उपराष्ट्रपतींना नसतो पगार, पण या जबाबदारीसाठी दिले जाते इतके वेतन

मुंबई : जगदीप धनखड यांनी मार्गारेट अल्वा यांचा पराभव केला आहे. पश्चिम बंगालचे राज्यपाल जगदीप धनखड आता देशाचे नवे उपराष्ट्रपती होणार आहेत. ते एनडीएचे उमेदवार होते. ते आता विद्यमान उपराष्ट्रपती एम. व्यंकय्या नायडू यांची जागा घेतील. पण तुम्हाला माहित आहे का उपराष्ट्रपतीपदासाठी कोणताही पगार नसतो. (No salary to Vice President)

देशाच्या उपराष्ट्रपतींना किती पगार मिळतो, त्यांना कोणत्या प्रकारचे भत्ते मिळतात, त्यांना कोणत्या सुविधा मिळतात, हे जाणून घ्या.

राज्यसभेचे सभापती म्हणून पगार

देशाच्या उपराष्ट्रपतींचे वेतन निश्चित करण्यासाठी स्पष्ट नियम आणि कायदे आहेत. हे 'संसद अधिनियम, 1953 च्या अधिकाऱ्यांचे वेतन आणि भत्ते' अंतर्गत निश्चित केले आहे. उपराष्ट्रपतींना वेगळे वेतन नाही. म्हणजेच उपराष्ट्रपतीपदासाठी वेतनाची तरतूद नाही. उपराष्ट्रपती हे राज्यसभेचे सभापती असतात. त्यामुळे त्यांना सभापती म्हणून वेतन व इतर सुविधा दिल्या जातात.

किती वेतन मिळते?

उपराष्ट्रपतींना दरमहा 4 लाख रुपये पगार मिळतो. 2018 च्या अर्थसंकल्पात वेतनात सुधारणा करण्यात आली. तेव्हा पगार 1.25 लाख रुपये असायचा. याशिवाय त्यांना सर्व भत्ते आणि पेन्शन सुविधाही मिळतात. यामध्ये मोफत वैद्यकीय सुविधा, दैनंदिन भत्ता, मोफत रेल्वे आणि विमान प्रवास, लँडलाईन कनेक्शन, मोबाईल फोन सुविधा यांचा समावेश आहे. त्यांना सुरक्षेबरोबरच वेगळा कर्मचारीवर्गही मिळतो.

पेन्शनची तरतूद काय आहे?

उपराष्ट्रपतींचे पेन्शन हे त्यांच्या पगाराच्या 50 टक्के असते. राष्ट्रपतींच्या अनुपस्थितीत जेव्हा उपराष्ट्रपती आपली जबाबदारी पार पाडतील तेव्हा त्यांना राष्ट्रपतींचे वेतन आणि विशेषाधिकार मिळतील, अशी तरतूद घटनेत करण्यात आली आहे. म्हणजेच अशा परिस्थितीत उपराष्ट्रपतींचा पगार राष्ट्रपतींइतकाच असेल. राष्ट्रपतींच्या सुविधांचाही ते हक्कदार असतात. निवृत्तीनंतरही त्यांना पेन्शनसह सर्व प्रकारच्या सुविधा मिळतात.

उपराष्ट्रपतीचा कार्यकाळ किती असतो?

उपराष्ट्रपतींचा कार्यकाळ ५ वर्षांचा असतो. त्यांना कितीही वेळा नियुक्त केले जाऊ शकते. त्यांच्या अनुपस्थितीत, राज्यसभेच्या जबाबदाऱ्या उपसभापती सांभाळतात. राष्ट्रपतींचा त्याच्या कार्यकाळात मृत्यू झाल्यास, उपराष्ट्रपती ही भूमिका पार पाडतात. जास्तीत जास्त सहा महिने ते ही भूमिका बजावू शकतो. यानंतर नवे राष्ट्रपती निवडणे आवश्यक असते. कोणताही भारतीय नागरिक ज्याचे वय किमान 35 वर्षे आहे तो उपराष्ट्रपती होण्यासाठी पात्र आहे.

निवडणूक कशी होते?

उपराष्ट्रपतीपदाची निवड इलेक्टोरल कॉलेज द्वारे केली जाते. उपराष्ट्रपतीची निवड लोकप्रतिनिधी करतात. संसदेच्या दोन्ही सभागृहातील सर्व सदस्य मतदान करतात. हे मत गोपनीय असते. राष्ट्रपती निवडणुकीप्रमाणे राज्य विधिमंडळाचे सदस्य त्यात सहभागी होत नाहीत. उपराष्ट्रपदीपदाच्या उमेदवाराला 15,000 रुपयांची सुरक्षा ठेव जमा करावी लागते. रिटर्निंग ऑफिसरला कळवूनही ते आपले नाव मागे घेऊ शकतो. किमान 20 मतदारांनी उमेदवाराचे नाव सुचवले जाते.