સમય પહેલા થશે તબાહીની ભવિષ્યવાણી, મિશન મૌસમ દેશના બગડતા હવામાનને અટકાવશે
મિશન મૌસમ હેઠળ, દેશના હવામાન વિશે સચોટ આગાહી કરવાની સાથે, વરસાદનું કારણ અને અટકાવવાની સિસ્ટમને પણ ડેવલપ કરવામાં આવશે. વૈજ્ઞાનિકો વીજળી અને વાદળ ફાટવાની ઘટનાઓને પણ કાબૂમાં કરી શકશે. કેન્દ્ર સરકારે મિશન મૌસમના પ્રથમ તબક્કા માટે 2,000 કરોડ રૂપિયા ફાળવ્યા છે. પ્રથમ તબક્કો આ વર્ષથી માર્ચ 2026 સુધી ચાલશે. આ પછી બીજા તબક્કામાં મોનિટરિંગ ક્ષમતા વધારવા માટે સેટેલાઇટ અને એરક્રાફ્ટની સંખ્યા વધારવામાં આવશે.
મિશન મૌસમનો પ્રાથમિક હેતુ આત્યંતિક હવામાનની ઘટનાઓ અને આબોહવા સંબંધિત પડકારોનો પૂર્વાનુમાન કરવાની અને તેનો પ્રતિસાદ આપવાની દેશની ક્ષમતાને વધારવાનો છે. ભારતને તમામ પ્રકારના વાતવરણ માટે તૈયાર કરવા અને ‘ક્લાઇમેટ સ્માર્ટ’ રાષ્ટ્રમાં પરિવર્તિત કરવાનો છે. આ મિશન અત્યાધુનિક હવામાન નિરીક્ષણ, સુધારેલ વાતાવરણીય અવલોકનો અને અદ્યતન આગાહી તકનીકો દ્વારા પ્રાપ્ત કરવામાં આવશે. હકીકતમાં, મિશન મૌસમ એ આબોહવા પરિવર્તનની અસરોને ઘટાડવાનો એક ભાગ છે.
મિશન મૌસમના મુખ્ય હેતુ અદ્યતન ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ પેલોડ સાથે આગામી જનરેશનના રડાર અને ઉપગ્રહોનો વિકાસ, હાઇ-પર્ફોર્મન્સ કોમ્પ્યુટર્સ (HPC)નો ઉપયોગ અને હવામાનની આગાહી માટે AI/ML-આધારિત મોડલની જમાવટનો સમાવેશ થાય છે. આ પહેલ ઉચ્ચ-રિઝોલ્યુશન વાતાવરણીય અવલોકનો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે, જે હવામાનની આગાહીના અવકાશી અને ટેમ્પોરલ સ્કેલ બંનેમાં સુધારો કરશે. આ મિશન 50 ડોપ્લર વેધર રડાર (DWR), 60 રેડિયોસોન્ડ/રેડિયો વિન્ડ સ્ટેશન, 100 ડિસડ્રોમીટર અને 10 મરીન ઓટોમેટિક વેધર સ્ટેશન સહિત વ્યાપક હવામાન મોનિટરિંગ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર સ્થાપિત કરશે. તે અવલોકન અને આગાહી ક્ષમતાઓને વધારવા માટે શહેરી પરીક્ષણ કેન્દ્ર, એક મહાસાગર સંશોધન સ્ટેશન અને અન્ય અદ્યતન સુવિધાઓ પણ સ્થાપશે.
વિજ્ઞાન મંત્રાલય (MoES)ના સચિવ ડૉ. એમ. રવિચંદ્રનના જણાવ્યા અનુસાર, મિશન મૌસમ સમગ્ર દેશમાં હવામાન ડેટાની સચોટતા અને ઉપયોગિતાને સુધારવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવશે. તેમણે કહ્યું, "માર્ચ 2026 સુધીમાં, અમે વધુ સારા અવલોકનો માટે રડાર, વિન્ડ પ્રોફાઇલર અને રેડિયોમીટરનું એક વ્યાપક નેટવર્ક સ્થાપિત કરવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે, વધુમાં, ભૌતિકશાસ્ત્ર-આધારિત સંખ્યાત્મક મોડલ અને AI/ML-સંચાલિત પદ્ધતિઓનું સંયોજન આગાહી ક્ષમતાઓમાં નોંધપાત્ર સુધારો કરશે.
આબોહવા પડકારોને સંબોધવાની સાથે સાથે, મિશન આબોહવા ક્ષમતા નિર્માણ પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે તેની ખાતરી કરવા માટે કે સમુદાયો અને મુખ્ય ક્ષેત્રો આબોહવા પડકારોનો સામનો કરવા માટે વધુ સારી રીતે તૈયાર છે. આ હેઠળ, ડેટા અને સેવાઓના પ્રસારમાં સુધારો કરવામાં આવશે, જેથી હવામાન સંબંધિત કોઈ ઘટના અજાણી ન રહે. MoES એ ખાતરી આપી છે કે મિશન મૌસમ સારું હવામાન, આબોહવા અને કુદરતી આપત્તિ સેવાઓ પ્રદાન કરશે, જેનાથી વિવિધ ક્ષેત્રોને નોંધપાત્ર આર્થિક અને સામાજિક લાભો મળશે.
ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD), નેશનલ સેન્ટર ફોર મિડિયમ રેન્જ વેધર ફોરકાસ્ટિંગ (NCMRWF) અને ભારતીય ઉષ્ણકટિબંધીય હવામાનશાસ્ત્ર સંસ્થા મિશન મૌસનના અમલીકરણનું નેતૃત્વ કરશે. સફળ પરિણામોની ખાતરી કરવા માટે અમે અમારી કુશળતાનો પણ લાભ લઈશું. આ પહેલ એ આબોહવા સંબંધિત પડકારો માટે ભારતની સજ્જતામાં એક મોટું પગલું છે અને તેનો હેતુ તમામ નાગરિકોને સમયસર, સચોટ અને સુલભ હવામાન સેવાઓ પૂરી પાડવાનો છે.