ಹೆರಿಗೆ ರಜೆ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕು; ಐತಿಹಾಸಿಕ ತೀರ್ಪು ನೀಡಿದ ಉತ್ತರಾಖಂಡ್ ಹೈಕೋರ್ಟ್

file photo

ನವದೆಹಲಿ: ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ ಸಂವಿಧಾನವು ಸರ್ವೋಚ್ಚವಾಗಿದೆ. ಶಾಸಕಾಂಗ, ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಾಂಗ ಇದರ ಆಧಾರಸ್ತಂಭಗಳು. ಸರ್ಕಾರ ಸಂವಿಧಾನದ ಬಗ್ಗೆ ಕಾಳಜಿ ವಹಿಸಿದರೆ, ಪ್ರತಿಪಕ್ಷಗಳು ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಸಂವಿಧಾನದ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಸುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತವೆ. ಸಂವಿಧಾನವು 26 ಜನವರಿ 1950 ರಂದು ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಿತು. ಬದಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಕಾಲಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿಯೂ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಬ್ರಿಟಿಷರ ಕಾಲದಿಂದ ಜಾರಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ನೂರಾರು ನಿಯಮಾವಳಿಗಳನ್ನು ಸ್ವತಃ ಕೇಂದ್ರ ಸರಕಾರವೇ ಬದಲಾಯಿಸಿದೆ. ಇದರ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಇಂದಿಗೂ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಂವಿಧಾನಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗದ ಕೆಲವು ನಿಯಮಗಳಿವೆ. ಅಂತಹ ಒಂದು ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ, ಉತ್ತರಾಖಂಡ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಬಲವಾಗಿ ಟೀಕಿಸಿದ್ದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ನಿಯಮವನ್ನು ಸಹ ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿತು.

ತಾಯ್ತನ ಪ್ರಕೃತಿಯ ವರದಾನ:

ಗರ್ಭಿಣಿಯರನ್ನು ಸರ್ಕಾರಿ ಉದ್ಯೋಗಗಳಿಗೆ ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವ ನಿಯಮವನ್ನು ಉತ್ತರಾಖಂಡ್ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿದೆ. 'ಮಾತೃತ್ವವು ಪ್ರಕೃತಿಯ ವರದಾನವಾಗಿದೆ, ಇದರಿಂದ ಮಹಿಳೆಯರು ಉದ್ಯೋಗದಿಂದ ವಂಚಿತರಾಗಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ' ಎಂದು ಉತ್ತರಾಖಂಡ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಹೇಳಿದೆ. ಗರ್ಭಾವಸ್ಥೆಯ ಕಾರಣ ನೈನಿತಾಲ್‌ನ ಬಿಡಿ ಪಾಂಡೆ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ನರ್ಸಿಂಗ್ ಅಧಿಕಾರಿ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದ ಮೀಶಾ ಉಪಾಧ್ಯಾಯ ಅವರು ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಅರ್ಜಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಈ ನಿರ್ಧಾರವು ಬಂದಿದೆ.ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ವೈದ್ಯಕೀಯ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಹಾನಿರ್ದೇಶಕರು ಸೇರುವ ಪತ್ರವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದರೂ, ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಆಡಳಿತವು ಫಿಟ್‌ನೆಸ್ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ ಅವರಿಗೆ ಸೇರ್ಪಡೆ ನೀಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿತ್ತು. ಗರ್ಭಿಣಿಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಯಾವುದೇ ಆರೋಗ್ಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಗೆಜೆಟಿಯರ್ ನಿಯಮದಡಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಲು ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಅನರ್ಹ ಎಂದು ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿ ಕಂಡುಕೊಂಡಿದೆ. 

ಆರ್ಟಿಕಲ್ 14, 16 ಮತ್ತು 21 ನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸುತ್ತದೆ

13 ವಾರಗಳ ಗರ್ಭಿಣಿಯಾಗಿರುವ ಅರ್ಜಿದಾರ ನರ್ಸಿಂಗ್ ಅಧಿಕಾರಿ ಮೀಶಾ ಅವರು ಆದಷ್ಟು ಬೇಗ ತಮ್ಮ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಸೇರುವಂತೆ ತಕ್ಷಣ ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಪಂಕಜ್ ಪುರೋಹಿತ್ ಅವರ ಏಕ ಪೀಠ ಶುಕ್ರವಾರ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ನಿರ್ದೇಶನ ನೀಡಿದೆ. ಈ ನಿಯಮಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಭಾರತದ ಗೆಜೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾಗಿರುವ (ಅಸಾಧಾರಣ) ನಿಯಮಗಳ ಬಗ್ಗೆಯೂ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ತೀವ್ರ ಅಸಮಾಧಾನ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ 12 ವಾರಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಗರ್ಭಧಾರಣೆಯ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು 'ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಅನರ್ಹರು' ಎಂದು ಲೇಬಲ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ವಿಚಾರವಾಗಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದ ಹೈಕೋರ್ಟ 'ಇದರಿಂದಾಗಿ ಮಹಿಳೆಗೆ ಉದ್ಯೋಗ ನಿರಾಕರಿಸುವಂತಿಲ್ಲ; ರಾಜ್ಯ ಹೇಳಿರುವಂತೆ. ಈ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಿನ ನಿಯಮದಿಂದಾಗಿ, ಈ ಕೆಲಸವು ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ವಿಳಂಬವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದು ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ 14, 16 ಮತ್ತು 21 ನೇ ವಿಧಿಗಳ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಪಿನಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದೆ

'ಹೆರಿಗೆ ರಜೆ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕು'

ಸರ್ಕಾರಿ ನಿಯಮದಡಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರದ ಆರೋಗ್ಯ ಇಲಾಖೆಯ ಕ್ರಮವು ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಪರಿಚ್ಛೇದದ ಉಲ್ಲಂಘನೆ ಎಂದು ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಬಣ್ಣಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಮಹಿಳೆಯರ ವಿರುದ್ಧದ ಅತ್ಯಂತ ಸಂಕುಚಿತ ಮನೋಭಾವದ ನಿಯಮ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ. ಹೈಕೋರ್ಟ್ ತನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ, 'ಹೆರಿಗೆ ರಜೆಯನ್ನು ಸಂವಿಧಾನದ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕು ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಗರ್ಭಧಾರಣೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಉದ್ಯೋಗದಿಂದ ಯಾರನ್ನಾದರೂ ತಡೆಯುವುದು ವಿರೋಧಾಭಾಸವಾಗಿದೆ.ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಪಂಕಜ್ ಪುರೋಹಿತ್ ಅವರು, 'ಒಬ್ಬ ಮಹಿಳೆ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಸೇರುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಸೇರಿದ ತಕ್ಷಣ ಗರ್ಭಿಣಿಯಾಗುತ್ತಾಳೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸೋಣ, ಆದರೆ ಆಕೆಗೆ ಹೆರಿಗೆ ರಜೆ ಸಿಗುತ್ತದೆ, ಆಗ ಗರ್ಭಿಣಿ ಮಹಿಳೆ ಹೊಸ ನೇಮಕಾತಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯಕ್ಕೆ ಏಕೆ ಸೇರಬಾರದು? ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದೆ.

ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಈ ತೀರ್ಪನ್ನು ಸಮಾಜದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವರ್ಗ ಹಾಗೂ ಮಹಿಳಾ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಸ್ವಾಗತಿಸಿವೆ. ಈ ಆದೇಶ ಇತರ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೂ ಮಾದರಿಯಾಗಬಹುದು ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಕಾನೂನು ತಜ್ಞರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಸರ್ಕಾರದ ನಿಯಮಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಮಹಿಳೆ ತನ್ನ ಗರ್ಭಧಾರಣೆಯ ಸ್ಥಿತಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ತಾರತಮ್ಯ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ.