Gallbladder stones: पित्ताशयाचे खडे कशामुळे होतात? जाणून घ्या यामागे काय असतात कारणं

Gallbladder stones: पित्ताशयातील खडे ही एक सामान्य वैद्यकीय स्थिती आहे, जी जगभरातील लाखो लोकांमध्ये दिसून येते. पित्ताशयामध्ये हे लहान आकाराचे, कडक खडे तयार होतात, ज्यामुळे अनेक समस्या निर्माण होतात. पण याबद्दल असंख्य गैरसमज समाजात पहायला मिळतात ज्यामुळे निदान व उपचारास विलंब होतो. 

पित्ताशयातील खडे म्हणजे काय?

मुंबईतील सल्लागार बॅरिएट्रिक आणि लॅप्रोस्कोपिक सर्जन डॉ. अपर्णा गोविल भास्कर म्हणाल्या की, पित्त मूत्राशय हा तुमच्या यकृताखाली एक लहान नाशपातीच्या आकाराचा अवयव आहे जो पित्त साठवतो आणि सोडतो. पित्ताचे खडे हे किडनी स्टोनपेक्षा वेगळे असतात. कारण, ते कॅल्शियमऐवजी कोलेस्टेरॉलपासून बनवले जाते. त्यामुळे त्याची लक्षणेही वेगळी असतात. त्याला पित्ताशयाचा खडा असेही म्हणतात. पित्ताच्या आत कोलेस्टेरॉल आणि बिलीरुबिनचे प्रमाण जास्त असते आणि पित्त क्षारांचे प्रमाण कमी असते तेव्हा पित्ताशयामध्ये पित्ताशयात खडे तयार होतात. तसे, हा अवयव स्वतःच या गोष्टी काढून टाकतो, परंतु जेव्हा ते तेथे जमा होतात तेव्हा ते दगड बनते.

पित्त हे तुमचे यकृत बनवणारे द्रव आहे जे तुम्ही खात असलेल्या अन्नातील चरबी पचवण्यास मदत करते. पित्ताशयातील खडे हे घन कण आहेत जे पित्ताशयामध्ये तयार होतात, यकृताच्या खाली स्थित एक लहान अवयव. पित्तामध्ये कोलेस्टेरॉल तसेच इतर अनेक रासायनिक द्रव्ये असतात. या सर्वांमध्ये असमतोल निर्माण झाल्यास पित्ताशयात खडे तयार होतात असे मानले जाते. बहुतेक वेळा पित्तामधील कोलेस्टेरॉलची पातळी खूप वाढते आणि या अतिरिक्त कोलेस्टेरॉलचे खडे तयार होतात. हे खडे वेगवेगळ्या आकाराचे असू शकतात.

पित्ताशयातील खड्यांची लक्षणे

पोटात तीव्र वेदना होणं. या वेदना पोटातून उजव्या खांद्याकडे किंवा पाठीकडे जातात. जेवल्यानंतर किंवा काही खाल्ल्यानंतर विशेषतः चरबीयुक्त (तेल-तूप असणारे) पदार्थ खाल्ल्यानंतर या वेदना वाढतात. पोटात टोचल्यासारखे किंवा कळ येऊन दुखते किंवा मध्यम तीव्रतेचे पण सतत दुखते. दीर्घ श्वास घेतल्यावर वेदना वाढतात. छातीत दुखते. छातीत जळजळ होते, अपचन पोटात वात धरतो. पोट सतत फुगल्यासारखे वाटते. मळमळ, उलट्या, ताप येतो. पोटात विशेषतः वरच्या भागात उजव्या बाजूला हात लावल्यावर दुखणे. शौचाचा रंग फिका किंवा मातकट दिसतो, असं डॉ. अपर्णा गोविल भास्कर यांनी सांगितलं. 

• अचानक आणि तीव्र वेदना- हे विशेषत: वरच्या उजव्या ओटीपोटात किंवा स्तनाच्या हाडाच्या खाली तसेच पोटाच्या मध्यभागी होते. वेदना काही मिनिटांपासून कित्येक तासांपर्यंत टिकतात.
• पाठदुखी- या वेदना उजव्या खांद्यावर किंवा पाठीसंबंधीत असू शकतात.
• मळमळ आणि उलट्या- अनेकदा पोटदुखीसोबत असतात ही लक्षणे जाणवतात.
• कावीळ- त्वचा आणि डोळे पिवळसर होऊ शकतात.
• ताप आणि थंडी वाजून येणे- हे संक्रमण झाल्याचे सूचित करू शकतात, ज्यासाठी त्वरित वैद्यकीय मदत घेणे आवश्यक आहे.

पित्ताशयातील खड्यांची कारणं

पित्ताशयातील खडे होण्याचे नेमके कारण पूर्णपणे समजलेले नाही, परंतु अनेक घटक पित्ताशयातील खडे विकसित होण्याचा धोका वाढवतात:

अतिरिक्त कोलेस्टेरॉल- जेव्हा यकृत हे पित्त विरघळू शकते त्यापेक्षा जास्त कोलेस्टेरॉल उत्सर्जित करते, तेव्हा अतिरिक्त कोलेस्ट्रॉलचे क्रिस्टल्स आणि पुढे जाऊन खडे बनू शकतात.

बिलीरुबिन प्रमाण अधिक असणे- लिव्हर सिऱ्होसिस, पित्त मार्गाविषयक संक्रमण आणि काही रक्त विकार यांसारख्या परिस्थितींमुळे यकृत खूप जास्त प्रमाणात बिलीरुबिन तयार करते, ज्यामुळे पित्ताचे खडे तयार होतात.

याकडे दुर्लक्ष करु नका

पित्ताशयातील लहान खडे हे पित्त नलिकेत घसरणे आणि अडथळा निर्माण करणे किंवा स्वादुपिंडाचा दाह यांसारख्या गुंतागुंत निर्माण करू शकतात. म्हणून, अनेक लहान पित्ताशयातील खड्यांचे निदान होताच वैद्यकिय सल्ला घेणे आवश्यक आहे.

पित्ताचे खडे आणि किडनी स्टोन हे भिन्न आहेत आणि त्यांच्यावरील उपचार देखील वेगवेगळे आहेत.

मधुमेह असलेल्या रुग्णांमध्ये, पित्ताशयाच्या संसर्गासारख्या गुंतागुंत होण्याची शक्यता अधिक असते म्हणून वेळीच उपचार करणे आवश्यक आहे.