કેવી રીતે બની શકો છો હવામાન વૈજ્ઞાનિક? જાણો અભ્યાસ, સેલેરી અને મળનાર સુવિધાઓ

How to Become a Meteorologist: ઉત્તર ભારતમાં ચોમાસાનું આગમન થઈ ગયું છે. અનેક વિસ્તારોમાં પૂર જેવી સ્થિતિ છે, તો કેટલીક જગ્યાએ રસ્તાઓ પર પાણી ભરાઈ ગયા છે, તમે હવામાન સંબંધિત આવા દરેક રાજ્ય વિશે સમાચાર વાંચ્યા જ હશે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે તાપમાન શું રહેશે, વરસાદ ક્યારે પડશે અને ચોમાસું ક્યાં પહોંચશે તે કોણ કહે છે? વાસ્તવમાં અમને આ બધી માહિતી હવામાનશાસ્ત્રીઓ પાસેથી મળે છે.

હવામાન વૈજ્ઞાનિક કોણ હોય છે?
હવામાન વૈજ્ઞાનિક તે વૈજ્ઞાનિકો હોય છે જે પૃથ્વીના વાતાવરણનો અભ્યાસ કરે છે. તેઓ હવામાનની આગાહી કરે છે, જળવાયુ પરિવર્તનનો પણ અભ્યાસ કરે છે અને તોફાન, પૂર વગેરે જેવી કુદરતી આફતો વિશે ચેતવણી આપે છે. હવે સવાલ એવો ઉભો થાય છે કે જો કોઈને હવામાન વૈજ્ઞાનિક બનવું હોય તો કેટલો અભ્યાસ કરવો પડે? હવામાન વૈજ્ઞાનિક બને તો તેને કેટલો પગાર આપવામાં આવશે અને તેને કઈ સુવિધાઓ મળશે? ખરેખર તમારા આ બધા સવાલોનો જવાબો નીચે વિગતવાર આપવામાં આવ્યા છે.

હવામાન વૈજ્ઞાનિક બનવા માટે અભ્યાસ
હવામાન વૈજ્ઞાનિક બનવા માટે નીચેની શૈક્ષણિક લાયકાત હોવી જરૂરી છે.

1. ધોરણ 12: વિજ્ઞાન પ્રવાહ (ભૌતિકશાસ્ત્ર, રસાયણશાસ્ત્ર, ગણિત) સાથે ધોરણ 12 પાસ કરવું જરૂરી છે.

2. ગ્રેજ્યુએશનની ડિગ્રી: હવામાનશાસ્ત્ર, વાતાવરણીય વિજ્ઞાન અથવા સંબંધિત વિષયમાં ગ્રેજ્યુએશન ડિગ્રી મેળવો. એના માટે તમે નીચેના વિષયોને લગતા અભ્યાસક્રમો કરી શકો છો.

- વાતાવરણીય ભૌતિકશાસ્ત્ર (Atmospheric Physics)
- જલવાયુ વિજ્ઞાન (Climatology)
- ગણિત
- પર્યાવરણ વિજ્ઞાન (Environmental Science)
- કમ્પ્યુટર પ્રોગ્રામિંગ (Computer Programming)

3. પોસ્ટગ્રેજ્યુએશન ડિગ્રી (વૈકલ્પિક): ઉચ્ચ સ્તરની કુશળતા મેળવવા માટે મોસમ વિજ્ઞાનમાં માસ્ટર ડિગ્રી ઉપયોગી છે. તેનાથી કોઈ ચોક્કસ ઉદ્યોગમાં સંશોધન અથવા કામ માટેની તકો વધી જાય છે.

4. પીએચડી (વૈકલ્પિક): સંશોધન અથવા શિક્ષણના ક્ષેત્રમાં કામ કરવા માટે મોસમ વિજ્ઞાન અથવા વાતાવરણીય વિજ્ઞાનમાં પીએચડી જરૂરી છે.

5. સર્ટિફિકેટ: કેટલાક મોસમ વિજ્ઞાનિક, ખાસ કરીને જેઓ ટીવી અથવા રેડિયોમાં કામ કરે છે, તેઓ વ્યાવસાયિક સંસ્થાઓ પાસેથી પ્રમાણપત્ર મેળવી શકે છે, જેમ કે અમેરિકન મેટિરોલોજીકલ સોસાયટી (AMS) દ્વારા પ્રમાણપત્ર.

હવામાન વૈજ્ઞાનિકનો પગાર

મોસમ વિજ્ઞાનિકોનો પગાર તેના અનુભવ, શિક્ષણ, સ્થાન અને તે કયા ક્ષેત્રમાં (સરકારી, ખાનગી, સંશોધન વગેરે) કામ કરે છે તેના પર આધાર રાખે છે. કેટલાક સામાન્ય પગારના આંકડા નીચે મુજબ છે.

- એન્ટ્રી-લેવલના મોસમ વિજ્ઞાનિક: એન્ટ્રી લેવલ પર હવામાનશાસ્ત્રીઓનો પગાર વાર્ષિક 3.5 લાખથી 6 લાખ રૂપિયા હોઈ શકે છે.

- મિડ-કરિયર મૌસમ વૈજ્ઞાનિક: અનુભવ સાથે પગાર પ્રતિ વર્ષ 6 લાખથી 12 લાખ રૂપિયા હોઈ શકે છે.

- વરિષ્ઠ મૌસમ વૈજ્ઞાનિક: ઘણા વર્ષોના અનુભવ સાથે હોવાના કારણે પગાર રૂ. 12 લાખથી રૂ. 20 લાખ કે તેથી વધુ હોઈ શકે છે.

- વિશેષજ્ઞ મૌસમ વૈજ્ઞાનિક: જે વિશિષ્ટ ક્ષેત્રોમાં કામ કરે છે, જેઓ ઉડ્ડયન, ઉર્જા અથવા સંશોધન, તેમનો પગાર આશરે રૂ. 20 લાખથી રૂ. 30 લાખ કે તેથી વધુ હોઈ શકે છે.

સુવિધાઓ અને વર્ક એનવાયરમેન્ટ
મૌસમ વૈજ્ઞાનિકોને તેમના કાર્યસ્થળ અને ભૂમિકાના આધારે સુવિધાઓ મળે છે.

1. વર્ક એનવાયરમેન્ટ:
- સરકારી એજન્સીઓમાં ટીવી સ્ટુડિયો, સંશોધન પ્રયોગશાળાઓ અથવા ખાનગી કંપનીઓમાં કામ કરી શકે છે.
- કેટલાક મૌસમ વૈજ્ઞાનિકોને ફિલ્ડ વર્ક કરવાનું હોય છે, જેમ કે વાવાઝોડાનો અભ્યાસ કરવો, આબોહવાની માહિતી એકત્રિત કરવી અથવા પર્યાવરણીય દેખરેખ કરવી.

2. ટેકનોલોજી:
- હવામાનશાસ્ત્રીઓ હવામાનની આગાહી કરવા અને વાતાવરણનું પૃથ્થકરણ કરવા માટે અત્યાધુનિક સાધનોનો ઉપયોગ કરે છે, જેમ કે હવામાન રડાર, ઉપગ્રહો, સુપર કોમ્પ્યુટર અને આબોહવા મોડેલ.

3. અન્ય વિશેષતાઓ:
- સરકારી લાભો: જે મૌસમ વૈજ્ઞાનિકો સરકારી નોકરીમાં કામ કરે છે તેઓ આરોગ્ય વીમો, પેન્શન અને અન્ય સરકારી લાભો મેળવી શકે છે.
- મુસાફરીની તકો: ઘણા હવામાનશાસ્ત્રીઓને સંશોધન અથવા પર્યાવરણીય દેખરેખ માટે વિવિધ સ્થળોએ મુસાફરી કરવાની તક મળે છે.
- ફ્લેક્સિબલ વર્કિંગ ટાઈમઃ એકેડેમિયા કે રિસર્ચમાં કામ કરતા હવામાનશાસ્ત્રીઓને પણ ફ્લેક્સિબલ વર્કિંગ ટાઈમ અથવા ઘરેથી કામ કરવાની સુવિધા મળે છે.