सुतक लागल्यावर बहिण भावाला बांधू शकते का राखी? कसं साजरं कराल रक्षाबंधन?

श्रावण महिन्यातील पौर्णिमेला रक्षाबंधन हा सण साजरा केला जातो. रक्षाबंधन सणादरम्यान, बहीण आपल्या भावाला राखी बांधते आणि त्याच्या सुख आणि समृद्धीसाठी प्रार्थना करते आणि मोठा भाऊ आपल्या बहिणीचे रक्षण करण्याचे वचन देतो. अग्निदेव, माता लक्ष्मी, श्री गणेश आणि श्री विष्णूचे प्रतीक म्हणून मोठी बहीण आणि लहान भावाला अक्षत, कुमकुम चंदन आणि दीपक यांच्या आशीर्वादांशिवाय रक्षाबंधन सजवलेली थाळी अपूर्ण मानली जाते. पण या सगळ्यांसोबत कधी-कधी असं होतं की, रक्षाबंधनाच्या शुभ दिवशी मूल जन्माला आलं किंवा कुणाचा मृत्यू झाला, तर राखीचा सण कसा साजरा करावा? असा प्रश्न निर्माण होतो. या परिस्थितीला 'सुतक' म्हणतात. पण ज्योतिषशास्त्राचेही स्वतःचे उपाय आणि नियम आहेत. 

सुतक म्हणजे काय?

जेव्हा एखाद्या कुटुंबात कुणाचा मृत्यू झाला किंवा घरात मूल जन्माला येते तेव्हा त्या घरात सुतक बसवले जाते. गरुड पुराणानुसार सुतक 10 दिवसांचा आहे. अशा परिस्थितीत या 10 दिवसांमध्ये कुटुंबातील कोणताही सदस्य कोणतेही शुभ कार्य करू शकत नाही. याशिवाय आईला कोणतेही काम करण्यास मनाई आहे.

सुतक किती दिवसांचा असतो?

गरुड पुराणानुसार, वर्णानुसार सुतकाचा कालावधी वेगवेगळा असल्याचे सांगितले आहे. उदाहरणार्थ, सुतकचा कालावधी ब्राह्मणांसाठी 10 दिवस, क्षत्रियांसाठी 15 दिवस, वैश्यांसाठी 20 दिवस आणि शूद्रांसाठी 30 दिवस असतो. मात्र, आता मुलाचा जन्म हा सुतक 12 दिवसांचा मानला जातो.

सुतक काळात राखी कशी बांधावी?

शास्त्रानुसार, रक्षाबंधनाच्या 12 दिवसांत कुटूंबात एखाद्याचा जन्म झाला तर त्याला सुतक धारण केले जाते. सुतक काळात कोणतीही पूजा किंवा धार्मिक कार्य केले जात नाही. मात्र, काही नियमांचे पालन केल्यास राखीचा सण सुतक काळात साजरा केला जाऊ शकतो.
कुटुंबात किंवा घरात सुतक असेल तर बहिणी भावाला राखी बांधू शकतात पण कुमकुम, चंदन तिलक किंवा आरती यांसारखी शुभ कार्ये करू शकत नाहीत.
सुतकादरम्यान पायांना स्पर्श केला जात नाही.  म्हणून राखी बांधल्यानंतर भावाने किंवा बहिणीने पायाला हात लावू नये, तर नतमस्तक होऊन आशीर्वाद घ्यावा.
राखी बांधताना बहिणी मंत्रोच्चार करतात तेव्हा त्यांनी फक्त हे लक्षात ठेवावे. लवकर मंत्र जप करू नका, हे सुतक नियमांच्या विरुद्ध आहे.

रक्षाबंधन तारीख

श्रावण महिन्याच्या शुक्ल पक्षाची पौर्णिमा तिथी : 19 ऑगस्ट, सोमवार पहाटे 3.04 वाजता
श्रावण महिन्याच्या शुक्ल पक्षाची पौर्णिमा समाप्ती: 19 ऑगस्ट, सोमवार, रात्री 11:55 वाजता

भद्रकाल वेळ

यंदा रक्षाबंधनाच्या दिवशी भाद्रा पहाटे 5.53 वाजता सुरू होऊन दुपारी 1.32 वाजता संपेल.

राखी बांधण्यासाठी शुभ मुहूर्त 2024

पंचांगानुसार यंदा राखी बांधण्याचा शुभ मुहूर्त 19 ऑगस्ट रोजी दुपारी 1.30 ते रात्री 9.07 पर्यंत असेल.

(Disclaimer - या ठिकाणी दिलेली माहिती ज्योतिष शास्त्रावर आधारित असून ती केवळ माहितीसाठी दिली जात आहे. झी 24 तास या गोष्टींना दुजोरा देत नाही. कोणताही उपाय करण्यापूर्वी संबंधित विषयातील तज्ज्ञांचा सल्ला अवश्य घ्या.)