काय असते रेल्वेची डायमंड क्रॉसिंग? जी भारतात फक्त एकाच ठिकाणी

मुंबई : तुम्ही अनेकदा ट्रेनमधून प्रवास केला असेल आणि सर्वत्र रेल्वे रुळांचे जाळे असल्याचे तुम्ही पाहिले असेल. अनेक ट्रॅक एकमेकांना ओलांडत राहतात आणि ट्रेन त्यानुसार मार्ग काढते. हे रेल्वे क्रॉसिंग ट्रेनच्या रुटनुसार ठरवले जातात आणि मग ट्रेन मार्ग काढते. रेल्वे रुळांमध्ये एक विशेष प्रकारचा क्रॉसिंग देखील आहे, ज्याला 'डायमंड क्रॉसिंग' म्हणतात.

कदाचित तुम्ही या क्रॉसिंगचे नावही पहिल्यांदा ऐकले असेल. वास्तविक, ते फार कमी परिस्थितीत बनवले जाते आणि असे म्हटले जाते की भारताच्या एवढ्या मोठ्या रेल्वे नेटवर्कमध्ये ते फक्त एक किंवा दोन ठिकाणी आहे. त्यातही हे पूर्णपणे डायमंड रेल्वे क्रॉसिंग नाहीत, असे प्रश्न उपस्थित केले जातात. अशा परिस्थितीत हे डायमंड क्रॉसिंग काय आहे आणि रेल्वेच्या जाळ्यात कोणत्या कारणासाठी ते खास मानले जाते ते जाणून घेऊया.

डायमंड क्रॉसिंग?

डायमंड क्रॉसिंग हा रेल्वेमार्गाच्या जाळ्यातील एक बिंदू आहे, जिथे रेल्वेमार्ग चारही दिशांनी ओलांडतात. हे एखाद्या रस्त्याच्या क्रॉसरोडसारखे दिसते. ज्याप्रमाणे रस्त्यावर ट्रॅफिक लाइट आहे, तसेच ते रेल्वे नेटवर्कसाठी आहे. त्याला ट्रॅकचे चौक म्हणता येईल. त्यात जवळपास चार रेल्वे रुळ आहेत, जे एकमेकांनुसार एकमेकांना ओलांडतात. म्हणजे त्यात चारही दिशांनी ट्रेन येऊ शकते आणि ती दिसायला हिऱ्यासारखी दिसते, त्याला डायमंड क्रॉसिंग म्हणतात.

बर्‍याचदा रेल्वे ट्रॅक, त्यात एकाच मार्गावरील ट्रॅक असतात आणि त्याच दिशेने एकमेकांना क्रॉस करतात. पण, डायमंड क्रॉसिंगमधील क्रॉसिंगप्रमाणे रेल्वे रुळ एकमेकांना छेदतात. यामध्ये एका ठिकाणी चार रेल्वे ट्रॅक दिसत असून ते दिसायला हिऱ्याच्या क्रॉसिंगसारखे आहेत.

भारतात कुठे आहे?

भारतात डायमंड क्रॉसिंगबद्दल अनेक प्रकारचे अहवाल आहेत. भारतातील एकमेव डायमंड रेल्वे क्रॉसिंग नागपूर येथे असल्याचे सांगितले जाते. असा दावाही करण्यात आला आहे की येथे फक्त तीन ट्रॅक उपलब्ध आहेत, त्यामुळे याला डायमंड क्रॉसिंग म्हटले जात नाही.  पूर्वेला गोंदियाहून हावडा-रौकेला-रायपूर मार्गावर एक ट्रॅक आहे. एक ट्रॅक दिल्लीहून येतो, जो उत्तरेकडून येतो. त्याच वेळी, एक ट्रॅक देखील दक्षिणेकडून येतो आणि ट्रॅक देखील पश्चिम मुंबईतून येतो. अशा स्थितीत त्याला डायमंड क्रॉसिंग म्हणतात.