ગુજરાત અને મધ્યપ્રદેશની જીવાદોરી નર્મદાની પરિક્રમાને મળી શકે છે વર્લ્ડ હેરિટેઝનો દરજ્જો, અનેરૂ છે ધાર્મિક-આધ્યાત્મિક મહત્વ

Narmada River: દેશ અને રાજ્યના લાખો લોકોની આસ્થા સાથે જોડાયેલી નર્મદા પરિક્રમાને યુનેસ્કોની સાંસ્કૃતિક વારસાની યાદીમાં સમાવિષ્ટ થઈ શકે છે. મધ્યપ્રદેશના પર્યટન અને સંસ્કૃતિ વિભાગે યુનેસ્કોની ઇન્ટેંજિબલ સૂચિ માટે તેનું નામ કેન્દ્ર સરકારને મોકલ્યું છે. જો ત્યાંથી પરવાનગી મળશે તો નર્મદા પરિક્રમા યુનેસ્કોની યાદીમાં સમાવિષ્ટ થઈ શકશે. નર્મદા પરિક્રમાનું ધાર્મિક-આધ્યાત્મિક મહત્વ સમજાવવામાં આવ્યું છે. લગભગ 2600 કિમીની આખી યાત્રા નર્મદાના ઉદ્ધમ સ્થાન અમરકંટકથી શરૂ થાઈને ગુજરાતના ભરૂચ થઈને અમરકંટક પર જ સમાપ્ત થાય છે, 3-4 મહિનામાં ચાલતા પરિક્રમા પૂર્ણ કરી શકાય છે. 

અમરકંટક સમુદ્ર સપાટીથી 3600 ફૂટની ઉંચાઈ પર સ્થિત છે, અને અમરકંટકને નદીઓની માતા કહેવામાં આવે છે. અમરકંટકમાં આવેલ કોટીતીર્થ મા નર્મદાનું મૂળ સ્થાન છે. અહીં નર્મદા ઉદગમ કુંડ છે, જ્યાંથી નર્મદા નદી વહે છે. અહીંથી લગભગ પાંચ નદીઓ નીકળે છે, જેમાં નર્મદા નદી, સોન નદી અને જોહિલા નદી મુખ્ય છે. અહીં સફેદ રંગના લગભગ 34 મંદિરો છે.

નર્મદા નદીનું ધાર્મિક મહત્વ: 
રામાયણ, મહાભારત તેમજ પૌરાણિક ગ્રંથોમાં નર્મદા નદીનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. હિંદુ ધર્મમાં એવી માન્યતા છે કે આ નદીના કિનારે સ્થિત તીર્થસ્થાનોની મુલાકાત લેવાથી વ્યક્તિને પુણ્ય મળે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ નદી કુંવારી સ્વરૂપમાં છે.

નર્મદા પરિક્રમાઃ 
નર્મદા પરિક્રમા મધ્યપ્રદેશના અમરકંટક શરૂ થઈ ગુજરાતના ભરૂચ થઈને ફરી અમરકંટકએ આવી પૂર્ણ થાય છે. આખી યાત્રા લગભગ 2600 કિમીની છે. ચાલતા પરિક્રમા 3-4 મહિનામાં પૂર્ણ થાય છે. કેટલાક લોકો કહે છે કે જો નર્મદાજીની પરિક્રમા યોગ્ય રીતે કરવામાં આવે તો નર્મદાજીની પરિક્રમા 3 વર્ષ, 3 મહિના અને 13 દિવસમાં પૂર્ણ થાય છે, પરંતુ કેટલાક લોકો 108 દિવસમાં પણ પૂર્ણ કરે છે. 

નર્મદા પરિક્રમા રૂટઃ
અમરકંટક, માઈ કી બગિયાથી નર્મદા કુંડ, મંડલા, જબલપુર, ભેડાઘાટ, બરમાનઘાટ, પટાઈઘાટ, માગરોલ, જોશીપુર, છાપાનેર, નેમાવર, નર્મદા સાગર, પમાખેડા, ધવરીકુંડ, ઓમકારેશ્વર, બાલ્કેશ્વર, ઈન્દોર, ખલેશ્વર, ખલેશ્વર, ખલેશ્વર. , ધર્મરાઈ, કતારખેડા, શૂલપડી ઝાડી, હસ્તીસંગ, છાપેશ્વર, સરદાર સરોવર, ગરુડેશ્વર, ચાંદોદ, ભરૂચ. આ પછી પરત ફરતાં પોંડી થઈને બિમલેશ્વર, કોટેશ્વર, ગોલ્ડન બ્રિજ, બુલબુલકાંડ, રામકુંડ, બરવાની, ઓમકારેશ્વર, ખંડવા, હોશંગાબાદ, સાદિયા, બર્મન, બરગી, ત્રિવેણી સંગમ, મહારાજપુર, મંડલા, ડિંડોરી અને પછી અમરકંટક.

નર્મદા કિનારે તીર્થધામો
નર્મદા કિનારે અનેક તીર્થધામો આવેલા છે, પરંતુ અહીં કેટલાક મુખ્ય યાત્રાધામોની યાદી છે. અમરકંટક, મંડલા (આ તે સ્થળ હતું જ્યાં રાજા સહસ્રબાહુએ નર્મદાને અટકાવી હતી), ભેડા-ઘાટ, હોશંગાબાદ (અહીં પ્રાચીન નર્મદાપુર શહેર હતું), નેમાવર, ઓમકારેશ્વર, મંડલેશ્વર, મહેશ્વર, શુકલેશ્વર, બાવન ગજા, શુલપાણી, ગરુડેશ્વર, શુક્રતીર્થ, અંકટેશ્વર, કરનાલી, ચાંદોદ, શુકેશ્વર, વ્યાસતીર્થ, અનસૂયામાઈ તપ સ્થળ, કંજેઠા શકુંતલા પુત્ર ભરત સ્થળ, સીનોર, અંગારેશ્વર, ધયાડી કુંડ અને અંતે ભૃગુ-કચ્છ અથવા ભૃગુ-તીર્થ (ભાડુચ) અને 

વિમલેશ્વર મહાદેવ તીર્થ
નર્મદા યાત્રા ક્યારે: નર્મદા પરિક્રમા અથવા યાત્રા બે રીતે કરવામાં આવે છે. પ્રથમ, દર મહિને નર્મદા પંચક્રોશી યાત્રા યોજાય છે અને નર્મદાની પરિક્રમા કરવામાં આવે છે. દર મહિને નીકળનારી પંચક્રોશી યાત્રાની તારીખ કેલેન્ડરમાં આપવામાં આવી છે. આ યાત્રા યાત્રાધામ શહેરો અમરકંટક, ઓમકારેશ્વર અને ઉજ્જૈનથી શરૂ થાય છે. તે જ્યાં શરૂ થાય છે ત્યાં સમાપ્ત થાય છે.