દાવપેચ: અચાનક જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરીની માંગ શા માટે થઈ?

નવી દિલ્હી: જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરીના (Caste Based Census) સમર્થનમાં તેના અભિયાનને આગળ ધપાવતા, બિહારના મુખ્યમંત્રી નીતિશ કુમારના (Nitish Kumar) નેતૃત્વમાં રાજ્યના 10 પક્ષોના પ્રતિનિધિમંડળે પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીને (Narendra Modi) મળ્યા. જો તમામ રાજકીય પક્ષો આ અભિયાનને વધુ તીવ્ર બનાવવાની રણનીતિ પર કામ કરી રહ્યા છે, તો સરકારનું વલણ સ્પષ્ટ નથી. આજે પણ, સરકાર તરફથી એવું કહેવામાં આવ્યું નથી કે જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરી ક્યારે કરવામાં આવશે, જોકે ખાતરી આપવામાં આવી છે. સરકારનું આ મૌન અને અસ્પષ્ટ વલણ ઘણા સવાલો ઉભા કરે છે, તો પછી સવાલ એ પણ થાય છે કે આ વસ્તી ગણતરી માટે અચાનક માંગ શા માટે?

ચૂંટણી રાજ્યો પર શું અસર?
તાજેતરમાં સંસદના ચોમાસુ સત્રમાં પણ આ મુદ્દો ઉભો થયો હતો. વિપક્ષી સાંસદોએ ગૃહમાં કહ્યું કે, જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરી થવી જોઈએ અને અનામત પર 50 ટકાની મર્યાદા નાબૂદ કરવી જોઈએ. પરંતુ આ મુદ્દે કેન્દ્ર સરકારનું વલણ સ્પષ્ટ નથી. કેન્દ્ર સરકારમાં આ મુદ્દે સતત ચર્ચાનો દોર ચાલી રહ્યો છે. કેન્દ્રને કોઈ ઉતાવળ નથી. આનું એક કારણ દેશના સૌથી મોટા રાજ્ય ઉત્તર પ્રદેશમાં આગામી વિધાનસભાની ચૂંટણી પણ હોઈ શકે છે. ભાજપ રામ મંદિર નિર્માણથી લઈને સીએમ યોગી સુધી હિન્દુત્વના મુદ્દે અવાજ ઉઠાવવા માંગે છે. આવી સ્થિતિમાં જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરી જાતિ આધારિત રાજનીતિ કરતા પક્ષોને ધાર આપી શકે છે. યુપીમાં, એસપી, બીએસપીથી એનડીએથી અલગ થયેલા સુભાષપાના ઓમપ્રકાશ રાજભર પણ જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરીની માંગને વેગ આપી રહ્યા છે.

આ પણ વાંચો:- ખેડૂત આંદોલન પર સુપ્રિમ કોર્ટની ટિપ્પણી- 'વિરોધનો અધિકાર, પરંતુ ટ્રાફિક રોકી શકતા નથી'

જાતિ આધારિત રાજકારણ કરી રહેલા પક્ષો તકની શોધમાં?
ઉત્તર પ્રદેશની ચૂંટણીમાં ઓબીસી નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવે છે. આશરે 40 થી 43 ટકા ઓબીસી મતદારો ઉત્તર પ્રદેશમાં છે. 2014 અને 2019 ની ચૂંટણીમાં મોટી સંખ્યામાં ઓબીસી મતદારોએ ભાજપને મત આપ્યો હતો. પરંતુ આ વખતે SP, સુભાસપા અને BSP પણ OBC પર નજર રાખી રહ્યા છે. તેવી જ રીતે, જો આપણે બિહારની વાત કરીએ તો, રાજ્યમાં 26 ટકા ઓબીસી છે અને નીતિશ કુમાર માત્ર ઓબીસીની ખેતી માટે જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરીની હિમાયત કરી રહ્યા છે. ભાજપ ઈચ્છે છે કે હિન્દુત્વના મુદ્દે તમામ જાતિઓને વિભાજીત ન કરવી જોઈએ પણ એકતામાં રહેવું જોઈએ પરંતુ જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરીના સમીકરણો બદલાઈ શકે છે.

આ પણ વાંચો:- અશરફ ગનીએ કેમ છોડ્યું અફઘાનિસ્તાન, ભાઈએ કર્યો ખુલાસો; ભારત-પાક પર કરી ખુલ્લીને વાત

રોહિણી પંચના રિપોર્ટની રાહ
ઓબીસી અનામતને સંતુલિત કરવા માટે સરકારે રોહિણી પંચની રચના કરી છે, જેનો રિપોર્ટ આવવાનો બાકી છે. જો કે, કમિશનને નિર્ધારિત સમયથી ઘણી વખત વિસ્તરણ મળ્યું છે. હાલમાં 2,700 જાતિઓ OBC માં સમાવિષ્ટ છે. કહેવાય છે કે આમાંથી 1700 જાતિઓ હજુ પણ અનામતના લાભોથી વંચિત છે. એક અંદાજ મુજબ ઓબીસીમાં સમાવિષ્ટ લગભગ ત્રણ ડઝન જાતિઓને 70 ટકા અનામતનો લાભ મળી રહ્યો છે. જ્યાં સુધી રોહિણી પંચનો રિપોર્ટ ન આવે ત્યાં સુધી સરકાર આ મુદ્દે વેટ એન્ડ વોચની રણનીતિ પર કામ કરી રહી છે, એટલે કે સરકા રોહિણી પંચના રિપોર્ટની રાહ જોઈ રહી છે.

આ પણ વાંચો:- બેલ બોટમની એક્ટ્રેસ વાણી કપૂર હોટલમાં કરતી હતી આ કામ, આ રીતે બદલાઈ કિસ્મત

છેલ્લી જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરી ક્યારે કરવામાં આવી હતી?
દેશમાં વસ્તી ગણતરી 1881 માં શરૂ કરવામાં આવી હતી. આજ સૂત્ર આજે પણ કાર્યરત છે. આ પછી, દેશમાં છેલ્લી જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરી 1931 માં કરવામાં આવી હતી. તે સમયે ભારતની વસ્તી 30 કરોડની નજીક હતી. લગભગ દરેક સરકારમાં જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરીની માંગ ઉઠાવવામાં આવી છે, પરંતુ આ તમામ સરકારોનું વલણ રહ્યું છે. 2011 દરમિયાન પણ મુલાયમ સિંહ યાદવ, લાલુ પ્રસાદ યાદવ અને શરદ યાદવ જેવા નેતાઓએ પણ જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરીની માંગણી કરી હતી. મનમોહન સિંહની સરકારમાં આ અંગે પગલાં લેવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ 2011 ની વસ્તી ગણતરીના આંકડા પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યા ન હતા.

આ પણ વાંચો:- મોટો ફેરફાર: ભારતીય સેનાએ પ્રથમ વખત મહિલા અધિકારીઓને કર્નલ રેન્ક પર કરી પ્રમોટ

આ વખતે શું કહ્યું PM એ?
પીએમ મોદીને મળ્યા બાદ સીએમ નીતીશ કુમારે કહ્યું કે, 'પ્રધાનમંત્રી મોદીએ તેને (જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરી) નકારી ન હતી અને દરેકની વાત સાંભળી હતી. પ્રતિનિધિમંડળમાં સામેલ ભાજપના નેતા જનક રામે કહ્યું કે મોદીએ "એક પરિવારના વાલી"ની જેમ દરેકના અભિપ્રાય સાંભળ્યા. તેમણે કહ્યું કે દરેક "સંતુષ્ટ" છે અને પ્રધાનમંત્રીનો નિર્ણય બધાને સ્વીકાર્ય રહેશે. વસ્તી ગણતરી કેન્દ્રનો અધિકાર છે અને તેથી કેન્દ્ર ઘણા પક્ષો દ્વારા કરવામાં આવેલી આ માંગ પર નિર્ણય કરશે. આ માંગ કરનારા મોટાભાગના પક્ષો તે પક્ષોનો સમાવેશ કરે છે, જેમને મુખ્યત્વે અન્ય પછાત વર્ગ (OBC) નું સમર્થન હોય છે.