મોટાભાગના છૂટાછેડાનું સૌથી મોટું કારણ લવ મેરેજ: સુપ્રીમ કોર્ટ

love marriages: છૂટાછેડાના એક કેસની સુનાવણીમાં સુપ્રીમ કોર્ટે બુધવારે ટીપ્પણી કરી હતી કે છૂટાછેડાનું સૌથી મોટું કારણ પ્રેમ લગ્ન હોય તેવું લાગે છે. જસ્ટિસ બીઆર ગવઈ અને સંજય કરોલની બેંચ લગ્ન સંબંધી વિવાદને કારણે ઉદ્ભવતી ટ્રાન્સફર પિટિશનની સુનાવણી કરી રહી હતી ત્યારે કેસના વકીલે કોર્ટને જાણ કરી હતી કે કપલના લગ્ન પ્રેમ લગ્ન હતા.

આ સંદર્ભે જસ્ટિસ ગવઈએ ટિપ્પણી કરતાં જવાબ આપ્યો હતો કે , "મોટાભાગના છૂટાછેડાના કેસમાં ફક્ત પ્રેમ લગ્નો કેમ  હોય છે."

કોર્ટે મધ્યસ્થીનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો, જેનો પતિએ વિરોધ કર્યો હતો. જો કે, કોર્ટે કહ્યું કે તાજેતરના ચુકાદાને ધ્યાનમાં રાખીને, તે તેની સંમતિ વિના છૂટાછેડા આપી શકે છે. ત્યારબાદ ખંડપીઠે મધ્યસ્થી માટે હાકલ કરી હતી.

થોડા સમય પહેલાં જ કોર્ટે કહ્યું છે કે જે લગ્ન તૂટવાની આરે પહોંચી ગયા છે અને તેમાં સુધારાની કોઈ અવકાશ નથી (લગ્નમાં ફરી જોડાણ ન કરી શકાય તેવું બ્રેકડાઉન) આ આધારે છૂટાછેડા લઈ શકાય છે. સુપ્રીમ કોર્ટની પાંચ જજોની બંધારણીય બેંચે કહ્યું છે કે આવા કેસમાં સુપ્રીમ કોર્ટ છૂટાછેડાનો આદેશ આપી શકે છે.

સુપ્રીમ કોર્ટ કલમ-142નો ઉપયોગ કરી શકે છે-
જસ્ટિસ એસકે કૌલની આગેવાની હેઠળની બેન્ચે કહ્યું છે કે કલમ-142નો ઉપયોગ કરીને સુપ્રીમ કોર્ટ સંપૂર્ણ ન્યાય મેળવવા માટે લગ્નના અવિભાજ્ય ભંગાણના આધારે છૂટાછેડાનો આદેશ આપી શકે છે. સુપ્રીમ કોર્ટે છૂટાછેડા માટે ઉપરોક્ત આધાર આપ્યો છે. અગાઉ લગ્નનો અવિશ્વસનીય ભંગાણ છૂટાછેડા માટેનું કારણ ન હતું. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે ઉપરોક્ત આધારને આધારે સુપ્રીમ કોર્ટ લગ્નનો અંત લાવી શકે છે.

સુપ્રીમ કોર્ટે એમ પણ કહ્યું છે કે છૂટાછેડાના કેસમાં છ મહિનાનો કુલિંગ-ઓફ સમયગાળો અગાઉના સુપ્રીમ કોર્ટના ચુકાદા અનુસાર કેસ ટુ કેસ પર નિર્ભર રહેશે. 12 સપ્ટેમ્બર 2017 ના રોજ સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે પરસ્પર સંમતિથી છૂટાછેડાના કિસ્સામાં, જો બંને પક્ષો વચ્ચે સમજૂતી માટે કોઈ અવકાશ નથી, તો કોર્ટ છ મહિનાના  સમયગાળાને સમાપ્ત કરી શકે છે. હિંદુ મેરેજ એક્ટ હેઠળ જોગવાઈ છે કે સંમતિથી છૂટાછેડાના કિસ્સામાં, પ્રથમ મોશન અને છેલ્લા મોશન વચ્ચે છ મહિનાનો સમયગાળો આપવામાં આવે છે જેથી સમાધાનનો પ્રયાસ કરી શકાય.

પહેલા સિસ્ટમ શું હતી?
12 સપ્ટેમ્બર 2017ના રોજ આપવામાં આવેલા તેના એક મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયમાં સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે હિંદુ મેરેજ એક્ટ હેઠળ, પરસ્પર સંમતિથી છૂટાછેડા માટે છ મહિનાનો સમાધાનનો સમય ફરજિયાત નથી. જો બાળકની કસ્ટડી અને અન્ય વિવાદોનું સમાધાન થઈ ગયું હોય તો, પછી કોર્ટ તેની સત્તાનો ઉપયોગ કરીને 6 મહિનાની મુદત પૂરી કરી શકે છે. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે આવી સ્થિતિમાં, બંને પક્ષો સંમતિ સાથે છૂટાછેડા માટે અરજી કર્યાના એક અઠવાડિયા પછી રાહ જોવાનો સમય સમાપ્ત કરવા માટે અરજી દાખલ કરીને બીજી દરખાસ્ત દાખલ કરી શકે છે જેથી તેઓ છૂટાછેડા મેળવી શકે. સુપ્રીમ કોર્ટે આદેશ આપ્યો હતો કે છૂટાછેડાના કિસ્સામાં, જ્યારે બંને પક્ષો પરસ્પર સંમતિથી છૂટાછેડા માટે અરજી દાખલ કરે છે, ત્યારે અદાલતે રાહ જોવાનો સમયગાળો સમાપ્ત કરતા પહેલા કેટલાક મહત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓ પર વિચાર કરવો જોઈએ.

સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે અદાલતે જોવું જોઈએ કે બંને પક્ષો વચ્ચે સમાધાનનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે, પરંતુ સમાધાનનો પ્રયાસ નિષ્ફળ ગયો છે. તમામ દિવાની અને ફોજદારી બાબતોમાં બંને પક્ષકારો વચ્ચે સમાધાન થવું જોઈએ અને બાળકોની ભરણપોષણ અને કસ્ટડી નક્કી કરવી જોઈએ. જો આવી પરિસ્થિતિ વિકસિત થઈ હોય, તો રાહ જોવાનો સમયગાળો ફક્ત તેમની વેદનાને લંબાવશે. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે આવી સ્થિતિમાં, પ્રથમ પ્રસ્તાવના 7 દિવસ પછી, બંને પક્ષો રાહ જોવાની સમય સમાપ્ત કરવા માટે અરજી સાથે બીજી દરખાસ્ત દાખલ કરી શકે છે અને કોર્ટ આના આધારે રાહ જોવાનો સમયગાળો સમાપ્ત કરવાનો નિર્ણય લઈ શકે છે. 

સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે પરંપરાગત રીતે, જ્યારે હિંદુ કાયદો કોડીફાઇડ ન થયો હતો ત્યારે લગ્નને ધાર્મિક વિધિ માનવામાં આવતી હતી. તે લગ્ન સંમતિથી સમાપ્ત થઈ શકતા ન હતા. છૂટાછેડાની જોગવાઈ હિન્દુ મેરેજ એક્ટની રજૂઆત પછી આવી છે. 1976 માં સંમતિથી છૂટાછેડાની જોગવાઈ કરવામાં આવી હતી. આ હેઠળ, પ્રથમ મોશનના છ મહિના પછી બીજી દરખાસ્ત દાખલ કરવાની જોગવાઈ છે અને પછી છૂટાછેડા થાય છે. આ દરમિયાન 6 મહિનાનો કુલિંગ પિરિયડ એવો કરવામાં આવ્યો કે જો ઉતાવળ અને ગુસ્સામાં નિર્ણય લેવામાં આવે તો સમાધાન થઈ શકે અને લગ્ન બચાવી શકાય.

વર્તમાન હિંદુ મેરેજ એક્ટમાં સંમતિથી છૂટાછેડાની જોગવાઈ શું છે?
હાઈકોર્ટના વકીલ મુરારી તિવારીના જણાવ્યા અનુસાર, હિંદુ લગ્ન અધિનિયમ 1955ની કલમ 13 (b) એ જોગવાઈ કરે છે કે જ્યારે છૂટાછેડા માટે પ્રથમ દરખાસ્ત દાખલ કરવામાં આવે છે, ત્યારે બંને પક્ષો કોર્ટને કહે છે કે સમાધાન માટે કોઈ અવકાશ નથી અને બંને છૂટાછેડા ઈચ્છે છે. અરજીમાં બંનેએ એગ્રીમેન્ટની તમામ શરતો લખી છે, સાથે જ કેટલું ભરણપોષણ નક્કી કરવામાં આવ્યું છે અને બાળકની કસ્ટડી કોની પાસે છે તે પણ જણાવે છે. આ પછી, કોર્ટ તમામ બાબતોને રેકોર્ડ પર લે છે અને બંનેને છ મહિના પછી આવવાનું કહે છે. આ સમય દરમિયાન તેમને સમય આપવામાં આવે છે જેથી તેઓ સમાધાન કરી શકે. આ બધું ગુસ્સામાં થયું હોય તો ગુસ્સો શમી જાય પછી બંને સાથે રહે છે.