કોણ હતા તે ક્રાંતિકારી જેમનો અસ્થિ કળશ પોતાના ખભા પર લાવ્યા હતા મોદી? 56 વર્ષ બાદ પુરી કરી અંતિમ ઇચ્છા

shyamji krishna varma narendra modi: અંગ્રેજો પાસેથી દેશને આઝાદ કરાવવા માટે ક્રાંતિકારીઓએ કેટલું બધુ કર્યું હતું. જેને જ્યાં તક મળી, ક્રાંતિની જ્વાલામાં પોતાની આહુતિ આપી દીધી. એવા જ એક ક્રાંતિકારી હતા શ્યામજી કૃષ્ણ વર્મા. તેમણે અંગ્રેજોના ગઢ લંડનમાં સ્વાધીનતા સંગ્રામની અલખ પ્રગટાવી. આજે તેમનું નામ દેશને સ્વતંત્ર કરનાર ક્રાંતિકારીઓમાં આગળની હરોળમાં લેવામાં આવે છે તેમની એક ઇચ્છા પુરી કરવામાં આપણને વર્ષો લાગી ગયા હતા. જોકે 30 માર્ચ 1930 ના રોજ શ્યામજીનું નિધન જેનેવામાં થયું હતું અને તેમની અંતિમ ઇચ્છા હતી કે આઝાદી મળ્યા બાદ તેમના અસ્થિ ભારત લાવવામાં આવે. આવું થયું પણ અને 2003માં ગુજરાતના સીએમ હતા ત્યારે નરેન્દ્ર મોદી પોતે જ જીનીવાથી અસ્થી લઈને આવ્યા હતા. આવો જાણીએ શ્યામજીની પુણ્યતિથિ પર આવો જાણીએ પુરો કિસ્સો...

શ્યામજી કૃષ્ણ વર્માનો જન્મ 4 ઓક્ટોબર 1857 ના રોજ ગુજરાતના કચ્છ જિલ્લાના માંડવીના કસ્બામાં થયો હતો. તે સંસ્કૃત સાથે બીજી ભાષાઓમાં વિશેષજ્ઞ હતા. પોતાનો અભ્યાસ પુરો કર્યા બાદ તેમણે ભારતના ઘણા રાજ્યોના દિવાનના રૂપમાં કામ કર્યું. પછી ખાસ કરીને સંસ્કૃતના ગહન અભ્યાસે ઓક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીમાં આ જ વિષયના પ્રોફેસર મોનીયર વિલિયમ્સનું ધ્યાન ખેંચ્યું. આ કારણે તેઓ ઓક્સફર્ડમાં અંગ્રેજી ભણાવવા વિદેશ ગયા અને ત્યાં સ્વતંત્રતા સંગ્રામની જ્યોત પ્રજ્વલિત કરી.

લંડનમાં ઈન્ડિયન હોમ રૂલ સોસાયટી બનાવી
બાલ ગંગાધર તિલક, સ્વામી દયાનંદ સરસ્વતી અને હર્બર્ટ સ્પેન્સરથી પ્રભાવિત, શ્યામજીએ લંડનમાં ઈન્ડિયન હોમ રૂલ સોસાયટી, ઈન્ડિયા હાઉસ અને ધ ઈન્ડિયન સોશિયોલોજિસ્ટ જેવી સંસ્થાઓની સ્થાપના કરી. ઈન્ડિયન હોમ રૂલ સોસાયટી અને ઈન્ડિયા હાઉસે બ્રિટિશ દેશમાં એટલે કે બ્રિટનમાં યુવાનોને ભારતમાં શાસન કરતા બ્રિટિશરો વિરુદ્ધ ક્રાંતિકારી પ્રવૃત્તિઓ શરૂ કરવા પ્રેરણા આપી. ભારતીય હોમ રૂલ સોસાયટી દ્વારા જ શ્યામજી અને અન્ય ક્રાંતિકારીઓએ ભારતમાં બ્રિટિશ શાસનની ટીકા કરવાનું શરૂ કર્યું.

બોમ્બે આર્ય સમાજના પ્રથમ અધ્યક્ષ રહેલા શ્યામજીને પ્રેરણાથી વીર સાવરકર લંડનમાં ઇન્ડીયા હાઉસના સભ્ય બન્યા હતા. કહેવાય છે કે શ્યામજીએ કાયદાનો અભ્યાસ પણ કર્યો હતો અને લંડનમાં બેરિસ્ટર તરીકે પણ જાણીતા હતા. 1905 માં બ્રિટિશ સરકાર વિરુદ્ધ લખવા બદલ તેમના પર રાજદ્રોહનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો અને પ્રેક્ટિસ કરવા પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો હતો. જો કે, લંડનમાં બેરિસ્ટર્સ અને ન્યાયાધીશો માટેના ચાર વ્યાવસાયિક સંગઠનોમાંથી એક, ઇનર ટેમ્પલની માનનીય સોસાયટીની ગવર્નિંગ કાઉન્સિલ પાછળથી કહ્યું હતું કે શ્યામજીના કેસની સંપૂર્ણ નિષ્પક્ષ સુનાવણી થઈ નથી અને 2015 માં આંતરિક મંદિર દ્વારા તેમને મરણોત્તર સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. પ્રથા પુનઃસ્થાપિત કરવામાં આવી હતી.

પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન જીનીવા જતા રહ્યા
પછી શ્યામજીએ તેમના આંદોલનનો આધાર ઇંગ્લેન્ડથી પેરિસમાં સ્થાનાંતરિત કર્યો પરંતુ સ્વતંત્રતા સંગ્રામ ચાલુ રાખ્યો. જ્યારે પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ શરૂ થયું ત્યારે તેઓ સ્વિટ્ઝર્લેન્ડના જીનીવા ગયા અને બાકીનું જીવન ત્યાં જ વિતાવ્યું. 30 માર્ચ 1930ના રોજ તેમનું અવસાન થયું. તેમની છેલ્લી ઈચ્છા હતી કે દેશને આઝાદી મળ્યા બાદ તેમની અસ્થિઓ ભારત લાવવામાં આવે. 1947માં આઝાદી મળ્યા બાદ પણ 56 વર્ષ સુધી કોઈ તેમની અસ્થીઓ એકત્ર કરવા જીનીવા નહોતું ગયું. છેલ્લે ગુજરાતના તત્કાલિન મુખ્યમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી જીનીવા ગયા હતા. 22 ઓગસ્ટ 2003ના રોજ, નરેન્દ્ર મોદીએ સ્વિસ સરકાર પાસેથી શ્યામજીની અસ્થિઓ સ્વીકારી અને તેમને પોતે ભારત લાવ્યા.

ગુજરાતમાં નિકાળી હતી અસ્થિ કળશ યાત્રા
સ્વદેશ પહોંચ્યા પછી ગુજરાતમાં ભવ્ય વીરાંજલિ યાત્રાનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું અને શ્યામજીની અસ્થિઓનો ભંડાર 17 જિલ્લામાંથી પસાર થયો હતો. લોકોએ રસ્તા પર ઉભા રહીને તેમને શ્રદ્ધાંજલિ આપી હતી. જે વાહનમાં અસ્થિ કળશ રાખવામાં આવ્યો હતો, તેને ખાસ તૈયાર કરી વીરાંજલિ-વાહિકા નામ આપવામાં આવ્યું હતું. આખરે માંડવી (કચ્છ)માં તેમના પરિવારને સોંપવામાં આવી હતી.

માંડવી પાસે ક્રાંતિ તીર્થની સ્થાપના કરવામાં આવી
એટલું જ નહી સ્વાધીનતા સેનાની શ્યામજી કૃષ્ણ વર્માના સન્માનમાં ગુજરાતની તત્કાલીન મોદી સરકારે માંડવી પાસે એક મેમોરિયલ બનાવ્યું. તેમનું નામ ક્રાંતિ તીર્થ છે, જેની આધારશિલા 4 ઓક્ટોબર 2009 ના રોજ રાખવામાં આવી હતી અને તેને 13 ડિસેમ્બર 2010 ના રોજ રાષ્ટ્રને સમર્પિત કરવામાં આવી. 52 એકર જમીન પર ફેલાયેલ આ મેમોરિયલ કોમ્પલેક્ષમાં ઇન્ડીયા હાઉસ બિલ્ડીંગની રેપ્લિકા તૈયાર કરવામાં આવી છે. શ્યામજી કૃષ્ણ વર્મા અને તેમની પત્નીની પ્રતિમાઓ પણ સ્થાપિત કરવામાં આવી છે. નરેન્દ્ર મોદી પ્રધાનમંત્રી બન્યા તો વર્ષ 2015 માં ઇનર ટેમ્પલ સોસાયટીએ લંડનમાં તેમને શ્યામજી કૃષ્ણ વર્માની અસ્થિઓને સ્વદેશ લાવવા માટે એક પ્રમાણપત્ર પણ આપ્યું હતું. ત્યારે બ્રિટનના તત્કાલીન પ્રધાનમંત્રી ડેવિન કેમરને પ્રેંજેટેશન પણ આપ્યું હતું.