લોખંડી પુરૂષ સરદાર પટેલ પછી તેમના બાળકોનું શું થયું : દીકરીએ કેમ નારાજ થઈ કોંગ્રેસ છોડી

Sardar Patel Birthday : ગાંધી પરિવારની જેમ સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલના પુત્ર અને પુત્રી કોંગ્રેસના સાંસદ બન્યા. રાજકારણમાં આવ્યા પણ બહુ કામ કરી શક્યા નહીં. બાદમાં પુત્રી મણીબેન કોંગ્રેસથી એટલા નારાજ થયા કે તેમણે કોંગ્રેસ છોડીને જનતા પાર્ટીની ટિકિટ પર ચૂંટણી લડી.

દેશ આજે એટલે કે 31મી ઓક્ટોબરે રાષ્ટ્રીય એકતા દિવસની ઉજવણી કરી રહ્યો છે, જે દર વર્ષે સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલના જન્મદિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. 15 ડિસેમ્બર 1950 ના રોજ મુંબઈના બિરલા હાઉસ ખાતે સવારે 09.37 કલાકે લાંબી માંદગી બાદ હૃદયરોગના હુમલાને કારણે તેમનું અવસાન થયું. તેમના મૃત્યુ પછી તેમના પુત્ર અને પુત્રીનું શું થયું? શું તેઓ પણ રાજકારણમાં આવ્યા? તેમની પુત્રી લાંબા સમય સુધી કોંગ્રેસની સાંસદ હતી. પરંતુ તે પછી કોંગ્રેસથી નારાજ થઈ ગઈ. પિતાની પાર્ટી છોડીને તે જનતા પાર્ટીમાં જોડાઈ. ચૂંટણી લડ્યા અને જીત્યા.

એવું નથી કે પટેલ પરિવાર રાજકારણમાં સક્રિય ન હતો, બલ્કે એમ કહેવું જોઈએ કે તે ખૂબ જ સક્રિય હતો. તેમના મોટા પુત્ર ડાહ્યાભાઈ મુંબઈમાં કોંગ્રેસના અગ્રણી નેતાઓમાં સામેલ હતા. જ્યારે પુત્રી મણીબેન પટેલ સારા સંપર્કો ધરાવતા સક્ષમ રાજકારણી હતા.

જ્યાં સુધી બંને રાજકારણમાં રહ્યા ત્યાં સુધી તેમની ઓળખ સરદાર પટેલના નામે જ હતી. સિત્તેરના દાયકામાં પટેલ પુત્ર અને પુત્રી બંનેનો કોંગ્રેસથી મોહભંગ થઈ ગયો. સરદાર પટેલના પુત્રી મણીબેન પટેલ વધુ પ્રખર અને સક્રિય હતા. ખૂબ પ્રામાણિક. આખી જિંદગી અપરિણીત રહ્યા અને વર્ષ 1988માં તેમનું અવસાન થયું.

પટેલની પુત્રીએ નહેરુને શું સોંપ્યું?
અમૂલના સ્થાપક કુરિયન વર્ગીસએ તેમના પુસ્તકમાં મણિબેન વિશે વિગતવાર ઉલ્લેખ કર્યો છે, તે વાંચવા જેવો છે. વાસ્તવમાં કુરિયન જ્યારે આણંદમાં હતા ત્યારે તેઓ ઘણીવાર મણીબેનને મળતા હતા, તેઓ સામાજિક કાર્યોમાં સક્રિય હતા. તેઓ પુસ્તકમાં લખે છે,? મણિબેને તેમને કહ્યું કે જ્યારે સરદાર પટેલનું અવસાન થયું ત્યારે તેમણે એક પુસ્તક અને એક થેલી લીધી હતી. દિલ્હીમાં જવાહરલાલ નેહરુને મળવા ગયા. તેમણે તે નહેરુને સોંપી હતી. પિતાએ સૂચના આપી હતી કે તેમના મૃત્યુ પછી તે ફક્ત નેહરુને જ સોંપવામાં આવે. આ બેગમાં પાર્ટી ફંડના 35 લાખ રૂપિયા હતા અને આ ચોપડી ખરેખર પાર્ટીની એકાઉન્ટ બુક હતી.

નેહરુએ મણીબેનનો આભાર માન્યો હતો
નેહરુએ આ બેગ લઈને મણિબેનનો આભાર માન્યો હતો. આ પછી તે રાહ જોતી રહી કે કદાચ નેહરુ કંઈક કહે. જ્યારે આવું ન થયું, ત્યારે તેઓ ઉભા થયા અને ચાલવા લાગ્યા.

કુરિયને તેણીને પૂછ્યું, તમે નેહરુ પાસેથી શું સાંભળવાની અપેક્ષા રાખતા હતા, જવાબ હતો - મને લાગ્યું કે કદાચ તેઓ પૂછશે કે હું હવે કેવી રીતે મેનેજ કરી રહું છું અથવા મને કોઈ મદદની જરૂર છે કે કેમ, પરંતુ તેમણે ક્યારેય આ પૂછ્યું નહીં. મણિબેન સાંસદ રહ્યા પરંતુ બાદમાં 1977માં તેઓ જનતા પાર્ટીની ટિકિટ પર ચૂંટણી લડ્યા.

અમદાવાદના રસ્તાઓ પર જોવા મળ્યા હતા
છેલ્લાં વર્ષોમાં મણીબેનની દૃષ્ટિ ખૂબ જ નબળી પડી ગઈ હતી. તેઓ અમદાવાદના રસ્તાઓ પર એકલા ફરતા જોવા મળતા હતા. કમજોર દ્રષ્ટિને કારણે તેઓ બે વખત ઠોકર ખાતાં પડી ગયાના અહેવાલો પણ આવ્યા હતા. 

મણિબેને યુવાનીથી પોતાની જાતને કોંગ્રેસ અને મહાત્મા ગાંધીને સમર્પિત કરી દીધી હતી. તેઓ લાંબા સમય સુધી અમદાવાદમાં આશ્રમમાં પણ રહ્યાં હતા. પછીના વર્ષોમાં તેઓ દિલ્હીમાં પટેલ સાથે રહેવા લાગ્યા હતા. તેઓ પિતાના રોજિંદા કામની દેખરેખ રાખતા હતા અને સેક્રેટરી તરીકે તેમને મદદ કરતા હતા. તેથી કોંગ્રેસના લગભગ તમામ નેતાઓ તેમને સારી રીતે ઓળખતા હતા.

સાંસદ બન્યા અને પ્રભાવશાળી હોદ્દા પર રહ્યા
સરદાર પટેલના મૃત્યુ પછી બિરલાએ તેમને બિરલા હાઉસમાં રહેવા કહ્યું, પરંતુ તેમણે ના પાડી. તે સમયે તેની પાસે વધારે પૈસા પણ નહોતા. તેઓ અમદાવાદમાં સંબંધીના ઘરે ગયા હતા. તેઓ બસ કે ટ્રેનમાં ત્રીજા વર્ગમાં મુસાફરી કરતા હતા. બાદમાં કોંગ્રેસના નેતા ત્રિભુવનદાસની મદદથી તેઓ સાંસદ બન્યા હતા. તેઓ ગુજરાત કોંગ્રેસમાં પ્રભાવશાળી હોદ્દા પર હતા. તેઓ અંત સુધી ઘણી સંસ્થાઓમાં ટ્રસ્ટી અથવા પદાધિકારી પણ રહ્યા હતા.

જનતા પાર્ટીની ટિકિટ પર ચૂંટણી જીત્યા
મણીબેન પ્રથમ લોકસભા માટે ગુજરાતના દક્ષિણ કૈરામાંથી સાંસદ તરીકે ચૂંટાયા હતા. ત્યારબાદ તે બીજી લોકસભા માટે આણંદથી સાંસદ બન્યા. તેઓ 1964 થી 1970 સુધી રાજ્યસભાના સભ્ય હતા. બાદમાં તેઓ કોંગ્રેસ છોડીને મોરારજી દેસાઈ સાથે સ્વતંત્ર પાર્ટીમાં જોડાયા અને પછી કોંગ્રેસમાં આવ્યા. ઈમરજન્સી દરમિયાન તેઓ ફરીથી ઈન્દિરા ગાંધીના વિરોધમાં કોંગ્રેસ છોડીને કોંગ્રેસ ઓ માં જોડાઈ ગયા હતા.

1977માં તેમણે જનતા પાર્ટીની ટિકિટ પર મહેસાણાથી લોકસભાની ચૂંટણી લડયા અને ચૂંટાઈ આવ્યા. તેમને મોરારજી દેસાઈ પાસેથી ઘણી અપેક્ષાઓ હતી પરંતુ કોઈ અજ્ઞાત કારણોસર તેમણે તેમની સાથે અજીબો ગરીબ વર્તન કર્યું. જ્યારે પણ તેઓ તેમને મળવા જતા ત્યારે તેઓ ખૂબ જ રાહ જોવડાવતા હતા. સરદાર પટેલના પુત્ર ડાહ્યાભાઈ પટેલ એકવાર લોકસભા માટે જીત્યા અને બીજી વખત રાજ્યસભાના સભ્ય બન્યા.

પુત્ર ડાહ્યાભાઈ પણ બે વખત સાંસદ હતા
પટેલના પુત્ર ડાહ્યાભાઈ પટેલનું 1973માં અવસાન થયું હતું. અભ્યાસ પૂરો કર્યા પછી, તેમણે મુંબઈની એક વીમા કંપનીમાં સારા પદ પર કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. તેમને બે પુત્રો હતા - બિપિન અને ગૌતમ. તેમની પહેલી પત્નીથી બિપિન અને બીજી પત્નીથી ગૌતમ. વાસ્તવમાં, તેની પ્રથમ પત્ની યશોદાના મૃત્યુ પછી, તેમણે બીજા લગ્ન કર્યા હતા. ડાહ્યાભાઈએ પણ સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં ઝંપલાવ્યું. જેલમાં ગયા. આઝાદી બાદ તેમણે 1957ની લોકસભાની ચૂંટણી લડી હતી. 1962માં રાજ્યસભાના સભ્ય તરીકે ચૂંટાયા હતા.