Biparjoy Explainer: દરિયાની ગરમી, ઠંડા પવનોની રમત, જાણો બિપરજોયની આફત બનવાની કહાની

નવી દિલ્હીઃ એક મહાતોફાન આપણા કિનારા પર આવવાની રાહ જોઈ રહ્યું છે. તેનો વેગ પ્રચંડ છે. તેની અસર પહેલેથી જ દેખાઈ રહી છે, પરંતુ તેનું પ્રચંડ સ્વરૂપ હજુ અરબી સમુદ્રના કિનારાથી દૂર છે. હવામાન વિભાગનું કહેવું છે કે તે 15 જૂનના રોજ બપોરના સુમારે ગુજરાતના જખૌ બંદર સાથે અથડાશે. પોરબંદરમાં ભારે વરસાદ શરૂ થયો છે. કેટલાક લોકોના મોત પણ થયા છે. મોચાએ એક મહિના પહેલા બંગાળની ખાડીમાં તબાહી મચાવી હતી અને હવે બિપરજોય બીજી બાજુ એટલે કે અરબી સમુદ્રમાં મોજા ઉછાળી રહ્યું છે. કેટલાક તેને બિપોરજોય પણ કહી રહ્યાં છે. અંગ્રેજીમાં Biparjoy,બાંગ્લા નામ આપવામાં આવ્યું છે, કારણ કે આ વખતે બાંગ્લાદેશનો વારો હતો. વિનાશ કોઈ ઈચ્છતું નથી, પરંતુ આવનારા તોફાનનું નામકરણ એક આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રક્રિયા છે. અમેરિકાએ એથી ઝેડ સુધી અક્ષરોના આધાર પર યુવકો અને યુવતીઓના નામ આપે છે.  વર્ષ 2000માં હિંદ મહાસાગર માટે એક નવી સિસ્ટમ બની. તેમાં બાંગ્લાદેશ, ભારત, ઈરાન, મ્યાનમાર, ઓમાન, માલદીવ્સ, પાકિસ્તાન, કતાર, સાઉદી અરેબિયા, શ્રીલંકા, થાઈલેન્ડ, સંયુક્ત આરબ અમીરાત અને યમન જેવા 12 દેશોનો સમાવેશ થાય છે. બધા 13 દેશો 13-13 નામ આપે છે. વર્ષ 2020માં 169 નામો આપવામાં આવ્યા હતા જેને 13 યાદીમાં રાખવામાં આવ્યા હતા. દરેક યાદીમાં 13 નામ. પ્રથમ યાદીમાં છેલ્લું નામ મોચા હતું. બીજી યાદીમાં પહેલું નામ બિપરજોય છે. અને તમને એ પણ જણાવી દઈએ કે દક્ષિણ એશિયામાં દરિયાઈ મોજાથી ઉદભવતી આગામી વિનાશનું નામ તેજ હશે. આ નામ આપણા દેશે જ આપ્યું છે.

ક્યાં બન્યું બિપરજોય
આ તોફાનનું નિર્માણ અરબી સમુદ્રના મધ્ય-પૂર્વ ભાગમાં થયું છે. સમુદ્ર ઉપર એક ઊંડો દબાણ વિસ્તાર રચાયો અને આ ડિપ્રેશને ચક્રવાતી તોફાનનું સ્વરૂપ લીધું. આપણા હવામાન વિભાગના ઉપગ્રહોએ 6 જૂને આનો સંકેત આપ્યો હતો. પરંતુ આ પહેલા ગ્લોબલ ફોરકાસ્ટ સિસ્ટમ અને યુરોપિયન સેન્ટર ઓફર મીડિયમ રેન્જ વેધર ફોરકાસ્ટે પણ ચેતવણી આપી હતી. તોફાન ઉત્તર-પૂર્વ તરફ આગળ વધવાનું શરૂ કર્યું. જો તમે નકશા પર નજર નાખો તો તે ગુજરાત અને કરાચી બંને વચ્ચે ટકરાશે. અનુમાન છે કે આજે એટલે કે 14 જૂનથી 15 જૂન વચ્ચે 150 કિલોમીટર પ્રતિ કલાકની ઝડપે પવન ફૂંકાશે, જે ભયંકર વિનાશ સર્જી શકે છે. પવન સાથે વરસાદના કારણે કાચી વસાહતો પર જોખમ વધુ છે. તેથી બે લાખથી વધુ લોકોને સુરક્ષિત સ્થળોએ ખસેડવામાં આવ્યા છે. કચ્છમાં ખતરો વધુ છે. અહીં અબડાસાના ધારાસભ્ય પ્રદ્યુમનસિંહ જાડેજા છે. તોફાનનો માર્ગ વાળવા માટે તેઓ બીચ પર પૂજા કરવા ગયા હતા. 1998માં આવેલા વિનાશક વાવાઝોડાના એક મહિના બાદ જ બીજું વાવાઝોડું ગુજરાત તરફ આગળ વધ્યું હતું, પરંતુ છેલ્લી ઘડીએ તેની દિશા બદલી હતી.

જૂનાગઢની સાબલી નદીમાં પાણીની ભરપૂર આવક, નીંચાણવાળા વિસ્તારો એલર્ટ પર#CycloneBiparjoy #CycloneBiparjoyUpdate #CycloneAlert pic.twitter.com/Nc25RgFsga

— Zee 24 Kalak (@Zee24Kalak) June 13, 2023

કઈ રીતે બને છે તોફાન
1. બાયપરજોય એ ઉષ્ણકટિબંધીય તોફાન છે. તે ઉચ્ચ ભેજ સાથે શરૂ થાય છે. જ્યારે સમુદ્રનું તાપમાન 26 ડિગ્રીથી વધુ હોય છે, ત્યારે પાણી વરાળના રૂપમાં ઉપર આવે છે અને ઠંડી હવાના સંપર્કમાં આવ્યા પછી, ગાઢ વાદળો બનવાનું શરૂ થાય છે. તેની ઊંચાઈ સમુદ્રની સપાટીથી પાંચ કિલોમીટર સુધીની હોઈ શકે છે.
2. જેમ તમે આ ચિત્રમાં જોઈ શકો છો, આ રચનાની મધ્યમાં ખૂબ જ ઓછા દબાણનો વિસ્તાર બનેલો છે. આ સ્તંભની આસપાસ હવા વહેવા લાગે છે.
3. જેમ જેમ કેન્દ્રીય સ્તંભમાં દબાણ ઘટે છે તેમ હવાની ગતિ વધે છે.
4. ઉષ્ણકટિબંધીય વાવાઝોડાઓ સમુદ્ર પર બને છે અને દરિયાકાંઠાના વિસ્તારો તરફ ઝડપથી આગળ વધે છે. ઉત્તરીય ગોળાર્ધમાં તોફાન દરમિયાન, પવન ઘડિયાળની વિરુદ્ધ દિશામાં ફૂંકાય છે. દક્ષિણ ગોળાર્ધમાં, તે સોય જેવી જ દિશામાં ફરે છે.

તોફાન તારા કેટલા નામ
સમુદ્રમાંથી ઉદભવતા અને પૃથ્વી પર તબાહી મચાવનાર વાવાઝોડાના ચાર નામ છે. તે વિસ્તારો પર આધાર રાખે છે.
1. હિંદ મહાસાગરમાં ચક્રવાત
2. એટલાન્ટિક મહાસાગરમાં હરિકેન
3. પેસિફિક મહાસાગરમાં ટાયફૂન
4. ઓસ્ટ્રેલિયામાં વિલી વિલીસ

બિપરજોય વાવાઝોડાને લઇ કેન્દ્રીય સ્વાસ્થ્ય મંત્રી મનસુખ માંડવિયાની ZEE 24 કલાક જોડે ખાસ વાતચીત @mansukhmandviya #CycloneBiparjoy #CycloneBiparjoyUpdate #CycloneAlert pic.twitter.com/VbLt2FZg8c

— Zee 24 Kalak (@Zee24Kalak) June 13, 2023

આપણે કેટલા તૈયાર છીએ
આપણો દેશ અદ્ભુત છે. આપણે અમુક જગ્યાએ દુકાળ અને અમુક જગ્યાએ પૂર જોતા જ રહીએ છીએ. લગભગ આઠ ટકા વિસ્તાર પણ વાવાઝોડાનો ભોગ બને છે. કુદરતી આફતોને કારણે આપણા જીડીપીને બે ટકાનું નુકસાન થાય છે. હજુ અમારી તૈયારી પૂર્ણ છે. અમિત શાહ અને પીએમ મોદીએ પોતે બેઠક કરી છે. અમારી રાષ્ટ્રીય આપત્તિ યોજના તૈયાર છે. NDRF કોઈપણ પરિસ્થિતિનો સામનો કરવા તૈયાર છે.

ક્યારે-ક્યારે આવ્યું તોફાન
1891 પછી ગુજરાતમાં આવા માત્ર પાંચ વાવાઝોડા આવ્યા છે જ્યારે પવનની ઝડપ 89 થી 117 કિલોમીટર પ્રતિ કલાક છે - 1920, 1961, 1964, 1996 અને 1998. જો આખા દેશની વાત કરીએ તો દર વર્ષે ચારથી પાંચ નાના વાવાઝોડા આવે છે. અને મોટા તોફાનો. ચાલો તેને સહન કરીએ. પરંતુ આજે 1970 પછી આવેલા કેટલાક વિનાશકારી વાવાઝોડાની ચર્ચા કરીએ.

આ પણ વાંચોઃ ગુજરાતમા ભયંકર વાવાઝોડા સાથે પૂરનો ખતરો,સરકારે કબૂલ્યું- કચ્છ-સૌરાષ્ટ્રની હાલત બગડશે

1. ભોલા (1970) - તેણે બંગાળમાં ભારે વિનાશ સર્જ્યો. પૂર્વ પાકિસ્તાનનો ભાગ પણ નાશ પામ્યો હતો. લગભગ ત્રણથી પાંચ લાખ લોકો મૃત્યુ પામ્યા.
2. BOB 01 (1990) - 9મી મેના રોજ આંધ્રપ્રદેશના દરિયાકાંઠે અથડાયો. જેમાં 967 લોકોના મોત થયા હતા.
3. ઓડિશા ચક્રવાત (1999) - આ વાવાઝોડાની યાદ આંખોને ભીની કરી દે છે. 29 ઓક્ટોબરે, તેણે ઓડિશાના દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં ભારે તબાહી મચાવી હતી. લગભગ દસ હજાર લોકો મૃત્યુ પામ્યા. તોફાન પછી ઝાડા અને અન્ય રોગોથી હજારો લોકો મૃત્યુ પામ્યા.
4. નિશા (2008) - તે તમિલનાડુ અને શ્રીલંકા બંનેને ફટકારી. લગભગ 200 લોકો મૃત્યુ પામ્યા.
5. ફાલિન (2013) – ઓડિશા આ વખતે તૈયાર હતું. નવીન પટનાયકે તૈયારીઓ કરી લીધી હતી. તેથી જ મૃત્યુઆંક 45 જ રહ્યો.
6. હુદહુદ (2014) - આંધ્રપ્રદેશ ફરી એકવાર તોફાનનો શિકાર બન્યું. 124 લોકોના મોત થયા છે.
7. ઓખી (2017)- તેણે કેરળ, તમિલનાડુ અને ગુજરાતના ત્રણેય રાજ્યોમાં વિનાશ સર્જ્યો હતો. લગભગ 245 લોકો મૃત્યુ પામ્યા.