Chandrayaan-3: ચંદ્ર પર પહોંચ્યું ચંદ્રયાન...જાણો- હવે શું કરશે Vikram lander અને Pragyan rover

Chandrayaan-3 નું લેન્ડર જેને ISRO આ વખતે તેની સત્તાવાર બ્રોશર અથવા પ્રેસ રિલીઝમાં વિક્રમ લેન્ડર કહી રહ્યું નથી. પરંતુ સામાન્ય વાતચીતમાં વૈજ્ઞાનિકો તેને વિક્રમ બોલાવી રહ્યા છે. તેના પેટની અંદર રાખવામાં આવ્યું છે પ્રજ્ઞાન રોવર. માત્ર વિક્રમ લેન્ડર જ ચંદ્રની સપાટી પર ઉતરશે. તેની અંદર પ્રજ્ઞાન રાખવામાં આવ્યું છે.

સૌથી પહેલા જાણીએ કે પ્રજ્ઞાન રોવર શું કામ કરશે. પ્રજ્ઞાન રોવર પર બે પેલોડ છે. પ્રથમ લેસર પ્રેરિત બ્રેકડાઉન સ્પેક્ટ્રોસ્કોપ (Laser Induced Breakdown Spectroscope - LIBS) છે. તે ચંદ્રની સપાટી પર રહેલા રસાયણોની માત્રા અને ગુણવત્તાનો અભ્યાસ કરશે. ખનીજની પણ શોધ કરશે. તેના સિવાય પ્રજ્ઞાન પર બીજો પેલોડ છે આલ્ફા પાર્ટિકલ એક્સ-રે સ્પેક્ટ્રોમીટર (Alpha Particle X-Ray Spectrometer - APXS) છે. આ એલિમેન્ટ કંપોજિશનનો અભ્યાસ કરશે. ઉદાહરણ તરીકે, મેગ્નેશિયમ, એલ્યુમિનિયમ, સિલિકોન, પોટેશિયમ, કેલ્શિયમ, ટીન અને આયર્ન. તેઓ ઉતરાણ સ્થળની આસપાસ ચંદ્રની સપાટી પર શોધવામાં આવશે.

હવે વાત કરીએ વિક્રમ લેન્ડરના કામની. વિક્રમ લેન્ડરમાં ચાર પેલોડ છે. પ્રથમ રંભા (RAMBHA). તે ચંદ્રની સપાટી પર સૂર્યમાંથી આવતા પ્લાઝ્મા કણોની ઘનતા, માત્રા અને વિવિધતાની તપાસ કરશે. બીજું ચાસ્ટે (ChaSTE). તે ચંદ્રની સપાટીની ગરમીનું પરીક્ષણ કરશે. ત્રીજો છે ઈલ્સા( ILSA) છે. તે લેન્ડિંગ સાઇટની આસપાસ સિસ્મિક ગતિવિધિઓની તપાસ કરશે. ચોથું લેસર રેટ્રોરેફ્લેક્ટર એરે (LRA) છે. તે ચંદ્રની ગતિશીલતાને સમજવાનો પ્રયત્ન કરશે.

લેન્ડિંગ પછી લગભગ 20 મિનિટ પછી પ્રજ્ઞાન બહાર આવશે
પ્રજ્ઞાન રોવરને લેન્ડરમાં રાખવામાં આવ્યું છે. જે ચંદ્ર પર ઉતર્યા પછી લગભગ 15 થી 30 મિનિટ પછી દરવાજો ખુલશે ત્યારે બહાર આવશે. પ્રજ્ઞાન વિશે પછી વાત કરીએ તો...વિક્રમ લેન્ડરનું કદ 6.56 ફૂટ x 6.56 ફૂટ x 3.82 ફૂટ છે. તેને ચાર પગ છે. તેનું વજન 1749.86 કિગ્રા છે.

ગત વખતની સરખામણીમાં આ વખતે લેન્ડરને વધુ સેન્સર સાથે વધુ મજબૂત બનાવવામાં આવ્યું છે. જેથી ચંદ્રયાન-2 જેવી દુર્ઘટના ન થાય. આ વખતે વિક્રમ લેન્ડરમાં કેટલીક ખાસ ટેક્નોલોજી લગાવવામાં આવી છે. જેમ કે લેસર અને આરએફ આધારિત અલ્ટીમીટર, લેસર ડોપ્લર વેલોસીટીમીટર અને લેન્ડર હોરીઝોન્ટલ વેલોસીટી કેમેરા, લેસર ગાયરો આધારિત ઇનર્શિયલ રેફરન્સીંગ અને એક્સીલેરોમીટર પેકેજ.

કોઈપણ પ્રકારના જોખમથી પોતાની જાતને આ રીતે બચાવશે લેન્ડર
આ સિવાય 800 ન્યૂટન થ્રોટલેબલ લિક્વિડ એન્જિન લગાવવામાં આવ્યા છે. 58 ન્યૂટન થ્રસ્ટ એલ્ટિટ્યુડ થ્રસ્ટર્સ અને થ્રોટલેબલ એન્જિન કંટ્રોલ ઇલેક્ટ્રોનિક્સ. આ સિવાય નેવિગેશન, ગાઈડન્સ અને કંટ્રોલ, હેઝાર્ડ ડિટેક્શન અને એવડેન્સ કેમેરા અને લેન્ડિંગ લેગ મિકેનિઝમ સંબંધિત આધુનિક સોફ્ટવેર. આ એવી તકનીકો છે જે લેન્ડરને ચંદ્રની સપાટી પર સુરક્ષિત રીતે ઉતારશે.

વિક્રમ લેન્ડરના ઈન્ટીગ્રેટેડ સેન્સર્સ અને નેવિગેશન પરફોર્મન્સને ચકાસવા માટે તેને હેલિકોપ્ટર દ્વારા ઉડાડવામાં આવ્યા હતા. જેને ઈન્ટીગ્રેટેડ કોલ્ડ ટેસ્ટ કહેવામાં આવે છે. પછી સંકલિત હોટ ટેસ્ટ થયું. આ લૂપ પરફોર્મન્સ ટેસ્ટ છે. જેમાં સેન્સર અને NGC ટાવર ક્રેનમાંથી નીચે પડેલા જોવા મળ્યા હતા. વિક્રમ લેન્ડરના લેગ મિકેનિઝમ પરફોર્મેસને ચકાસવા માટે તેને લુનર સિમ્યુલન્ટ ટેસ્ટ બેટ પર ઘણી વખત પાડવામાં આવ્યો. ચંદ્રની સપાટી પર ઉતર્યા બાદ લેન્ડર 14 દિવસ સુધી કામ કરશે. જો સ્થિતિ યોગ્ય છે, તો તે વધુ દિવસો સુધી કામ કરી શકે છે.

આ રીતે કરવામાં આવશે પૃથ્વી સાથે સંપર્ક 
વિક્રમ લેન્ડર ચંદ્રની સપાટી પર પ્રજ્ઞાન રોવરનો સંદેશ લેશે. તેને બેંગ્લોરમાં ઈન્ડિયન ડીપ સ્પેસ નેટવર્ક (IDSN)ને મોકલશે. જો જરૂર પડે તો આ કામ માટે ચંદ્રયાન-2ના પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ અને ઓર્બિટરની મદદ લઈ શકાય છે. જ્યાં સુધી પ્રજ્ઞાન રોવરની વાત છે, તે માત્ર વિક્રમ સાથે વાત કરી શકે છે.