શું છે ચીફ ઓફ ડિફેંસ સ્ટાફનું પદ, કારગિલ યુદ્ધ બાદ ઉઠી હતી માંગ

નવી દિલ્હી: 1999માં થયેલા કારગિલ યુદ્ધ બાદ જ્યારે તત્કાલીન ડેપ્યુટી પીએમ લાલ કૃષ્ણ અડવાણીની અધ્યક્ષતામાં રચવામાં આવેલી ગ્રુપ ઓફ મિનિસ્ટર્સ (GOM)એ સમીક્ષા કરી જાણવા મળ્યું કે ત્રણેય સેનાઓના વચ્ચે સમન્વયની ઉણપ છે. જો ત્રણેય સેનાઓ વચ્ચે તાલમેલ હોત તો નુકસાન ખૂબ ઓછું કરી શકાત. તે સમયે ચીફ ઓફ ડિફેન્સ (CDS) પદ બનાવવા માટે ભલામણ કરી. જેની આજે લગભગ 20 વર્ષ બાદ 15 ઓગસ્ટના રોજ સ્વતંત્રતા દિવસના અવસર પર વડાપ્રધાન નરેંદ્ર મોદીએ જાહેરાત કરી છે. જોકે ત્યારે વાજપેયી સરકારમાં મંત્રીઓના ગ્રુપની ભલામણ પર ત્રણેય અંગો વચ્ચે સહમતિ ન બનતાં તેને પેડિંગ રાખવામાં આવી. 

જોકે પછી વચ્ચેનો રસ્તો કાઢતાં પછી ત્રણેય સેનાઓ વચ્ચે યોગ્ય સમન્વય માટે Chiefs of Staff Committee(CoSC) નું પદ તૈયાર કરવામાં આવ્યું. જોકે તેના ચેરમેન પાસે કોઇ ખાસ શક્તિ હોતી નથી, બસ તે ત્રણ સેનાઓ વચ્ચે તાલમેલ કરે છે. હાલ એર ચીફ માર્શલ બીએસ ધનોઆ ચીફ ઓફ સ્ટાફ કમિટીના ચેરમેન છે. થોડા સમય બાદ ચીફ ઓફ ડીફેન્સના કાયદ પદ બનાવવાની ફરી માંગ ઉઠી છે. રક્ષા મંત્રી રહેતાં મનોહર પર્રિકરે દાવો પણ કર્યો હતો કે બે વર્ષની અંદર સેનાનાચીફ ઓફ ડિફેન્સનું પદ બનશે. 

ત્યારે હવે સ્વતંત્રતા દિવસ પર પીએમ મોદીએ તેની જાહેરાત કરી છે. તે બન્યા બાદ યુદ્ધ સમયે ત્રણેય સેનાઓ તાલમેલ સાથે કરી શકશે. સિંગલ પોઇન્ટ વડે આદેશ જાહેર થતાં સેનાઓની મારક ક્ષમતા અને પ્રભાવી હશે. કારણ કે ત્યારે સેનાના ત્રણેય અંગો વચ્ચે કોઇ પ્રકારનું કોઇ કન્ફ્યૂઝન થશે. જેમને કે પાકિસ્તાન અને ચીન વડે થયેલા યુદ્ધો દરમિયાન ત્રણેય સેનાઓમાં સમન્વયની ચૂક સામે આવી હતી. 

તેનો ફાયદો શું થશે?
તેનો સૌથી મોટો ફાયદો યુદ્ધ સમયે થશે. યુદ્ધ સમયે ત્રણેય સેનાઓ વચ્ચે પ્રભાવી સમન્વય જાળવવામાં આવી શકશે. તેનાથી દુશ્મનોનો સક્ષમ રીતે મુકાબલો કરવામાં મદદ મળશે. જોકે સશ્સ્ત્ર બળોની કાર્યકારી યોજનામાં ઘણીવાર ખામીઓ સામે આવી. 1962માં ચીન સાથે ભારતનું યુદ્ધ થયું હતું. તે યુદ્ધમાં ભારતીય વાયુસેનાના કોઇ ભૂમિકા આપવામાં આવશે નહી જ્યારે ભારતીય વાયુસેના તિબ્બતની પઠારી પર એકઠા થયેલા સૈનિકોને નિશાન બનાવી શકે છે અને તેમની વચ્ચે તબાહી મચાવી શકે છે. આ પ્રકારે પાકિસ્તાન સાથે 1965ના યુદ્ધમાં ભારતીય નૌસેનાને પાકિસ્તાનની આંતરરાષ્ટ્રીય બોર્ડર પર હુમલાની યોજનાથી અવગત કરવામાં ન આવ્યા. ચીફ ઓફ ડિફેન્સ સ્ટાફના રહેતાં આ પ્રકારની કોઇ ખામી રહેશે નહી અને સેના પ્રભાવી રીતે દુશ્મનનો સામનો કરી શકશે.

ઘણા દેશો પાસે CDS સિસ્ટમ
અમેરિકા, ચીન, યૂનાઇટેડ કિંગડમ, જાપાન સહિત દુનિયાના ઘણા દેશોની પાસે ચીફ ઓફ ડિફેંસ જેવી વ્યવસ્થા છે. નોટો દેશોની સેનાઓમાં આ પદ છે. તમને જણાવી રહ્યા છીએ કે વિસ્તૃત ભૂમિ, લાંબી સીમાઓ, તટરેખાઓ અને રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાના પડકારોને સીમિત સંસાધનો સામનો કરવા માટે ભારત પાસે એકીકૃત રક્ષા સિસ્ટમ માટે ચીફ ઓફ ડિફેન્સ પદની ખૂબ જરૂર હતી.