શું ઓમિક્રોન 100 વર્ષ પહેલાંના સ્પેનિશ ફ્લૂના હળવા વેરિએન્ટની જેમ કોવિડ મહામારીનો અંત લાવશે?

ફરી એકવાર બ્રિટનમાં કોવિડ 19 સંક્રમણની લહેર આવી જતાં આગામી તહેવારોની સિઝનનો અનુભવ થઇ રહ્યો છે. ગતઅ વર્ષે ક્રિસમસ અને નવું વર્ષ આલ્ફા વેરિએન્ટના લીધે ખરાબ થઇ ગયું હતું આ વખતે ઓમિક્રોન છે જેમાં કેસની સંખ્યા વધી રહી છે. ત્યારે ફરી એકવાર દેશને ધૂંધળા વર્ષની કગાર પર છોડી છો કારણ કે એનએચએસએ ચેતાવણી આપી છે આ ગંભીર રૂપથી બિમારી દર્દીઓની વધતી જતી સંખ્યાથી અભિભૂત થનાર ખતરાનો સામનો કરી રહ્યા છે.

ઓમિક્રોનના કારણે સ્થિતિ વધારે વિકટ બની રહી છે. સંક્રમણનો રેટ અગાઉના તમામ રેકોર્ડ તોડી રહ્યો છે. આ કોરોનાનો ચોથો વેવ હશે. જો કે હાલની સ્થિતિ જોતા ફેબ્રુઆરીમાં કોરોના ટોચે હશે. જો કે ફેબ્રુઆરી બાદ ધીરે ધીરે કોરોનામાં ઘટાડો આવશે. આગામી દોઢ મહિનામાં કોરોના પોતાના પીક પર હશે. ત્યારબાદ ડાઉનફોલ આવશે. 

પેન્ડેમિકમાં સામાન્ય રીતે પેન્ડેમિકમાં ચાર વેવ હોય છે. હાલ ચોથી વેવ છે. પહેલી વેવ એપ્રિલ 2020માં, બીજી દિવાળી 2020 માં અને ત્રીજી એપ્રિલ 2021 આવી હતી. આ દિવાળી 2021 માં સામાન્ય સ્થિતિ રહી હતી. હવે કદાચ આ છેલ્લો વેવ હોય તેવી શક્યતા છે. જેથી આ સકારાત્મક સમાચાર કહી શકાય. આ વેવ બાદ કોરોનાનો એક પણ વેવ નહી આવે તેવી આશા તેમણે વ્યક્ત કરી હતી. મોટી મહામારીઓ અત્યાર સુધી આ જ પેટર્નથી ચાલી હોવાનું કોરોનામાં પણ આ પેટર્ન ચાલે તેવી શક્યતા છે. 

અત્રે ઉલ્લેખનીય છે કે Sars-CoV-2 વાયરસના નવા વેરિએન્ટ ઓમિક્રોન, લગભગ 100 વર્ષ પહેલાં વિશ્વમાં ફેલાયેલા અન્ય રોગચાળા સાથે કંઈક સામ્ય ધરાવે છે. સ્પેનિશ ફ્લૂ 1918 માં ફેલાયો હતો અને 1920 સુધીમાં સ્થાનિક બનતા પહેલા વિશ્વની લગભગ 35% વસ્તીને ચેપ લાગ્યો હતો. વૈશ્વિક વસ્તીના 1 થી 6 ટકા વચ્ચે ચેપથી મૃત્યુ પામ્યા હોવાનો અંદાજ હતો. ભારતમાં તે બોમ્બેથી શરૂ થયો અને દેશના બાકીના ભાગોમાં ફેલાઇ ગયો. જેના કારણે બે વર્ષના ગાળામાં 20 મિલિયન લોકો મૃત્યુ પામ્યા.

જ્યાં સુધી ભારતનો સંબંધ છે, સ્પેનિશ ફ્લૂ અને કોરોનાવાયરસમાં થોડી અસમાનતાઓને બાદ કરતાં ઘણું સામ્ય છે. આ સમાનતાઓના આધારે, નિષ્ણાતો આગાહી કરે છે કે નવા પ્રકારના ઓમિક્રોનના આગમન સાથે કોરોના વાયરસ સ્થાનિક બની શકે છે. કોરોનાવાયરસ અને સ્પેનિશ ફ્લૂ બંનેને કારણે સર્જાયેલી પ્રથ્મ બે લહેરમાં સંક્રમણના લક્ષણ સમાન હતા. જોકે પ્રથમ લહેર હળવી હતી પરંતુ બીજી લહેર વિશાળ અને ઘાતક હતી.

બે લહેર બાદ સ્પેનિશ ફ્લૂનો વાયરસ પરિવર્તિત થઈ ગયો અને એટલો હળવો થઈ ગયો કે ફક્ત સંક્રમિત લોકોમાં સામાન્ય શરદી જેવા લક્ષણો જોવા મળ્યા. તેથી ત્રીજી લહેર બીજી લહેર કરતા હળવા હતી અને તેનાથી વધુ નુકસાન થયું ન હતું. ત્યારબાદ ભારતમાં કોઇ ચોથી લહેર આવી ન હતી. તબીબી નિષ્ણાતો કહે છે કે હાલમાં ઉપલબ્ધ પુરાવા દર્શાવે છે કે ઓમિક્રોન એક એવો પ્રકારનો હોઈ શકે છે જે રોગચાળાને સમાપ્ત કરી દેશે.

રાહતની વાત એ છે કે આ વખતે હોસ્પિટલાઈઝેશનની જરૂર ઓછી પડશે. ડેલ્ટા વેરિયન્ટમાં 27% હોસ્પિટલાઈઝેશન હતું. ઓમિક્રોનમાં ફક્ત 17% રહે છે. ઓમિક્રોનના લક્ષણો સામાન્ય છે. દર્દી પર ઓમિક્રોનની ગંભીર અસર દેખાતી નથી. પરંતુ લોકોએ સાવચેતી રાખવી જરૂરી છે, માસ્ક પહેરવું, ભીડથી દૂર રહેવું જોઈએ. ઓમિક્રોનના કારણે કેસો વધશે, પણ ડેલ્ટા જેવી સ્થિતિ નહિ થાય.

મેક્સ હેલ્થકેરના ગ્રુપ મેડિકલ ડિરેક્ટર અને ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ઈન્ટરનલ મેડિસિનના વરિષ્ઠ ડિરેક્ટર ડૉ. સંદીપ બુધિરાજા કહે છે કે વાયરસમાં પરિવર્તનની પેટર્ન કંઈક અંશે વાયરલ ડિજીજ સ્પેનિશ ફ્લૂ જેવી જ છે. તેમનું કહેવું છે કે સ્પેનિશ ફ્લૂની ગંભીરતા તેના ઉદભવના બે વર્ષમાં ઓછી થઈ ગઈ હતી અને આખરે અદૃશ્ય થઈ ગઈ હતી.

“ડો બુદ્ધિરાજાએ કહ્યું કે બે મુખ્ય તફાવતો એ છે કે તે સમયે અમારી પાસે રસી ન હતી અને હવે અમારી પાસે રસી છે અને આટલી હદે આંતરરાષ્ટ્રીય યાત્રા ન હતી હવે અમારી પાસે એકબીજા સાથે ઘણી બધી વસ્તી છે. નહીતર તો આ વખતે જે પ્રકારે વાયરસનો વ્યવહાર કરી રહ્યો છે અને જે પ્રકારે 100 વર્ષ પહેલાં વાયરસે વ્યવહાર કર્યો હતો, તે એક જેવો છે.'' 

તેમણે કહ્યું કે અમારી પાસે ત્રણ લહેરો હતી અને સ્પેનિશ ફ્લૂ મહામારી લગભગ બે વર્ષ સુધી ચાલી હતી. પછી ઓછી થવા લાગી અને લોકલ બની ગઇ. આ ઓમિક્રોન જેવા મૌન તણાવના કારણે થયું, જે કદાચ ઓછું વાયરલ અને વધુ ચેપી હતું અને જેને હકિકતમાં મહામારીને સમાપ્ત કરી દીધી. ડો. બુદ્ધિરાજાએ કહ્યું કે જો ઓમિક્રોન એક હળવા સંક્રમણની માફક વ્યવહાર ચાલુ રાખે છે તો દુનિયા મહામારીના અંતની આશા કરી શકે છે.  

બનારસ હિંદુ યુનિવર્સિટી (BHU) ના જિનેટિક્સના પ્રોફેસર જ્ઞાનેશ્વર ચૌબે કહે છે કે જેમ જેમ સમય વધે છે. વૈજ્ઞાનિક કોવિડ 19 તોડ વિશે શીખે છે. આ ઇતિહાસની યાદ અપાવે છે.કોવિડ 19 મહામારીનો સામનો કરવા માટે સ્પેનિશ ફ્લૂથી અલગ સ્થિતિમાં ન હતા. અને પહેલી અને બીજી બંને લહેરોમાં સમાન પ્રવૃતિઓની નકલ કરવામાં દર્શાવે છે. 

તેમણે આગળ કહ્યું કે આશ્વર્યજનક રૂપથી, આ સ્પેનિશ ફ્લૂ મહામારી સાથે SARS-CoV-2 નું ના ફક્ત સિંક્રનાઇજેશન છે, પરંતુ એક પૂર્ણ સંયોગ છે. હાલ વૈજ્ઞાનિક અને ટેક્નિકલ જ્ઞાન છતાં, મોટાપાયે રસીકરણની શરૂઆત સાથે, આપણે હવે ભવિષ્યની કોઇપણ લહેરને રોકવા માટે સારી સ્થિતિમાં છીએ.''

એમ્સ નવી દિલ્હીમાં કોમ્યુનિટી મેડિસિનના પ્રોફેસર ડો. સંજય રાયનું કહેવું છે કે આ વાયરસ પરિવર્તિત થઇને પોતાને ગુમાવી દે છે કારણ કે જો આ ઘાતક બની રહે છે, તો આ સંક્રમિત વ્યક્તિની સાથે મરી જશે. તો આ એક પ્રાકૃતિક છે અને અમે લગભગ તમામ વાયરોના વિકાસમાં આ ઘટનાઓને જોઇ શકાય છે. ભલે તે સ્પેનિશ ફ્લૂ, સ્વાઇન ફ્લૂ અને એચ 1 એન 1 હોય.  તેમણે આગળ કહ્યું કે હાલમાં ઉભરતા ડેટા અને વૈશ્વિક પુરાવાની સાથે હું વિશ્વાસ સાથે કહી શકુ છું કે ઓમિક્રોન એક વાયરસની માફક લાગે છે જે ખૂબ હળવા લક્ષણો પેદા કરશે અને ઇમ્યુનિટી સિસ્ટમને મજબૂત કરવામાં મદદ કરશે.