નર્મદા માટે વિશ્વ બેંકે લોન ન આપી ત્યારે ગુજરાતના આ મુખ્યમંત્રીએ લોકો પાસેથી ભેગા કર્યા 450 કરોડ

ઝી બ્યુરો/નર્મદા: ગુજરાતના બે વખત મુખ્યમંત્રી રહી ચૂકેલા ચીમનભાઈ પટેલની આજે 29મી પુણ્યતિથિ છે. ગાંધીનગરના નર્મદા ઘાટ ખાતે તેમના સમર્થકો અને શુભેચ્છકોએ તેમને યાદ કર્યા હતા અને નવા ગુજરાતના નિર્માણનો પાયો નાખવા બદલ તેમનો આભાર પણ વ્યક્ત કર્યો હતો. નાના કદના ચીમનભાઈ પટેલ પોતાની શૈલીના અનોખા રાજકારણી હતા. તેઓ તેમના વિદ્યાર્થી જીવનમાં એક વિદ્યાર્થી નેતા હતા. 

ઘણા વર્ષો સુધી ઝેવિયર્સ કોલેજમાં પ્રોફેસર તરીકે પણ ભણાવતા હતા. આ પછી તેઓ રાજકારણમાં આવ્યા. 1967માં સંખેડાથી ચૂંટણી જીતીને તેઓ હિતેન્દ્ર દેસાઈની કેબિનેટમાં પ્રથમ મંત્રી બન્યા હતા. આ પછી 17 માર્ચ, 1972 ના રોજ, તેઓ રાજ્યના પ્રથમ ડેપ્યુટી સીએમ બન્યા. મુખ્યમંત્રી ઘનશ્યામ ઓઝા સાથે કામ કરવાનો મોકો મળ્યો. 

દોઢ વર્ષ પછી તેમને રાજ્યના મુખ્યમંત્રી બનવાનું સૌભાગ્ય મળ્યું. પ્રથમ કાર્યકાળમાં તેઓ 207 દિવસ સીએમ હતા. વિદ્યાર્થીઓના આંદોલનને કારણે તેમણે એ સમયે પદ છોડવું પડ્યું, પરંતુ તેણીએ હાર ન માની, 17 વર્ષના લાંબા અંતરાલ પછી, તેઓ ફરી એકવાર મુખ્યમંત્રી પદ પર પાછા ફર્યા. જનતા દળના નેતા અને કોંગ્રેસના સમર્થનથી તેમણે મુખ્યમંત્રીની ખુરશી પર કબજો જમાવ્યો.

ચીમનભાઈ પટેલે તેમના બીજા કાર્યકાળમાં નવા ગુજરાતનો શિલાન્યાસ કર્યો. ગુજરાતનો વિકાસ કેવી રીતે થાય? તેની ચિંતા થઈ. ગુજરાતમાં શિક્ષણ માટે 1973 અને 1994 વચ્ચે તેમણે 150થી વધુ શૈક્ષણિક સંસ્થાઓની સ્થાપના કરી. પરંતુ બીજી ટર્મમાં ચીમનભાઈ પટેલ ગુજરાતના ખૂણે ખૂણે પાણી પહોંચાડવા માંગતા હતા, ત્યારે સામાજિક કાર્યકરોના આંદોલનને કારણે વિશ્વ બેંકે સરદાર સરોવર પ્રોજેક્ટ માટે મંજૂર કરેલી 450 કરોડની રકમ આપવાનો ઈન્કાર કર્યો ત્યારે ચીમનભાઈ પટેલ ઝૂક્યા નહીં. 

તેમણે વર્લ્ડ બેંકને બેફામ કહી દીધું કે જો તમારે અગાઉની શરતો પર લોન આપવી હોય તો આપો, નહીં તો લોકો પાસેથી પૈસા વસૂલ કરી લઈશ. નર્મદે સર્વદેના સ્વપ્નને સાકાર કરનાર ચીમનભાઈ પટેલે પણ એવું જ કર્યું. લોકો પાસેથી આટલી મોટી રકમ એકઠી કરીને તેણે પોતાની શક્તિ સાબિત કરી. આ પછી તેમને છોટે સરદારનું બિરુદ મળ્યું.

કાર્યકાળ પૂર્ણ કરી શક્યા નથી
ગુજરાતની દિવસ-રાત ચિંતા કરનારા ચીમનભાઈ પટેલના ટીકાકારો ભલે ગમે તે કહે, પરંતુ તેમણે રાજ્યના હિત માટે કેન્દ્ર સાથે પણ લડ્યા હતા. સરકાર ગમે તે હોય? મુખ્યમંત્રી તરીકે તેમણે ગુજરાત સાથે અન્યાય થવા દીધો નથી. ઇન્ટરનેટ પર મેધા પાટકરની એક તસવીર છે. પાટકર સાથે તેમને ઘણા મતભેદ હતા, પરંતુ આ પછી પણ તેમણે ટીકાકારોને મળવાનું ટાળ્યું ન હતું. 

આજે ગુજરાતના તમામ જિલ્લાઓ અને ગામડાઓમાં નર્મદાનું પાણી પહોંચ્યું છે તો તેનો પ્રથમ શ્રેય ચીમનભાઈ પટેલને જાય છે. ગુજરાતના સૌથી મોટા ઔદ્યોગિક શહેર જામનગરમાં રિફાઈનરીની સ્થાપના થઈ હતી. કમનસીબે, ચીમનભાઈ પટેલ 25 ઓક્ટોબર, 1990ના રોજ મુખ્યમંત્રી તરીકે શપથ લીધા બાદ બીજી ઇનિંગમાં તેમનો કાર્યકાળ પૂર્ણ કરી શક્યા ન હતા. 17 ફેબ્રુઆરી, 1994ના રોજ હાર્ટ એટેકથી તેમનું અવસાન થયું. તેઓ બીજી ટર્મમાં 3 વર્ષ અને 350 દિવસ મુખ્યમંત્રી રહ્યા હતા, જોકે આ ટર્મમાં તેમણે પોતાની દીર્ઘદ્રષ્ટિ પ્રસ્થાપિત કરી હતી.

ચીમનભાઈ સમતોલ વિકાસ ઈચ્છતા હતા
ગુજરાતના સંખેડાના વતની ચીમનભાઈ પટેલ રાજ્યનો સમતોલ વિકાસ ઈચ્છતા હતા. તેઓ ઈચ્છતા હતા કે જો મોટા ઉદ્યોગો સ્થપાય છે તો નાના ઉદ્યોગોની પણ ચિંતા થવી જોઈએ. ખેડૂતોની આવક પણ સારી હોવી જોઈએ. તેમણે છોકરીઓના શિક્ષણ માટે ઘણા ટ્રસ્ટોને પ્રોત્સાહિત કરીને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ ખોલી. આનું પરિણામ એ આવ્યું કે ગુજરાતમાં 1960માં શાળાઓ અને કોલેજો ઓછી હતી. તેમની સંખ્યામાં નોંધપાત્ર વધારો થયો.

કર્મચારીને બોલાવીને મળ્યા
ચીમનભાઈ પટેલના જીવન સાથે ઘણી ઘટનાઓ જોડાયેલી છે. એકવાર તેઓ નોમિનેશન માટે જઈ રહ્યા હતા ત્યારે એક કર્મચારીએ તેમને રોક્યા અને કહ્યું કે અંદર બીજા ઉમેદવારનું નોમિનેશન ચાલી રહ્યું છે. ચીમનભાઈ પટેલે પોતાના વારાની રાહ જોઈ અને નામ નોંધાવ્યું. ચૂંટણી પ્રક્રિયા પૂરી થયા બાદ તેણે તે કર્મચારીને બોલાવીને તેના કામના વખાણ કર્યા હતા. 

પોતાના પિતાને યાદ કરતાં ચીમનભાઈ પટેલના પુત્ર સિદ્ધાર્થ પટેલ કહે છે કે તેમણે નવા ગુજરાતનો પાયો નાખ્યો હતો, જેનાથી ગુજરાત આગળ વધ્યું છે. તેમનામાં દૂર સુધી જોવાની દ્રષ્ટિ હતી. પટેલ કહે છે કે તેઓ 24 કલાક લોકહિતની ચિંતા કરતા હતા. નાનામાં નાની વ્યક્તિને પણ મળવું અને તેની વાત સાંભળવી તેમની આદત હતી.