Cyclone Biporjoy: શું છે બિપરજોય નામનો અર્થ? કઈ રીતે રખાય છે વાવાઝોડાનું નામ? હવે પછી શું હશે નામ અને કોણ આપશે?

Cyclone Biparjoy: ગુજરાતમાં હાલ સૌથી મોટા ચક્રવાતનો ખતરો મંડરાઈ રહ્યો છે. અરબી સમુદ્રમાં સર્જાયેલ ડીપ ડિપ્રેશન હવે ચક્રવાતમાં ફેરવાઈ ગયું છે અને આગામી 15મી તારીખે ગુજરાતના દરિયાકાંઠે હીટ કરશે. હવામાન વિભાગે જણાવ્યું છે કે આગામી 24 થી 48 કલાકમાં તોફાન વધુ તીવ્ર બને તેવી શક્યતા છે. જ્યારે, આ સમય દરમિયાન પવનની ગતિ 150 થી 190 કિમી પ્રતિ કલાકની રહેશે, જેની મહત્તમ અસર ગુજરાતના દરિયાકાંઠાના શહેરોમાં જોવા મળશે. આવો જાણીએ આ વાવાઝોડાનો અર્થ શું છે અને તેનું નામ કોણે રાખ્યું છે.

વાવાઝોડાના નામ
વાવાઝોડાના નામ સાંભળવામાં ઘણાં જ વિચિત્ર હોય છે, જેને સાંભળીને કે વાંચીને ક્યારેક ક્યારેક લોકોને હસવું પણ આવે છે. જેમ કે કેટરીના, બુલબુલ, લીઝા, પેલિન, લેરી, હુદહુદ, નિસર્ગ, અમ્ફાન અને નિવાર તોફાનના સામેલ છે.

શું છે Biporjoy નો અર્થ?
બિપોરજોય એટલે આપદા. બિપોરજોય એ બાંગ્લાદેશનું આપેલું નામ છે. વાસ્તવમાં, અરબી સમુદ્ર અને બંગાળની ખાડીમાં આવતા તમામ ચક્રવાતને આ વિસ્તારના દેશો દ્વારા વૈકલ્પિક રીતે નામ આપવામાં આવે છે, જે અગાઉથી નક્કી કરવામાં આવે છે. આ સિસ્ટમ 2004 થી ચાલી રહી છે, જેથી ચક્રવાતના નામ એક જ છે.

કેમ રાખવામાં આવે છે વાવાઝોડાના નામ?
યુનાઈટેડ નેશન્સ એજન્સી વર્લ્ડ મીટીરોલોજીકલ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ડબ્લ્યુએમઓ) અનુસાર, કોઈ ચોક્કસ ભૌગોલિક સ્થાન અથવા સમગ્ર વિશ્વમાં એક સમયે એક કરતા વધુ ચક્રવાત હોઈ શકે છે અને તે એક અઠવાડિયા કે તેથી વધુ સમય સુધી ટકી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં દરેક ચક્રવાતને અલગ-અલગ નામ આપવામાં આવે છે જેથી આપત્તિ જોખમ જાગૃતિ, વ્યવસ્થાપન અને બચાવ કામગીરીની સુવિધામાં કોઈ મૂંઝવણ ન થાય.

સ્પીડના આધારે નામ નક્કી કરવામાં આવે છે
વાવાઝોડાનું શું નામ રાખવામાં આવે તે તેની સ્પીડની ગતિ પર પણ નિર્ભર કરે છે. જે રીતે વાવાઝોડાની ગતિ ઓછામાં ઓછી 63 કિલોમીટર પ્રતિ કલાક હોય છે, તેનું જ નામકરણ થાય છે. આ ઉપરાંત જે વાવાઝોડાની સ્પીડ 118 કિલોમીટર પ્રતિકલાકથી ઉપર હોય છે, તેને ગંભીર શ્રેણીમાં માનવામાં આવે છે અને જેની ગતિ 221 કિલોમીટર પ્રતિ કલાકથી વધુ હોય છે, તેને સુપર ચક્રવાતી તોફાન કહેવામાં આવે છે.

શું છે નામ આપવાનો નિયમ?
વર્ણાનુક્રમ અનુસાર, કુલ 08 દેશો દ્વારા આપવામાં આવેલા નામોનું લિસ્ટ તૈયાર કરવામાં આવે છે. તેમાં લિંગ, રાજકારણ, ધાર્મિક માન્યતાઓ અને સંસ્કૃતિઓ પ્રત્યે તટસ્થ હોય છે. એકવાર નામનો ઉપયોગ કર્યા પછી તેનું પુનરાવર્તન થતું નથી. ચક્રવાતના નામમાં વધુમાં વધુ આઠ અક્ષરો હોઈ શકે છે. કોઈપણ સભ્ય દેશ માટે કોઈ નામ અપમાનજનક હોવું જોઈએ નહીં અથવા વસ્તીના કોઈપણ જૂથની લાગણીઓને ઠેસ પહોંચાડવી જોઈએ નહીં.

કયા દેશે નામ આપ્યું, કેવી રીતે થાય છે નામકરણ 
બાંગ્લાદેશે આ તોફાનનું નામ આપ્યું છે. હવામાન વિભાગે સમજાવ્યું કે હવામાનની આગાહી કરનારાઓ દ્વારા કોઈપણ મૂંઝવણને ટાળવા માટે ઉષ્ણકટિબંધીય ચક્રવાતને નામ આપવામાં આવે છે. 2004માં, હિંદ મહાસાગર ક્ષેત્ર માટે તોફાનોના નામકરણની ફોર્મ્યુલા પર સર્વસંમતિ સધાઈ હતી. આ ક્ષેત્રમાં આવતા 8 દેશોમાં બાંગ્લાદેશ, ભારત, માલદીવ, મ્યાનમાર, ઓમાન, પાકિસ્તાન, શ્રીલંકા અને થાઈલેન્ડ છે. આ બધા દેશોએ નામો આપ્યા છે. બિપરજોય વાસ્તવમાં બંગાળી શબ્દ છે. તેનો અર્થ આપદા થાય છે.

કેવી રીતે થાય છે નામની પસંદગી
વાવાઝોડાને નામ આપતા પહેલા એ જોવામાં આવે છે કે તે અપમાનજનક અને વિવાદાસ્પદ ન હોવું જોઈએ. ઉચ્ચારવામાં સરળ અને યાદ રાખવામાં સરળ હોવું જોઈએ. નામ રાખવા માટે હિંદ મહાસાગરમાં ઉદ્ભવતા ચક્રવાતી તોફાનનું નામ 8 અક્ષરથી વધુ રાખવામાં આવતું નથી. શરૂઆતમાં તોફાનનું નામ આપવાની કોઈ રીત નહોતી. પાછળથી વૈજ્ઞાનિકોએ આ માટે પ્રમાણભૂત પ્રક્રિયા બનાવી. ભારતનું IMD એ છ હવામાનશાસ્ત્રીય કેન્દ્રોમાંનું એક છે જે ચક્રવાતને નામ આપે છે. આ વેધર સ્ટેશનો માત્ર ચક્રવાતના નામો આપે છે, પરંતુ નામો એવી રીતે લેવામાં આવે છે કે કોઈની લાગણી દુભાય નહીં અને આ નામો ક્યારેય પુનરાવર્તિત ન થાય.

આગામી 25 વર્ષ માટે પહેલેથી જ નામ નક્કી
આગામી 25 વર્ષો સુધી આ દેશોએ ચક્રવાત વાવાઝોડાને લઈને નામ નક્કી જ છે. જેમાં ભારત તરફથી તેજ, મુરાસુ, આગ, નીર, પ્રભંજન ધુરની, અંબુલ જલાધિ અને વેગ નામ આપવામાં આવ્યા છે. જ્યારે બાંગ્લાદેશે અર્નબ અને કતરે શાહીન તેમજ બહાર નામ નક્કી કર્યા છે. આ રીતે પાકિસ્તાને લુલુ તથા મ્યાનમારે પિન્કુ નામ નક્કી કર્યાં છે.

નામની શરુઆત ક્યારથી થઈ?
ભારત અને તેમના પાડોશી દેશોએ વર્ષ 2000 પછીથી વાવાઝોડાનું નામ રાખવાનું શરુ થયું. આ દેશોમાં ભારત ઉપરાંત બાંગ્લાદેશ, માલદીવ, મ્યાનમાર, ઓમાન, પાકિસ્તાન, શ્રીલંકા અને થાઈલેન્ડ સામેલ છે. આ દેશોએ ચક્રવાત તોફાનના નામ રાખવા માટે એક યાદી બનાવી રાખી છે. સાથે જ સંયુક્ત રાષ્ટ્રની વર્લ્ડ મેટ્રોલોજિકલ ઓર્ગેનાઈઝેશને ચક્રવાતી તોફાનના નામ નક્કી કરવા માટે કેટલાંક નિયમો પણ બનાવ્યા છે.

આ દેશ પોતાના વારા મુજબ નામ નક્કી કરે છે
એન્ટાલિટિક ક્ષેત્રમાં ચક્રવાતી વાવાઝોડાનું નામ નક્કી કરવાની પ્રથા 1953માં શરુ થઈ. તો હિન્દ મહાસાગર વિસ્તારમાં તેની શરુઆત 2014માં થઈ. હિન્દ મહાસાગર ક્ષેત્રના આઠ દેશોમાં ભારત, બાંગ્લાદેશ, માલદીવ, મ્યાનમાર, ઓમાન, પાકિસ્તાન, થાઈલેન્ડ અને શ્રીલંકા સામેલ છે. આ ઉપરાંત ઈરાન, કતાર, સાઉદીઆરબ અને UAE તેમજ યમનને વર્ષ 2019માં સામેલ કરવામાં આવ્યા છે.

જ્યારે કોઈ ચક્રવાત વાવાઝોડું આવવાની શક્યતા બને છે તો આ 13 દેશ ક્રમાનુસાર તેનું નામ પાડે છે. જેમકે 2017માં આવેલા ઓખી વાવાઝોડાનું નામ બાંગ્લાદેશે નક્કી કર્યું હતું. સોમાલિયામાં જે ચક્રવાત આવ્યું હતું તેનું નામ ભારતે નક્કી કર્યું હતું, જેને ગતિ નામ આપવામાં આવ્યું હતું. તો વર્ષ 2023માં આવેલા બિપોરજોયનું નામ બાંગ્લાદેશે નક્કી કર્યું છે.

ક્યારે-ક્યારે આવ્યું તોફાન
1891 પછી ગુજરાતમાં આવા માત્ર પાંચ વાવાઝોડા આવ્યા છે જ્યારે પવનની ઝડપ 89 થી 117 કિલોમીટર પ્રતિ કલાક છે - 1920, 1961, 1964, 1996 અને 1998. જો આખા દેશની વાત કરીએ તો દર વર્ષે ચારથી પાંચ નાના વાવાઝોડા આવે છે. અને મોટા તોફાનો. ચાલો તેને સહન કરીએ. પરંતુ આજે 1970 પછી આવેલા કેટલાક વિનાશકારી વાવાઝોડાની ચર્ચા કરીએ.

• 1. ભોલા (1970) - તેણે બંગાળમાં ભારે વિનાશ સર્જ્યો. પૂર્વ પાકિસ્તાનનો ભાગ પણ નાશ પામ્યો હતો. લગભગ ત્રણથી પાંચ લાખ લોકો મૃત્યુ પામ્યા.
• 2. BOB 01 (1990) - 9મી મેના રોજ આંધ્રપ્રદેશના દરિયાકાંઠે અથડાયો. જેમાં 967 લોકોના મોત થયા હતા.
• 3. ઓડિશા ચક્રવાત (1999) - આ વાવાઝોડાની યાદ આંખોને ભીની કરી દે છે. 29 ઓક્ટોબરે, તેણે ઓડિશાના દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં ભારે તબાહી મચાવી હતી. લગભગ દસ હજાર લોકો મૃત્યુ પામ્યા. તોફાન પછી ઝાડા અને અન્ય રોગોથી હજારો લોકો મૃત્યુ પામ્યા.
• 4. નિશા (2008) - તે તમિલનાડુ અને શ્રીલંકા બંનેને ફટકારી. લગભગ 200 લોકો મૃત્યુ પામ્યા.
• 5. ફાલિન (2013) – ઓડિશા આ વખતે તૈયાર હતું. નવીન પટનાયકે તૈયારીઓ કરી લીધી હતી. તેથી જ મૃત્યુઆંક 45 જ રહ્યો.
• 6. હુદહુદ (2014) - આંધ્રપ્રદેશ ફરી એકવાર તોફાનનો શિકાર બન્યું. 124 લોકોના મોત થયા છે.
• 7. ઓખી (2017)- તેણે કેરળ, તમિલનાડુ અને ગુજરાતના ત્રણેય રાજ્યોમાં વિનાશ સર્જ્યો હતો. લગભગ 245 લોકો મૃત્યુ પામ્યા.

તોફાન તારા કેટલા નામ
સમુદ્રમાંથી ઉદભવતા અને પૃથ્વી પર તબાહી મચાવનાર વાવાઝોડાના ચાર નામ છે. તે વિસ્તારો પર આધાર રાખે છે.
1. હિંદ મહાસાગરમાં ચક્રવાત
2. એટલાન્ટિક મહાસાગરમાં હરિકેન
3. પેસિફિક મહાસાગરમાં ટાયફૂન
4. ઓસ્ટ્રેલિયામાં વિલી વિલીસ