1 કરોડ ગુજરાતી રોજના 32 રૂપિયા પણ કમાતા નથી, મોદી સરકારે જ ખોલી પોલ

ઝી બ્યુરો/અમદાવાદ: આઝાદી પછી પણ ભારતમાં ગરીબી સૌથી મોટો પડકાર છે. હાલમાં દેશમાં લગભગ 27 કરોડ લોકો ગરીબીમાં જીવી રહ્યા છે. જેમને રોજીરોટી કમાવવા માટે મજૂરી જેવું કામ કરવું પડે છે. તાજેતરમાં, સંસદના શિયાળુ સત્ર દરમિયાન ગરીબી રેખાથી નીચેના લોકો વિશે પ્રશ્નો પૂછવામાં આવ્યા હતા, જેનો જવાબ આપતાં કેબિનેટ મંત્રી રાવ ઈન્દ્રજીત સિંહે ભારતમાં ગરીબીની સ્થિતિ વર્ણવી હતી. 

દેશમાં ગરીબીની સ્થિતિ નક્કી કરવા માટે 2011-12માં એક સર્વે કરવામાં આવ્યો હતો. જે બાદ હજુ સુધી આ અંગે કોઈ આકારણી જારી કરવામાં આવી નથી. આ સર્વેમાં ગરીબી રેખા નીચે જીવતા લોકોની સંખ્યા 27 કરોડ આંકવામાં આવી હતી. સરકારનું કહેવું છે કે દેશમાં 21.9 ટકા વસ્તી હજુ પણ ગરીબી રેખા નીચે જીવે છે. આપણે ગુજરાતમાં વિકાસની વાતો કરીએ છીએ પણ 1 કરોડ વસ્તીને હજુ બે ટંક ખાવાના ફાંફા છે આ અમે નહીં પણ કેન્દ્ર સરકારે જાહેર કરેલા આંકડાઓ કહી રહયાં છે. 

ગરીબી રેખાનું સ્તર કેવી રીતે નક્કી કરવામાં આવે છે?
સરકારના જણાવ્યા અનુસાર, દેશની 21.9 ટકા વસ્તી હજુ પણ ગરીબી રેખા નીચે જીવે છે. સરકારનું માનવું છે કે જો ગામડામાં રહેતો વ્યક્તિ 26 રૂપિયા અને શહેરમાં રહેતો વ્યક્તિ દરરોજ 32 રૂપિયા ખર્ચવામાં અસમર્થ હોય તો તે વ્યક્તિને ગરીબી રેખા નીચે ગણવામાં આવશે.

ગરીબી રેખા નીચે જીવતો પરિવાર પોતાના બાળકોને પ્રાથમિક સુવિધાઓ પણ આપી શકતો નથી. ન તો તે પરિવાર તેમના બાળકોને યોગ્ય શિક્ષણ આપી શકવા સક્ષમ છે કે ન તો આરોગ્ય અને પૂરતું ભોજન આપી શકે છે. કોરોનાના સમયગાળા દરમિયાન લોકડાઉન ગરીબીમાં જીવતા લોકો માટે ભારે સંકટનો સમય હતો. જ્યારે ઉંચા વ્યાજે લોન લઈને પોતાનો પરિવાર ચલાવવાનો હતો.

આવી સ્થિતિમાં માત્ર તેમના બાળકોના ભણતર પર જ અસર નથી પડી પરંતુ તેમને યોગ્ય ભોજન મેળવવામાં પણ સમસ્યાનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. આ સમયે, સીમાંત સમુદાયો અને તેમના પરિવારોને ઘણી સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો અને કોવિડના અંત પછી થોડા સમય માટે રોજગાર સંબંધિત સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. CMIE (સેન્ટર ફોર મોનિટરિંગ ઈન્ડિયન ઈકોનોમી) દ્વારા લોકડાઉન પછી જારી કરાયેલા ડેટા દર્શાવે છે કે ગ્રામીણ ભારતમાં બેરોજગારી દરમાં 1.4 ટકાના વધારા સાથે બેરોજગારીનો દર મે 2022માં 7.1 ટકાથી વધીને જૂન 2022માં 7.8 ટકા થયો હતો.

નીતિ આયોગનો રિપોર્ટ શું કહે છે?
સરકાર દ્વારા રજૂ કરવામાં આવેલા ડેટા અનુસાર, NITI આયોગે 'નેશનલ મલ્ટિડાઈમેન્શનલ પોવર્ટી ઈન્ડેક્સઃ અ પ્રોગ્રેસ રિવ્યુ 2023' નામનો રિપોર્ટ રજૂ કર્યો હતો. જે મુજબ વર્ષ 2015-16 થી 2019-21 દરમિયાન 13.5 કરોડ લોકોને બહુઆયામી ગરીબીમાંથી મુક્ત કરવામાં આવ્યા છે. નીતિ આયોગે રાષ્ટ્રીય બહુપરીમાણીય ગરીબી સૂચકાંક (MPI)ની આ બીજી આવૃત્તિ રજૂ કરી છે. તેનું પ્રથમ સંસ્કરણ નવેમ્બર 2021 માં રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું.

દેશમાં બહુઆયામી ગરીબોની સંખ્યા કેટલી છે?
ભારતમાં વર્ષ 2015-16માં 24.85 ટકા વસ્તી બહુપરીમાણીય રીતે ગરીબ હતી. જે 2019-21માં ઘટીને 14.96 ટકા થઈ ગયો. જો કે, એ વાતને અવગણી શકાય નહીં કે દેશની 15 ટકા વસ્તી હજુ પણ બહુપરીમાણીય ગરીબીમાં જીવે છે. જે ચિંતાજનક આંકડા છે. આટલી મોટી વસ્તીને ગરીબીના આ સ્તરમાંથી બહાર લાવવા માટે સરકાર તરફથી વધુ મજબૂત પગલાં લેવાની જરૂર છે.

ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ઝડપી ઘટાડો
ગ્રામીણ અને શહેરી વિસ્તારો વચ્ચે બહુપરીમાણીય ગરીબીમાં તફાવતો હજુ પણ અસ્તિત્વમાં છે. ગ્રામીણ વિસ્તારના લોકો ગરીબીથી વધુ પીડાઈ રહ્યા છે. જો કે, તે એ પણ રાહત આપે છે કે શહેરી વિસ્તારોની સરખામણીએ ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ગરીબીનું સ્તર ઝડપથી ઘટ્યું છે. જ્યારે શહેરી વિસ્તારોમાં ગરીબી 8.65% થી ઘટીને 5.27% થઈ છે, જ્યારે ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ગરીબી 32.59% થી ઘટીને 19.28% થઈ છે. જોકે, નીતિ આયોગે પણ શહેરી અને ગ્રામીણ વિસ્તારો વચ્ચેના આ તફાવત અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી છે.

બહુપરીમાણીય ગરીબીનું મુખ્ય કારણ
નીતિ આયોગના અહેવાલ મુજબ, પોષણ, શાળા શિક્ષણ, સ્વચ્છતા અને રસોઈના બળતણમાં સુધારાએ ગરીબી ઘટાડવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે. આર્થિક રીતે નબળા વર્ગો માટે વીજળી, બેંક ખાતા સુધી પહોંચ અને પીવાના પાણીની સુવિધાથી મોટી વસ્તીના જીવનધોરણમાં સુધારો થયો છે.

આ ઉપરાંત સરકાર દ્વારા ચલાવવામાં આવતા આરોગ્ય કાર્યક્રમો, સ્વચ્છ ભારત મિશન અને જલ જીવન મિશનને મહત્વપૂર્ણ ગણાવ્યા છે. નીતિ આયોગે તેના અહેવાલમાં જણાવ્યું છે કે પોષણ અભિયાન અને એનિમિયા મુક્ત ભારત જેવા કાર્યક્રમોથી લોકોના સ્વાસ્થ્યમાં સુધારો થયો છે. આ ઉપરાંત, સ્વચ્છ ભારત મિશન અને જલ જીવન મિશન જેવી પહેલો પણ સ્વચ્છતા સંબંધિત સુધારાઓમાં મદદ કરી રહી છે. નીતિ આયોગના અહેવાલમાં, ગરીબી ઘટાડવા માટે પ્રધાનમંત્રી ઉજ્જવલા યોજના, સૌભાગ્ય, પ્રધાનમંત્રી આવાસ યોજના, પ્રધાનમંત્રી જન ધન યોજના અને સમગ્ર શિક્ષા જેવી પહેલોને ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ગણવામાં આવી છે. રિપોર્ટ અનુસાર, પીએમ ઉજ્જવલા યોજનાને કારણે એલપીજીની અછતમાં 14.6%નો સુધારો જોવા મળ્યો છે.

બહુપરીમાણીય ગરીબી સૂચકાંક ગરીબીને માપવા માટેનું એક સ્કેલ છે, જે વ્યક્તિની આવક જણાવે છે. ગરીબી અંગેનો અહેવાલ 12 MPI સૂચકાંકો દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવે છે. જો આપણે ભારતના સૌથી ગરીબ રાજ્યની વાત કરીએ તો છત્તીસગઢને સૌથી ગરીબ રાજ્ય માનવામાં આવે છે. આ સિવાય ઝારખંડ, મણિપુર, બિહાર, અરુણાચલ પ્રદેશ અને આસામમાં પણ ગરીબી ચરમસીમાએ છે. સૌથી સંતુષ્ટ રાજ્યોમાં કેરળનું નામ પ્રથમ આવે છે.