Mulayam Singh Yadav: 55 वर्षांच्या राजकीय प्रवासात मुलायम सिंह यांनी काय मिळवलं आणि काय गमावलं

Mulayam Singh Yadav Political journey and mulayam singh yadav passed away nmp

Mulayam Singh Yadav: समाजवादी पक्षाचे सर्वेसर्वा आणि माजी संरक्षण मंत्री मुलायम सिंह यादव यांचं निधन झालं..83 व्या वाढदिवसापूर्वी दीड महिना आधी, दिग्गज यूपी नेते मुलायम सिंह यादव यांना गुडगावमधील (Gurgaon) मेदांता रुग्णालयात (Medanta Hospital) दाखल करण्यात आलं होतं. त्यांचा जाण्यामुळे उत्तरप्रदेशातील एका राजकीय प्रवासाचा अंत झाला.(Mulayam Singh Yadav Political journey and mulayam singh yadav passed away nmp)

कुस्ती करून नंतर शिक्षकी पेशात आलेल्या मुलायम सिंह यांनी आयुष्यात प्रत्येक ऊन सावली पाहिली आहे. मुलायम सिंह हे अनेक पक्षांमध्ये होतो. त्यांनी अनेक बड्या नेत्यांना मार्गदर्शनही केले पण त्यानंतर त्यांनी स्वतःचा पक्ष स्थापन केला आणि उत्तर प्रदेशात दोनदा नव्हे तर तीनदा आपलं राज्य प्रस्थापित केलं. युपीचे राजकारण ज्या धर्माच्या आणि जातीच्या टप्प्यातून प्रयोगशाळेत गेले त्या कलाकारांपैकी मुलायम हे देखील एक होते. 

80 च्या दशकात मुलायम लखनौमध्ये (Lucknow) सायकल (bicycle) चालवताना दिसायचे हे जुन्या लोकांना अजूनही आठवतं. सायकल चालवत अनेकवेळा ते वृत्तपत्र कार्यालय आणि पत्रकारांपर्यंत पोहोचायचे. त्यांचाचा हाच साधेपणा सगळ्यांना भावला होता. हाच नेता जो लोहियावादी होता, समाजवादी होता, धर्मनिरपेक्षतेबद्दल बोलत होता. मात्र, 80 च्या दशकात ते यादवांचे नेते मानले जात होते. शेतकऱ्याची आणि गावाची पार्श्वभूमी असल्यामुळे ते शेतकऱ्यांशी सहज जोडले गेले होते. राममंदिर आंदोलनाच्या सुरुवातीच्या काळात ते मुस्लिमांचे आवडते बनले होते.

80 च्या दशकापर्यंत त्यांचे राजकीय गुरू चरणसिंग (Charan Singh) यांच्यासमवेत त्यांनी इंदिरा गांधींना (Indira Gandhi) घराणेशाहीचा शाप देण्याची एकही संधी सोडली नाही हे फार कमी लोकांना आठवत असले तरी. हळूहळू घराणेशाही (dynasticism) इतकी लवचिक बनली की ते स्वतः देखील आपल्या मुलाला आणि त्याच्या कुटुंबाला राजकारणात मोठ्या प्रमाणावर प्रोत्साहन देण्यासाठी ओळखले जाऊ लागले.

राष्ट्रीय लोकदलामध्ये मुलायमसिंग यांच्या यादवांचा प्रचंड प्रभाव आणि पकड असतानाही त्यांनी पक्षाची कमान अमेरिकेतून परतलेल्या अजित सिंग (Ajit Singh) यांच्याकडे सोपवली. यानंतर चौधरी चरणसिंग यांच्यावर नाराज झाले.

तुमचा स्वतःचा पक्ष तयार करा

नंतर याच आधारावर चरणसिंग यांच्या निधनानंतर पक्ष फुटला आणि मुलायमसिंह यांनी पक्षाच्या एका गटाचे नेतृत्व करण्यास सुरुवात केली. 1992 मध्ये त्यांनी एक नवा पक्ष स्थापन केला, ज्याला आपण समाजवादी पक्ष म्हणून ओळखतो. 

ज्या पार्श्‍वभूमीतून ते राजकारणात उतरले आणि प्रबळ झाले, त्या पार्श्‍वभूमीवर विनोदबुद्धी आणि वार्‍याची जाणीव करून वळण्याची वृत्ती होती, यात शंका नाही. अनेकवेळा त्यांनी त्यांच्या निर्णय आणि विधानांपासून स्वतःला दूर केले. राजकारणात, अनेक राजकीय पक्ष आणि नेते त्यांना अविश्वासार्ह मानत होते.

त्यांनी 60 च्या दशकात राम मनोहर लोहिया (Ram Manohar Lohia) आणि चरण सिंह यांच्याकडून राजकारण शिकण्यास सुरुवात केली. लोहिया यांनीच त्यांना राजकारणात आणले. लोहिया यांच्या संयुक्त समाजवादी पक्षाने त्यांना 1967 मध्ये तिकीट दिले आणि ते पहिल्यांदाच निवडणूक जिंकून विधानसभेत पोहोचले. त्यानंतर राज्याच्या निवडणुकीत त्यांचा विजय होत राहिला. विधानसभेत कधी कधी विधानपरिषदेचे सदस्य होत राहिले.

जर त्यांचा पहिला पक्ष युनायटेड सोशालिस्ट पार्टी असेल तर दुसरा पक्ष चौधरी चरणसिंग यांच्या नेतृत्वाखालील भारतीय क्रांती दल बनला. ज्यामध्ये ते 1968 मध्ये रुजू झाले. मात्र, संयुक्त सोशालिस्ट पार्टीचे चरणसिंग यांच्या पक्षात विलीनीकरण झाल्यावर भारतीय लोक दलाची स्थापना झाली. मुलायम यांच्या राजकीय खेळीचा तो तिसरा पक्ष ठरला.

राजकीय प्रवास 

1967 मध्ये मुलायम सिंह पहिल्यांदा आमदार झाले. यानंतर 5 डिसेंबर 1989 रोजी ते पहिल्यांदा राज्याचे मुख्यमंत्री झाले. मुलायम यांनी जसवंतनगर विधानसभा मतदारसंघातून आपल्या राजकीय प्रचाराला सुरुवात केली. त्यांनी समाजवादी पक्ष, प्रजा सोशालिस्ट पार्टी पुढे केली. 1967, 1974, 1977, 1985, 1989 मध्ये ते विधानसभेचे सदस्य होते. मुलायम सिंह 1989, 1993 आणि 2003 मध्ये यूपीचे मुख्यमंत्री होते. ते लोकसभेचे सदस्यही होते.