Mobile Addiction : पालकाचं मुलांपेक्षा मोबाईलवरच जास्त प्रेम, अहवालातून धक्कादायक खुलासा

Cell Phone-Addicted Parents: मोबाईल फोनचे महत्त्व आपल्या सर्वांना माहित आहे, परंतु एका सर्वेक्षणानुसार 90 टक्क्यांहून अधिक पालक आणि मुले परस्पर नात्यांमध्ये अपराधीपणाची भावना आहे. अनेक लोकांच असं म्हणणं आहे की, ते मोबाईलशिवाय राहू शकत नाही. या माहितीबाबत एक रिसर्च करण्यात आला. यामध्ये आलेली आकडेवारी प्रत्येकालाच स्तब्ध करणारी आहे. मात्र सत्य स्वीकारून त्यावरून तुम्ही जेवढ्या लवकर या सगळ्यावर मार्ग काढाल ते तुमच्यासाठी आणि मुलांसाठी जास्त चांगल आहे. 

1500 पालकांवर केला रिसर्च

मोबाइल फोन उत्पादक कंपनी Vivo, सायबर मीडिया रिसर्चच्या सहकार्याने गेल्या पाच वर्षांपासून मोबाइल फोनच्या सवयींवर सर्वेक्षण करत आहे. 2019 मध्ये मोबाईल फोनवर घालवलेला सरासरी वेळ 5 तास होता, तर 2023 मध्ये तो 6.3 तास असेल असे सर्वेक्षणातून समोर आले आहे. म्हणजेच 2019 च्या संपूर्ण वर्षात 1862 तास फोनवर आणि 2023 मध्ये 2298 तास मोबाईल फोनवर घालवले गेले. हे सर्वेक्षण 15 ते 50 वर्षे वयोगटातील 1500 लोकांवर करण्यात आले. या वेळी सर्वेक्षणात मुलांचा आणि पालकांचा दृष्टिकोन वेगवेगळ्या पद्धतीने पाहण्यात आला आणि मोबाइल फोन वापरण्याची कारणे आणि मोबाइल फोनमुळे होणाऱ्या मानसिक समस्यांचा विचार देखील या संशोधनात करण्यात आला.

सर्वेक्षणाच्या सविस्तर विश्लेषणातून असे दिसून आले आहे की, मोबाइल फोनच्या व्यसनाला मुलांपेक्षा पालकच अधिक जबाबदार आहेत. त्यामुळे मोबाईलमुळे होणार्‍या मानसिक व शारीरिक आजारांपासून मुलांना वाचवायचे असेल, तर प्रथम पालकांनी त्यांच्या हातातील फोन दूर ठेवावेत, तरच ते मुलांना चांगले जीवन देऊ शकतील.

सर्वेक्षण पालकांना आरसा दाखवते

-90% पालकांनी कबूल केले की ते फोनशिवाय जगू शकत नाहीत
- मोबाईल फोनवर सरासरी साडेसात तास घालवणे
- 92% पालकांच्या मते, ते घरी अधिक फोन वापरत आहेत, याचा अर्थ कौटुंबिक वेळ काय असावा किंवा मी टाइम मोबाईल फोनच्या वेळेत बदलला आहे.
 94% लोकांनी कबूल केले की जर ते त्यांच्या मुलांशी किंवा घरी कोणाशीही बोलले तर त्यांना अधिक आराम वाटतो.
-93% पालक आपल्या मुलांना पूर्ण वेळ देत नाहीत.
-90% लोकांनी कबूल केले की ते मुलांसोबत दर्जेदार वेळ घालवत नाहीत.
-94% पालक आपल्या मुलांच्या मानसिक आरोग्याबद्दल चिंतित असतात.
-91% लोकांना असे वाटते की याचा मुलांच्या विकासावर परिणाम होत आहे.
-91% मुलांना वाटते की मुलांनी बाहेर खेळण्यासाठी जास्त वेळ घालवला पाहिजे.
-91% पालकांना असे वाटते की मुलांच्या मोबाइल फोनच्या वापरावर काही निर्बंध असावेत.
-92% लोकांना असे वाटते की मुले फोनचा गैरवापर करत आहेत.
असे असूनही पालकांना स्वतःच्या सवयी सुधारता येत नसल्याची परिस्थिती आहे.
-77% लोकांनी कबूल केले की त्यांच्या मुलांनी त्यांच्या पालकांकडे सतत फोनवर व्यस्त असल्याची तक्रार केली आहे.
-90% लोकांनी कबूल केले की जेव्हा त्यांची मुले फोनवर व्यस्त असताना काही विचारतात तेव्हा पालक चिडचिड करतात.

वेगवेगळ्या लोकांसाठी स्मार्टफोनचे महत्त्व वेगवेगळे

-70% पालकांसाठी, स्मार्ट फोन हा माहिती मिळवण्याचा किंवा जगाशी संपर्क साधण्याचा एक मार्ग आहे.
-62% लोकांना वाटते की ते मोबाईल फोनद्वारे कुटुंब आणि मित्रांशी कनेक्ट राहू शकतात.
-59% लोकांना असे वाटते की स्मार्टफोन हे त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाचे प्रतिबिंब आहेत - म्हणजेच त्यांच्या पोस्ट, फोटो, व्हिडिओ - सोशल मीडिया अकाउंटवरील लाईक्स त्यांचे व्यक्तिमत्त्व प्रकट करतात.
55% लोकांसाठी बँकिंग सोपे झाले आहे.
53% लोकांसाठी खरेदी करणे सोपे झाले आहे.

गॉसिपमध्ये महिलांपेक्षा पुरुषच पुढे 

-फोनवर वेळ घालवण्यात पुरुष महिलांपेक्षा पुढे असतात. मोबाईल फोन वापरण्याची सरासरी वेळ 7.7 तास आहे परंतु पुरुषांसाठी सरासरी 7.9 आहे तर महिलांसाठी सरासरी 7.2 आहे.
-40% महिला आणि 40% पुरुष 7-8 तास मोबाईल फोनमध्ये व्यस्त असतात.
- 37% पुरुष आणि 25% महिला आहेत जे 8 तासांपेक्षा जास्त काळ मोबाईल फोनमध्ये व्यस्त असतात.
-भारतात फक्त 5% पुरुष आणि फक्त 12% महिला आहेत ज्यांचा मोबाईल फोनवर वेळ 4 तासांपेक्षा कमी आहे.

लोक मोबाईल फोनमध्ये काय पाहतात?

- सोशल मीडियावर जास्तीत जास्त 39 मिनिटे खर्च केली जात आहेत, ज्यात फेसबुक, इंस्टाग्राम, ट्विटर, स्नॅपचॅट सारख्या प्लॅटफॉर्मचा समावेश आहे.
- 38 मिनिटे व्हिडिओ पाहण्यात किंवा बनवण्यात घालवली जात आहेत, हा वेळ इन्स्टाग्राम, यूट्यूब आणि व्हॉट्सअॅपवर घालवला जात आहे. या दृष्टिकोनातून पाहिल्यास, सोशल मीडिया केवळ तुमच्या दिवसातील एकूण ७७ मिनिटे घेते.
-ऑनलाइन ऑफिस मीटिंगमध्ये ३८ मिनिटे खर्च केली जात आहेत.
-36 मिनिटे इंटरनेटवर काहीतरी शोधण्यात घालवली जात आहेत.
- Whatsapp, Telegram इत्यादींवर वैयक्तिक चॅटमध्ये ३६ मिनिटे घालवली जात आहेत.
-36 मिनिटे गेमिंगमध्ये जात आहे.

तुम्ही तुमच्या स्मार्टफोनचे गुलाम आहात! तुम्हाला कळलं का?

-87% लोकांनी कबूल केले की सकाळी डोळे उघडल्यावर ते सर्वप्रथम ज्या गोष्टीकडे पाहतात ते म्हणजे त्यांचा मोबाईल.
-73% पालकांनी सांगितले की, झोपण्यापूर्वीचे शेवटचे दृश्‍य देखील मोबाईल फोनची स्क्रीन असते.
-60 टक्के लोकांनी कबूल केले की ते कुटुंबासोबत बसलेले असोत किंवा जेवणाच्या टेबलावर असो, त्यांचा मोबाईल त्यांच्याकडेच असतो.
-61% लोकांच्या मते, जरी ते मित्र किंवा कुटुंबासोबत किंवा चित्रपट पाहत असले तरीही मोबाईल फोन त्यांचे लक्ष वेधून घेतो.

मुलांचेही सर्वेक्षण

-90% मुलांना असे वाटते की, त्यांचे पालक मोबाईल फोनमध्ये राहतात आणि वास्तविक जगापासून दूर आहेत.

-96% असे वाटते की, पालक सोशल मीडियाला वास्तविक जीवन मानत आहेत.

-94% लोकांना असे वाटते की, पालक देखील सोशल मीडियावरून त्यांच्या मुलांबद्दल माहिती गोळा करत आहेत.

-92% लोकांना असे वाटते की, पालक घरी असतानाही ते आराम करण्यासाठी मोबाईल फोन वापरतात.

  फक्त 50% पालक मुलांसोबत फक्त दोन तास घालवतात

या सर्व्हेक्षणानंतर तुम्हाला धक्काच बसेल. स्मार्टफोनवर घालवलेला सरासरी वेळ 7.7 तास आहे परंतु मुलांसोबत घालवलेला एकूण वेळ फक्त 2 तास आहे आणि हे दोन तास सर्वेक्षणातून मिळालेला सरासरी वेळ आहे. केवळ 51% पुरुष आणि 43% स्त्रिया आपल्या मुलांना दोन तास देतात.

-11% पुरुष आणि 9% स्त्रिया मुलांना 1 तासापेक्षा कमी वेळ देत आहेत.
-34% महिला आणि 28% पुरुष त्यांच्या मुलांना 2 ते 4 तास देऊ शकतात.
- 4 तासांपेक्षा जास्त वेळ घालवणाऱ्यांमध्ये केवळ 11% महिला आणि 8% पुरुषांचा समावेश आहे.
-फक्त 1% लोकांनी कबूल केले की ते त्यांच्या मुलांसोबत वेळ घालवताना त्यांच्या फोनकडे पाहत नाहीत.
-34% लोकांनी सांगितले की, ते मुलांसोबत असतानाही ते नेहमी मोबाईल फोनकडे बघत राहतात.
-40% लोकांनी सांगितले की ते अनेकदा मोबाईलमध्ये व्यस्त असतात.
-10% म्हणाले की ते क्वचितच असे करतात
-15% ने सांगितले की, काही वेळा ते मुलांसोबत असताना मोबाईलमध्ये व्यस्त होतात.

मुलांना वैयक्तिक फोन देण्याचा ट्रेंड

भारतात, सरासरी, पालक त्यांच्या मुलाला 14 वर्षांच्या वयापर्यंत स्वतःचा फोन देतात. याची वेगवेगळी कारणे आहेत, जसे की-
- 37% पालकांनी सांगितले की ते त्यांच्या मुलांना त्यांच्या सुरक्षिततेसाठी फोन देतात.
- 31% नुसार मुलांना अभ्यासासाठी मोबाईल फोन लागतो.
-20% असा विश्वास आहे की मुलाने असे म्हटले की त्याचे मित्र मोबईल वापरतात म्हणून त्यांना हवा. 
-12% लोकांनी त्यांच्या मुलाला बक्षीस किंवा भेट म्हणून स्मार्ट फोन दिला आहे.
-जरी 89% लोकांचा असा दावा आहे की ते त्यांच्या मुलांना त्यांच्या फोनवर पालकांच्या नियंत्रणासह ठेवतात.

स्मार्ट फोनची सवय सुटत नाही आणि अपराधीपणाचीही

-96% पालकांना त्यांच्या मुलांसोबतचे नाते अधिक घट्ट करायचे असते
-91% पालकांना वाटते की ते त्यांच्या मुलांसोबत कमी वेळ घालवत आहेत - त्यांनी जास्त वेळ घालवला पाहिजे.
-93% पालकांना वाटते की त्यांच्या मुलाच्या स्मार्टफोनमध्ये पालक नियंत्रण सेटिंग्ज असणे आवश्यक आहे.

मुले स्मार्ट फोनवर किती वेळ घालवतात?

सर्वेक्षणानुसार, 83% मुलांना असे वाटते की मोबाईल फोन हा त्यांच्या जीवनाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे तर 91% मुलांना असे वाटते की ते त्यांच्या पालकांशी समोरासमोर बोलल्यास त्यांना अधिक आनंद मिळतो. मुले फोनवर सरासरी 6.5 तास घालवतात. मुलांचे मोबाइल फोनशी असलेले नाते त्यांच्या पालकांशी असलेल्या नातेसंबंधापेक्षा अधिक गहिरे होत चालले आहे.

मोबाईल हे व्यसन का झाले?

-87% मुलांना मोबाईल फोन नसल्यामुळे म्हणजे न्यूनगंडाचा त्रास जाणवतो.
-72% मुलांनी कबूल केले की ते त्यांच्या पालकांशी बोलत असतानाही ते त्यांच्या स्मार्टफोनमध्ये व्यस्त असतात.
-87% लोकांनी कबूल केले की ते त्यांच्या पालकांशी उद्धटपणे बोलतात कारण त्यांचा मोबाईल फोनचा वेळ विस्कळीत होतो.
-78% मुलांनी कबूल केले आहे की त्यांच्या पालकांनी नेहमी त्यांच्या स्मार्टफोनवर असण्याची तक्रार केली आहे.
-93% मुलांना त्यांच्या पालकांसोबतच्या संबंधांबद्दल दोषी वाटते.
-83% मुलांना वाटते की त्यांनी त्यांच्या पालकांसोबत जास्त वेळ घालवला पाहिजे.

मुलांना स्मार्टफोनची गरज का आहे?

-59% माहिती शोधण्यासाठी.

-58% प्रत्येकाशी कनेक्ट राहण्यासाठी.

- तुमच्या व्यक्तिमत्त्वाबद्दल 55% सांगण्यासाठी.

-50% खरेदीसाठी.
-48% लोकांना त्यांच्या कल्पना जगासोबत शेअर करण्यासाठी स्मार्ट फोनची गरज आहे.

भारतातील तरुणाई मोबाईल गेममध्ये अडकली 

-32% मुले आणि 30% मुली दररोज 5-6 तास मोबाईल फोनवर घालवतात.
-31% मुली आणि 23% मुले 7-8 तास मोबाईलमध्ये व्यस्त असतात.
-फक्त 24% मुले आणि 17% मुली मोबाईलला 4 तासांपेक्षा कमी वेळ देतात.
-मुले त्यांचा जास्तीत जास्त वेळ गेमिंगमध्ये घालवतात, दिवसातील 35 मिनिटे.
-शाळेत जाण्याची ३३ मिनिटे.
-32 मिनिटे व्हिडिओ, रील्स इत्यादींवर आणि 31 मिनिटे सोशल मीडियावर खर्च होत आहेत.
-31 मिनिटे इंटरनेट शोधण्यात घालवतात.
-83% मुले फोनशिवाय जीवनाची कल्पना करू शकत नाहीत.
-83% मुले उठल्याबरोबर आणि 69% झोपण्यापूर्वी त्यांचा फोन पाहतात.
- 53 ते 59% मुलांच्या मते, मग ते कुटुंबासोबत असोत किंवा जेवण करत असोत, बाहेर फिरत असोत किंवा चित्रपटाला जात असोत, ते त्यांचा मोबाईल तपासत असतात.
-86 ते 90% मुलांनी कबूल केले की ते घरी सर्वात जास्त मोबाईल फोन वापरतात आणि फोनवर असताना ते वास्तविक जगापासून दूर जातात. ते मोबाईल फोनवर जे पाहतात ते खरे मानतात आणि फोनच त्यांच्यासाठी दिलासा देणारा असतो.

एकीकडे, प्रत्येक चार मुलांपैकी तीन मुले त्यांच्या पालकांच्या मोबाईलमध्ये व्यस्त राहण्याच्या सवयीमुळे त्रस्त आहेत, तर दुसरीकडे, दर चारपैकी तीन मुलांनी हे देखील मान्य केले आहे की ते बोलत असतानाही ते त्यांच्या मोबाईलमध्ये मग्न राहतात. त्यांच्या पालकांना. 46% मुलांनी तर कबूल केले की ते नेहमी त्यांच्या पालकांशी मोबाईल पाहताना बोलतात.

-44% मुले त्यांच्या पालकांसोबत दोन तास घालवतात.

-4% मुले त्यांच्या पालकांसोबत फक्त 15-30 मिनिटे असतात.

- फक्त 11% मुले अशी आहेत जी त्यांच्या पालकांसोबत दररोज 4 तासांपेक्षा जास्त वेळ घालवतात.

मोबाईलमुळे मुलांमध्येही अपराधीपणाची भावना 

-93% मुलांना दोषी वाटते की ते त्यांच्या पालकांसोबत वेळ घालवत नाहीत

-91% मुले त्यांच्या पालकांच्या मोबाईलच्या सवयीमुळे एकटेपणाची शिकार होत आहेत.

-83% मुलांना असे वाटते की पालकांसोबत घालवलेला वेळ कमी असला तरी त्यांना आराम मिळतो.

मोबाईलमुळे मुलांना मानसिक आजार

विवो मोबाईल फोन्सच्या सर्वेक्षणातील सर्वात अस्वस्थ करणारी आकडेवारी अशी आहे

-90% मुले मानतात की मोबाईल फोनमुळे त्यांच्या मानसिक आरोग्यावर नकारात्मक परिणाम होतो.
-91% मुलांना असे वाटते की जर त्यांना मोबाईल फोन मिळाला नाही तर त्यांची चिंता वाढते.

-89% मुले ऑनलाइन प्रभावशाली आणि इतर लोकांचे चांगले जीवन पाहिल्यानंतर नैराश्याचे बळी होतात.

-90% मुलांना एकटेपणा जाणवतो

-84% मुलांनी मोबाईल फोनवर बोलण्याची सवय गमावली आहे.

-88% मुलांना भविष्यात त्यांच्या पालकांसोबत अधिक वेळ घालवायचा आहे आणि 93% मुलांना वाटते की त्यांचे त्यांच्या पालकांसोबतचे नाते अधिक घट्ट आणि चांगले असावे.

एकटेपणा हे देखील व्यसनाचे कारण

एकटेपणा टाळण्यासाठी मुले मोबाईलमध्ये व्यस्त राहतात, असे या सर्वेक्षणातून समोर आले आहे. आई-वडिलांकडून दुर्लक्ष होत नाही, असे वाटू नये म्हणून ते मोबाईलमध्ये व्यस्त होतात. निकाल पाहिल्यानंतर, कंपनीचे कॉर्पोरेट स्ट्रॅटेजी हेड गीताज चन्ना यांनी आवाहन केले आहे की, दरवर्षी एक दिवस मोबाईल फोन बंद ठेवण्याची मोहीम राबवावी. यावर्षी 20 डिसेंबर रोजी एक तास मोबाईल बंद ठेवण्याचे आवाहन करण्यात आले आहे.