંચાંગ 1લી નવેમ્બરે દિવાળી ઉજવવાને બદલે 31મી ઑક્ટોબરે દિવાળી ઉજવવા વિનંતી કરે છે.

બીજી તરફ ગીત વેદ કોલેજના વેદ આચાર્ય વિશ્વેશ્વર શાસ્ત્રી દ્રવિડ આ વાત સાથે સહમત નથી. તેમનું કહેવું છે કે શાસ્ત્રોમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જો બે દિવસે અમાવસ્યા આવતી હોય તો બીજા દિવસની અમાવસ્યા લેવી જોઈએ. પ્રદોષકાળમાં પણ બીજો દિવસ 1લી નવેમ્બરે અમાવસ્યા છે, તેથી દિવાળી 1લી નવેમ્બરે જ ઉજવવી જોઈએ. જો કે, તેમાં એવું પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે વ્યક્તિએ પોતાના ઘરમાં પંચાંગ અનુસાર દિવાળી ઉજવવી જોઈએ.

કાશીના સૌથી જૂના પંચાંગોમાંના એક ઋષિકેશ પંચાંગના સંપાદક વિશાલ પંડિત વિશાલ જી માને છે કે પંચાંગ બે રીતે બને છે. એક સૂર્ય સિદ્ધાંતમાંથી છે અને બીજો પંચાંગ સૂર્ય સિદ્ધાંત સ્થાનિક ગઢવા પર આધારિત પંચાંગમાં તારીખ આપે છે અને ઉજ્જૈનને આધાર ગણીને પંચાંગની ગણતરી કરે છે, જે મોટાભાગે કમ્પ્યુટર પર આધારિત છે. તેથી જ આવી ભેળસેળ થઈ રહી છે. પશ્ચિમમાં ઘણી જગ્યાએ પ્રદોષ કાળ દરમિયાન અમાવાસ્યા હોતી નથી અને શાસ્ત્રોમાં ઉલ્લેખ છે કે જે દિવસે અમાવસ્યા પુષ્કળ પ્રમાણમાં જોવા મળે છે તે દિવસે દિવાળી ઉજવવી જોઈએ અને 31મી ઓક્ટોબરે પ્રદોષ કાલથી આખી રાત સુધી અમાવસ્યા છે. એટલા માટે દિવાળીનો તહેવાર અને લક્ષ્મીની પૂજા 31 ઓક્ટોબરે જ કરવી જોઈએ.

અન્ય શાસ્ત્રો પણ માને છે કે અમાવસ્યા આખી રાત રાખવી જોઈએ, કારણ કે પ્રદોષ કાળમાં, લક્ષ્મી પૂજા પછી, એવા ઘણા શુભ સમય છે જે રાત્રે સાધના પૂજા માટે યોગ્ય છે. કાલી પૂજા પણ મધ્યરાત્રિએ થાય છે, તેથી અમાવસ્યા 31 ઓક્ટોબરે છે અને તે જ દિવસે દિવાળીનો તહેવાર ઉજવવો જોઈએ. જો કે, દક્ષિણ ભારતમાં સ્થિત ભારતીય વૈદિક વિદ્વાનો સહમત નથી. તેઓ માને છે કે દિવાળીના દિવસે પ્રદોષ કાળ દરમિયાન માત્ર લક્ષ્મીની પૂજા કરવામાં આવે છે અને તે પ્રદોષ કાલ 1લી નવેમ્બરે ઉપલબ્ધ હોય છે પરંતુ થોડા સમય માટે, તેથી દિવાળીનો તહેવાર 1લી નવેમ્બરે જ કરવો જોઈએ કારણ કે તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે. શાસ્ત્રો કહે છે કે જો અમાવસ્યાના બે દિવસ હોય તો તે અમાવસ્યાના બીજા દિવસે લેવું જોઈએ, આ સનક ઋષિનું વચન છે.