Science of Rain: ક્યારેક ઓછો વરસાદ, ક્યારેક વધુ; ચોમાસાના કાળાડિંબાગ વાદળોમાં કેટલું હોય છે પાણી?

Science of Rain: ચોમાસાની ઋતુમાં ઘણીવાર આકાશમાં કાળા વાદળો દેખાય છે. આ વાદળો ખૂબ વરસે છે. આ કાળા વાદળોમાં એટલું પાણી હોય છે કે તે ગમે ત્યાં પૂરનું કારણ બની શકે છે પણ આ વાદળો આટલું બધું પાણી પોતાની સાથે છુપાવે છે અને પછી બેફામ વરસે છે? ક્યારેક ધીમીધારે વરસાદ પડે છે તો ક્યારેક આખો વિસ્તાર પાણીમાં ડૂબી જાય છે. પરંતુ આ બધું કેવી રીતે થાય છે, ચાલો જાણીએ.

પાણીના વાદળો કેવી રીતે રચાય છે?
બીજું બધું જાણતા પહેલા, એ સમજવું જરૂરી છે કે આખરે વાદળો શું છે. વાસ્તવમાં તેઓ વિશાળ પાણીના ફુગ્ગા જેવા છે, જેમાં પુષ્કળ પાણી હોય છે. તેઓ તેમની અંદર પાણી છુપાવે છે.

વાતાવરણમાં આપણી આસપાસની હવા પાણીથી ભરેલી હોય છે. આ ત્રણ સ્વરૂપમાં થાય છે. ઘન એટલે બરફ, ગેસ (હવામાં ભેજ) અને પ્રવાહી, જે આપણે પીએ છીએ. વાદળોની અંદર પાણીનું પ્રમાણ હવામાં રહેલા પાણીના જથ્થાથી ઘણું અલગ નથી.

આ ભેજ અથવા વરાળ વાદળની અંદરના ઠંડા તાપમાન દ્વારા પ્રવાહીમાં રૂપાંતરિત થાય છે. આ કારણે, આ પ્રવાહી પાણીના ટ્રિલિયન ટીપાંના સ્વરૂપમાં ઉપલબ્ધ છે. વૈજ્ઞાનિકોની ભાષામાં આને કન્ડેન્સેશન કહે છે. હવે વરસાદ પડશે કે નહીં તે પણ ઘણા પરિબળો પર આધાર રાખે છે. જ્યારે વાદળોના સંપર્કમાં રહેલાં ટીપાં નાના હોય છે, ત્યારે તે હળવા એટલે કે ઓછા વજનના હોય છે. ત્યાં સુધી તેઓ પવન સાથે તરતા રહે છે.

વજનદાર હોય છે વરસાદનાં ટીપાં
પાણીના ટીંપા વજનદાર હોય છે ત્યારે વરસાદ સ્વરૂપે પૃથ્વી પર પડે છે. જ્યારે પાણીના નાના નાના ટીંપા એકબીજાની સાથે ભળે છે, ત્યારે તેમનું વજન વધે છે. જેના કારણે પૃથ્વી પર વરસાદ આવે છે. પૃથ્વીની આકર્ષક શક્તિ પણ વરસાદનું એક પરિબળ છે. તે વાદળોના પાણીને પોતાની તરફ ખેંચે છે.

વૈજ્ઞાનિકોના મતે જો એક ચોરસ માઈલમાં એક ઈંચ વરસાદ પડે તો તેનો અર્થ 17.4 મિલિયન ગેલન પાણી પડે છે. આટલા પાણીનું વજન કેટલાય હાથીઓના વજન જેટલું હશે. એટલા માટે આકાશમાં તરતા વાદળો ખૂબ ભારે હોય છે.