મોર્ડન એગ્રિકલ્ચરે ખોલ્યાં કરિયરના નવા દ્વાર! જાણો નવી ટેકનોલોજીથી ખેતી કરવાના ફાયદા

નવી દિલ્હીઃ આઝાદી પછી આપણે કૃષિ ક્ષેત્રે ઘણી પ્રગતિ કરી છે. હવે આપણે અનાજના ક્ષેત્રમાં આત્મનિર્ભર બની ગયા છીએ. જ્યાં આઝાદી સમયે આપણી લગભગ આખી ખેતી ચોમાસા પર આધારિત હતી, હવે આપણે લગભગ 50% ખેતીની જમીનને એક યા બીજી રીતે બિન-ચોમાસું સિંચાઈના સ્ત્રોત સાથે જોડી દીધી છે, પરંતુ લગભગ 50% હજુ બાકી છે. અન્ય ક્ષેત્ર જ્યાં ભારતીય કૃષિ હજુ પણ પાછળ છે તે છે ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ. ખેડૂતો હજુ પણ આધુનિક ટેક્નોલોજીમાં ઘણા પાછળ છે.  ટેકનોલોજી ખેતીને બદલી રહી છે. દરેક ક્ષેત્રમાં ઝડપથી બદલાતી દુનિયાની જેમ કૃષિ ક્ષેત્રે પણ રોજબરોજ નવા બદલાવ થઈ રહ્યા છે. જેઓ આ ક્ષેત્રમાં કારકિર્દી બનાવે છે અને તેમાંથી તેમની આજીવિકા કમાય છે તેમની સાથે અપડેટ થવાની જરૂર છે. તો ચાલો આજે તમને કૃષિ ક્ષેત્રે ઉભરી રહેલા આવા જ કેટલાક ટ્રેન્ડ વિશે જણાવીએ. આધુનિક કૃષિના 7 નવા પરિમાણો...

1) પ્રિસિઝન ફાર્મિગ-
પ્રથમ ટ્રેન્ડ કે જે નોંધવા યોગ્ય છે તે છે 'પ્રિસિઝન ફાર્મિગ'.
'પ્રિસિઝન ફાર્મિગ' એ કૃષિની એક એવી પદ્ધતિ છે જે પાક અને જમીનના સંચાલનને સરળ બનાવવા માટે ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરે છે. આ માટે હવામાન, જમીનની સ્થિતિ અને પાકની વૃદ્ધિનો ડેટા એકત્રિત કરવામાં આવે છે. આ માટે સેન્સર, ડ્રોન અને અન્ય ટેકનિકનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. વાવણી, ખાતરની જરૂરિયાત અને સિંચાઈ વિશે વધુ સારા નિર્ણયો લેવા માટે આ 'ડેટાનું વિશ્લેષણ' કરવામાં આવે છે. પરિણામે, ખેડૂતો સંસાધનોનો વધુ સારી રીતે ઉપયોગ કરીને પાકનું નુકસાન ઘટાડી શકે છે.

2) વર્ટિકલ ફાર્મિંગ-
વર્ટિકલ ફાર્મિંગની પ્રથા લોકપ્રિયતા મેળવી રહી છે. વર્ટિકલ ફાર્મિંગ એ ગ્રીનહાઉસ અથવા ઇન્ડોર સુવિધા જેવા નિયંત્રિત વાતાવરણમાં પાક ઉગાડવાની પ્રથા છે. આ પદ્ધતિ ઋતું કે મોસમને ધ્યાનમાં લીધા વિના વર્ષભર ઉત્પાદનને મંજૂરી આપે છે. તે પાણી અને જંતુનાશકોનો ઉપયોગ પણ ઘટાડે છે અને ભારતના ઠંડા પર્વતીય પ્રદેશો જેવા પરંપરાગત ખેતી માટે યોગ્ય ન હોય તેવા વિસ્તારોમાં પાકની વૃદ્ધિને મંજૂરી આપે છે. આ પ્રકારની ખેતીમાં, જમીનના નાના ટુકડામાંથી પણ વધુ ઉપજ લઈ શકાય છે.

3) કૃષિમાં રોબોટિક્સ-
ત્રીજો ટ્રેન્ડ જે ઉભરી રહ્યો છે તે કૃષિમાં રોબોટિક્સનો ઉપયોગ છે. રોબોટિક્સ ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ પાકની વાવણી, લણણી અને દેખરેખ જેવા વિવિધ કાર્યોને સ્વયંસંચાલિત કરવા માટે કરવામાં આવે છે. આ ટેક્નોલોજી કાર્યક્ષમતામાં સુધારો કરી શકે છે અને શ્રમ ખર્ચ ઘટાડી શકે છે. તે પાકની ઉપજ વધારવાની અને જંતુનાશકોનો ઉપયોગ ઘટાડવાની પણ ક્ષમતા ધરાવે છે. ભારતની સરકારો ગામડાઓમાં સામૂહિક રીતે આવા રોબોટ આપીને ગરીબ ખેડૂતોને મદદ કરી શકે છે.

4) રિજનરેટિવ એગ્રીકલ્ચર-
રિજનરેટિવ એગ્રીકલ્ચર એ એક સર્વગ્રાહી અભિગમ છે જેનો હેતુ જમીનના સ્વાસ્થ્ય, જૈવવિવિધતા અને કાર્બન ઉત્સર્જનમાં સુધારો કરવાનો છે. આ પદ્ધતિ કૃષિ વિજ્ઞાનના સિદ્ધાંતો પર આધારિત છે અને સ્વસ્થ ભૂમિ ઇકોસિસ્ટમ બનાવવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. આ પ્રકારની ખેતી કરવાથી વધુ પડતી ખેતીને કારણે થતા નુકસાન જેમ કે જમીન બંજર બની જવી વગેરે ટાળી શકાય છે. આમાં પાક રોટેશન, કવર ક્રોપિંગ અને ઓછી ખેડાણ જેવી પદ્ધતિઓનો સમાવેશ થાય છે. આ અભિગમ માત્ર જમીનના સ્વાસ્થ્યને સુધારે છે પરંતુ ગ્રીનહાઉસ ગેસના ઉત્સર્જનને ઘટાડવામાં અને આબોહવા પરિવર્તન સામે લડવામાં પણ મદદ કરે છે.

5) ખેતીમાં બિગ ડેટાનો ઉપયોગ-
બીજો ટ્રેન્ડ જે ઉભરી રહ્યો છે તે કૃષિમાં બિગ ડેટાનો ઉપયોગ છે. બિગ ડેટા એ વિવિધ સ્ત્રોતોમાંથી મોટી માત્રામાં ડેટાનો સંગ્રહ અને વિશ્લેષણ કરે છે. આ ડેટાનો ઉપયોગ પાકની ઉપજ સુધારવા, ખર્ચ ઘટાડવા અને કાર્યક્ષમતા વધારવા માટે થઈ શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે હવામાન અને માટીના સેન્સર્સના ડેટાનો ઉપયોગ સિંચાઈ પ્રણાલીને ઑપ્ટિમાઇઝ કરવા માટે કરી શકાય છે અને ડ્રોનમાંથી ડેટાનો ઉપયોગ જીવાતો અને રોગોને ઓળખવા અને સારવાર કરવા માટે થઈ શકે છે.

6) સસ્ટેનેબલ ખેતી-
ટકાઉ ખેતી એ એક એવી પદ્ધતિ છે જેનો ઉદ્દેશ્ય ભાવિ પેઢીઓની પોતાની જરૂરિયાતો પૂરી કરવાની ક્ષમતા સાથે સમાધાન કર્યા વિના વર્તમાનની ખાદ્ય જરૂરિયાતોને પૂરી કરવાનો છે. આમાં રાસાયણિક ખાતરો અને જંતુનાશકોનો ઉપયોગ ઘટાડવો, પાણીનો વપરાશ ઘટાડવો અને જૈવવિવિધતાને પ્રોત્સાહન આપવા જેવી પદ્ધતિઓનો સમાવેશ થાય છે.

7) એગ્રી સ્ટેક ઓફ ઇન્ડિયા-
દરેક ખેડૂતની માહિતી અને કૃષિ સંસાધનોની સંપૂર્ણ માહિતીને એક ડેટાબેઝમાં ઉમેરીને ભારતનો કૃષિ સ્ટેક બનાવવામાં આવી રહ્યો છે.

Agristack બનાવવા માટે, કૃષિ મંત્રાલયે 'ઇન્ડિયા ડિજિટલ ઇકોસિસ્ટમ ઓફ એગ્રીકલ્ચર (IDEA)' ના મૂળભૂત ખ્યાલને અંતિમ સ્વરૂપ આપ્યું છે, જે Agristack માટે એક માળખું બનાવે છે. આ માટે, એક ટાસ્ક ફોર્સની રચના કરવામાં આવી હતી અને ત્યારબાદ આ વિચાર પર એક કન્સેપ્ટ પેપર તૈયાર કરવામાં આવ્યું હતું અને વિષય નિષ્ણાતો, ખેડૂતો, ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો (FPO) અને સામાન્ય લોકો પાસેથી ટિપ્પણીઓ આમંત્રિત કરવામાં આવી હતી. Agristack એક સંઘીય માળખું છે અને ડેટાની માલિકી માત્ર રાજ્યોની છે. કૃષિ ક્ષેત્ર સતત વિકસિત થઈ રહ્યું છે, અને દર વર્ષે નવા વલણો ઉભરી રહ્યાં છે. ખેડૂતો, વૈજ્ઞાનિકો અને નીતિ ઘડવૈયાઓ માટે આ વલણો વિશે માહિતગાર રહેવું અને ખેડૂતો અને પર્યાવરણ બંનેને લાભ થાય તે રીતે તેનો અમલ કરવા માટે સાથે મળીને કામ કરવું મહત્વપૂર્ણ છે.