जगात ब्रँड असलेल्या मिनरल वॉटर 'बिस्लेरीचा' रंजक इतिहास तुम्हाला माहित आहे का?

पोपट पिटेकर, झी मीडिया, मुंबई : मिनरल वॉटरचे नाव ऐकताच जिभेवर एकच ब्रँड येतो तो म्हणजे बिस्लेरी (Bisleri). बिस्लेरीची स्थापना इटालियन सिग्नर फेलिस बिस्लेरी (Italian Signor Felice Bisleri) यांनी केली होती. 1966 मध्ये, इटलीतील नोसेरा उंब्रा येथे त्यांच्या नावाने जन्मलेले ब्रँडेड वॉटर सेलिंग फॉर्म्युला आपल्या देशात आणणारे फेलिस बिस्लेरी (Felice Bisleri) हे पहिले होते. या कंपनीचा पाया जरी इटलीत (Itali) घातला गेला असला तरी त्याचा संबंध भारताशी जोडला गेला होता.

बिस्लेरीचा भारतात प्रवेश
इ.स. 60च्या दशकात बिस्लेरी या ब्रँडने भारतात प्रवेश (Enter India with the brand Bisleri) केला होता, याच काळात म्हणजे 1961 मध्ये चार चौहान बंधूंचा (Chauhan brothers) पार्ले गटही विभागला गेला. चार भावांपैकी एक जयंतीलाल चौहान हे कुटुंबातील शीतपेय व्यवसायात आले. यावेळी पार्ले ग्रुप (Parle Group) रिमझिम, किस्मत आणि पार्ले कोला या ब्रँड (Parle Cola brand) नावाने शीतपेय तयार करत होता. शीतपेयांचा हा व्यवसाय चालवणे हे मोठे आव्हान होते, कारण हा तो काळ होता जेव्हा देशवासियांना दोन वेळचे अन्नही मिळत नव्हते. अशा परिस्थितीत कंपनी चालवणे हे मोठे आव्हान होते.

कंपनीकडून सोडा लॉन्च
जयंतीलाल यांच्या तीन मुलांपैकी मधुकर, रमेश आणि प्रकाश, रमेश चौहान यांनी अमेरिकेतील मॅसॅच्युसेट्स इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीमधून अभियांत्रिकी (Engineering from the Massachusetts Institute of Technology in the US) आणि व्यवसाय व्यवस्थापनाचे शिक्षण घेतले. त्यानंतर रमेश चौहान यांनी ठरवलं की सोडा लाँन्च करण्याचा. त्यावेळी बिस्लेरी ही इटालियन (Bisleri Italian) कंपनी उच्च आणि श्रीमंत वर्गातील लोकांना काचेच्या बाटल्यांमध्ये मिनरल वॉटरचा पुरवठा करत होती. योगायोगाने, त्यावेळी इटालियन कंपनी बिस्लेरी लिमिटेड देशातील श्रीमंत वर्गाला काचेच्या बाटल्यांमध्ये मिनरल वॉटर (Mineral water) विकत होती.

रमेश चौहानांकडून बिस्लेरी विकत
रमेश चौहान यांनी 1969 मध्ये त्यांच्या नवीन प्रकल्पासाठी बिस्लेरी विकत घेतली. हा उच्च श्रेणीचा ब्रँड सोडा ब्रँड म्हणून सादर करावा अशी त्यांची इच्छा होती. त्यावेळी बिस्लेरीचे देशभरात पाच स्टोअर्स (Five stores nation wide) होते. मुंबईत चार आणि कोलकात्यात एक. रमेश चौहान यांनी बिस्लेरी सोडा लाँच केला, पण बिस्लेरीचे दोन बाटलीबंद पाण्याचे ब्रँड 'बुबली' आणि 'स्टिल' बंद केले नाहीत. पार्ले ग्रुपने अनेक वर्षे बिसलेरी ब्रँड अंतर्गत सोडा आणि पाणी दोन्ही विकले. याशिवाय रमेश चौहान (Ramesh Chauhan) यांनी लिम्का, थम्स अप, माझा, गोल्ड स्पॉट (Limca, thumbs up, my, gold spot) यांसारखे शीतपेय बाजारात आणले. हा तो काळ होता जेव्हा सोडा काचेच्या बाटल्यांमध्ये विकला जायचा आणि वापरल्यानंतर बॉटल परत करावा लागायचा.

बिस्लेरी ब्रँड आणि स्पर्धा
बिस्लेरीने यशाचा विक्रम रचला त्याचे यश पाहून अनेक कंपन्या मिनरल वॉटरच्या क्षेत्रात व्यवसाय करण्यासाठी आल्या. रमेश चौहाणे यांनी आपला सॉफ्ट ब्रँड अमेरिकेतील सुप्रसिद्ध कंपनी कोका-कोलाला (Coca-Cola) विकला. यानंतर संपूर्ण लक्ष बिस्लेरीवर ठेवण्याचा निर्णय घेतला. त्याने ते असे ब्रँड केले की ते सर्वात शुद्ध पाण्याचा ब्रँड् बनला. 2000 च्या दशकाच्या सुरुवातीला, पेप्सी, कोका कोला आणि नेस्ले (Pepsi, Coca Cola Nestle) या कंपन्यांमध्ये खनिज पाण्याचा ब्रँड विकसित करण्यासाठी स्पर्धा होती.  बेली, एक्वाफिना आणि किनलेसह (Bailey, Aquafina, Kinley)अनेक ब्रँड बाजारात दाखल झाले. डॅनॉन इव्हियन, नेस्ले पेरीर (Danone Evian, Nestle Perrier) आणि सॅन पेलाग्रिनोसह (including San Pellagrino) अनेक प्रीमियम बॉन्ड्स ऑफ मिनरल वॉटर लाँच (Bonds of Mineral Water Launch) करण्यात आले, परंतु त्यांना बिस्लेरीसारखे यश मिळाले नाही.

कंपनीचं काम आणि विस्तार
या ब्रँडला उंचीवर नेण्यासाठी कंपनीने आपला हात कधीच थांबवला नाही. इतर ब्रँड्सना भेडसावणाऱ्या आव्हानांमधून धडा घेत,
बिस्लेरीने (Bisleri) अनेक वेगवेगळ्या पॅकेजिंगमध्ये मिनरल वॉटर (Mineral water) सादर केले. तरुणांना त्याच्याशी जोडण्यासाठी, फन एलिमेंटलाही प्रमोशनचा एक भाग बनवण्यात आले. आज बिस्लेरी 2 हजार 800 हून अधिक ट्रक आणि
सुमारे 4 हजार 100 वितरकांच्या माध्यमातून बिलसेरीचे पाणी 3.20 लाखांहून अधिक रिटेल आउटलेटपर्यंत पोहोचत आहे. सुमारे 54 वनस्पतींच्या आधारे दररोज दीड कोटी लिटर पाण्याची विक्री करणारी बिसलेरी देशात आणि जगात प्रसिद्ध झाली आहे.

पॅकेजिंग स्ट्रॅटेजी
बिस्लेरीने इतर ब्रँड्सची स्पर्धा लक्षात घेऊन विविध आकारांचे आकर्षक पॅक बाजारात (Attractive packs in the market) आणले आहेत. पाच, दहा आणि वीस लिटर पॅकच्या मोठ्या विभागात, बिस्लेरी, एक्वाफिना आणि किन्ले (Bisleri, Aquafina and
Kinley) आघाडीवर आहेत. गेल्या 50 वर्षांपासून शीतपेय मिनरल वॉटर इंडस्ट्रीमध्ये सक्रिय असलेले रमेश चौहान हे अजूनही बिस्लेरी इंटरनॅशनलचे चेअरमन (Chairman of Bisleri International) आहेत. परंतु त्यांनी दैनंदिन काम आपल्या एकुलत्या एक मुलाकडे जुनी जयंती चौहान (Juni Jayanti Chauhan) यांच्याकडे सोपवली आहे.