Diabetes रुग्णांनी संकष्टीचा उपवास करताना कोणता आहार पाळावा आणि कोणता टाळावा?

माघ महिन्यातील आज 28 फेब्रुवारी रोजी संकष्टी चतुर्थीचा अनेकांचा उपवास असतो. आणि उपवास म्हटलं की, उपवासाचे पदार्थ आलेच. उपवासासाठी मिठाई, उपवासाचे पदार्थ, तळलेले पदार्थ, फळे, सुकामेवा, वरीच्या तांदूळ किंवा पिठाचे असे खाद्यपदार्थ खास तयार केले जातात. लोक वेगवेगळ्या प्रकारचे उपवास करतात जसे की, निर्जल उपवास, दिवसभराचा उपवास किंवा दिवसभर उपवास करुन दुसऱ्या दिवशी सोडला जाणारा उपवास उपवास करावा. याबाबत पोषण आणि आहारशास्त्र राजेश्वरी व्ही शेट्टी, एचओडी, एसएल रहेजा हॉस्पिटल, माहीम - फोर्टिस असोसिएट यांनी याबाबत महत्त्वाची माहिती शेअर केली आहे. 

जेव्हा मधुमेह असलेल्या लोकांचा विचार केला जातो तेव्हा अनेक प्रश्न उद्भवतात. कारण मधुमेहींसाठी दिवसभर उपाशी राहणे हे आरोग्याच्या दृष्टीने अतिशय महत्त्वाचे आहे. 

मधुमेही रुग्णांच्या उपवासाबाबत विचारले जाणारे प्रश्न?

1. त्यांनी उपवास करावा की नाही.
2. त्यांनी उपवास केल्यास पूर्ण दिवसाचा उपवास करावा की निर्जली उपवास करावा?
3. उपवास करताना त्यांनी कोणत्या प्रकारचे पदार्थ खावेत?
4. मधुमेह असलेल्यांनी उपवास करताना कोणते पदार्थ टाळावेत?

मधुमेह असलेले प्रत्येकजण उपवास करू शकत नाही, खास करुन ज्यांच्या शरीरातील साखरेचे प्रमाण अनियंत्रित आहे. ज्यांना वारंवार हायपोग्लायसेमियाचा अनुभव येतो. तसेच, ज्यांना मधुमेहाची समस्या आहे त्यांनी उपवास करण्याचा प्रयत्न करू नये. मधुमेह असलेले लोक ज्यांचे साखरेचे प्रमाण चांगले नियंत्रित आहे ते पूर्ण दिवस उपवास किंवा निर्जली उपवास करू शकतात. उपवासाच्या वेळी ते कोणत्या प्रकारचे पदार्थ खातात हे आवश्यक आहे. जर ते नवरात्री, संकष्टी किंवा इतर कोणत्याही धार्मिक उपवासासाठी उपवास करत असतील तर ते खालील पदार्थांचे सेवन करू शकतात. 

या पदार्थांचे सेवन करावे?

•  राजगिरा, समा पिठ, रताळे, मखना यापासून बनवलेल्या पाककृती खाऊ शकतात. मात्र, त्यांच्यासोबत दही किंवा दुधाची गरज असते. तसेच, उपवास करणाऱ्या व्यक्तीने न्याहारीसाठी फळ आणि दूध घेऊ शकतात. त्यामध्ये बदाम, अक्रोड किंवा पिस्ता सारखे काही काजू घ्या. 
• दुपारच्या जेवणासाठी विशिष्ट प्रकारचे सम तांदूळ, राजगिऱ्याचे पराठे, उपवासाच्या बाजरीची खिचडी, दही आणि काही भाज्या जसे की बटाटे किंवा रताळे घेऊ शकतात. संध्याकाळी काही भाजलेले मखना देखील खाऊ शकतात.
•  कधी कधी साबुदाणा खिचडी घेता येते, पण त्यामध्ये सातत्य नसावे. रात्रीच्या जेवणासाठी, व्यक्तीने उपवास सोडू शकतात आणि पूर्णपणे संतुलित जेवण घेऊ शकतात; रात्रीच्या जेवणात डायबिटिस रुग्णांनी भाजी आणि दह्यासोबत बाजरीची खिचडी घेऊ शकतात. त्यांना चांगले हायड्रेटेड राहणे आवश्यक आहे.

हे पदार्थ टाळावे? 

तळलेले पदार्थ जसे की बटाटा चिप्स आणि फराळाची थाप आणि श्रीखंड आणि बासुंदी यांसारखे मिष्टान्न टाळावे. तसेच, गोड पेये टाळण्याचा प्रयत्न करा. उपवास करण्यापूर्वी आपल्या डॉक्टरांचा किंवा आहारतज्ञांचा सल्ला घ्या.