એક અમર પ્રેમ કહાની: માઉન્ટ આબુની વાદીઓમાં દફન છે 'રસિયા બાલમ' અને 'કુંવારી કન્યા'ની પ્રેમગાથા

Maount Abu: તમે દુનિયાભરની પ્રેમકથાઓ વાંચવા અને સાંભળી હશે. રાજસ્થાનના સિરોહીના માઉન્ટ આબુમાં પણ એક અમર પ્રેમ કહાની છે જે અધૂરી રહી ગઈ. આ વાસ્તવિકતા છે કે માત્ર વાતો છે તેનો જવાબ કોઈની પાસે નથી, પરંતુ એવો દાવો કરવામાં આવી રહ્યો છે કે રસિયા બાલમ અને માઉન્ટ આબુની કુંવારી યુવતીની અધૂરી લવસ્ટોરી પાંચ હજાર વર્ષથી પણ જૂની છે. તેમની પ્રેમ કહાનીનો પુરાવો માઉન્ટ આબુની વાદીઓમાં આવેલું નક્કી તળાવ અને વર્ષ 1105માં બનેલું રસિયા બાલમ કુંવારી યુવતીનું પ્રાચીન મંદિર છે.

રાજાએ  રાખી હતી એક અનોખી શરત
માઉન્ટ આબુ રસિયા બાલમ અને એક કુંવારી છોકરીની લવ સ્ટોરી વિશે એક કહાની પ્રચલિત છે, જે મુજબ રસિયા બાલમ મજૂરી કરવા માઉન્ટ આબુ આવ્યો હતો. ઘણા લોકો તેને શિવનું સ્વરૂપ અને રાજકુમારીને દેવી માને છે. તેથી જ અહીં તેમના મંદિરો પણ છે. માઉન્ટ આબુની રાજકુમારી તેના પ્રેમમાં પડી ગઈ. રાજાએ બંનેના લગ્ન માટે એક શરત મૂકી કે જો કોઈ સાધન વગર એક રાતમાં તળાવ ખોદશે તો તે તેની પુત્રીના લગ્ન તેની સાથે કરાવી દેશે.

માન્યતા છે કે તળાવ નખ વડે ખોદવામાં આવ્યું હતું
આના પર રસિયા બાલમે એક જ રાતમાં નક્કી તળાવ ખોદ્યું અને રાજા પાસે જવા લાગ્યો, પરંતુ રાજકુમારીની માતા ઈચ્છતી ન હતી કે તે તેની સાથે લગ્ન કરે. એવું માનવામાં આવે છે કે રાજકુમારીની માતાએ રાત્રે જ કૂકડાનો અવાજ નિકાળ્યો અને રસિયા બાલમને લાગ્યું કે તે શરત હારી ગયો છે. જ્યારે તે પોતાનો જીવ આપવાનો હતો ત્યારે તેને રાજકુમારીની માતાના કાવતરાની ખબર પડી. તેના પર તેના શ્રાપ પછી, રાજકુમારીની માતા અને પછી તે અને રાજકુમારી બંને પથ્થર બની ગયા.

પ્રેમી જોડા રાજકુમારીની માતાને મારે છે પથ્થર
આજે પણ પ્રેમી યુગલો અને નવદંપતીઓ તેમના આશીર્વાદ લેવા માઉન્ટ આબુના દેલવારા મંદિર પાછળ બનેલા રસિયા બાલમ-કુંવરી કન્યા મંદિરે આવે છે. મંદિરમાં પૂજા થાય છે અને પૂજારી મદન ઠાકુર દ્વારા કાળજી લેવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે રાજકુમારીની માતાના કારણે પ્રેમ કહાની અધૂરી રહી હતી, તેથી અહીં આવનારા પ્રેમીઓ રાજકુમારીની માતા પર પથ્થર ફેંકે છે અને ત્યાં પથ્થરોનો ઢગલો પણ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ પથ્થરોના ઢગલા નીચે રાજકુમારીની માતાની પ્રતિમા છે.

એવું કહેવામાં આવે છે કે ચાર યુગ બાદ થશે મિલન
એક દંતકથા એવી પણ છે કે મંદિરમાં રસિયા બાલમ કા તોરણ નામના બે વૃક્ષો છે. વચ્ચે હવન કુંડ છે. એવી પણ દંતકથા છે કે કેટલાક ઋષિ મહાત્માએ કહ્યું હતું કે 4 યુગ પસાર થયા પછી આ બંને ફરી મળશે. સિરોહી દેવસ્થાનના પ્રમુખ અને પૂર્વ રાજા રઘુવીર સિંહ દેવરા કહે છે કે આ મંદિર 5000 વર્ષથી પણ વધુ જૂનું છે. મહારાણા કુંભ 1453 થી 1468 સુધી અહીં રહ્યા હતા. આ દરમિયાન તેમણે આ મંદિરનો જીર્ણોદ્ધાર કરાવ્યો હતો.

લોકગીતોમાં જીવંત છે પ્રેમ કથ
રસિયા બાલમની પ્રેમકથા  આજે પણ માઉન્ટ આબુના મારવાડ-ગોડવડ જિલ્લામાં લોકગીતોમાં જીવંત છે. રસિયા બાલમ પર ચરસિયો આયો ગઢ આબુ રે માય, દેલવાડા આઈને ઝા આડો ગાઢિયો રે, વઠે કરીયો કરીગરી રો કામ... આ લોકગીત સ્થાનિક ભાષામાં પ્રખ્યાત છે. આ લોકગીતમાં રસિયા બાલમથી માઉન્ટ આબુ પહોંચવાની અને અહીં દેલવાડા પાસે મૂર્તિકલાનું કામ કરીને પ્રસિદ્ધિથી મેળવવાથી માંડીને કુંવારી કન્યા સાથે લગ્ન કરવા માટે નક્કી તળાવ ખોદવા સુધીની આખી ગાથા છે. 

1200 મીટરની ઉંચાઈ પર આવેલું છે નક્કી તળાવ
નક્કી તળાવ એ ભારતનું એકમાત્ર સરોવર છે જે દરિયાની સપાટીથી 1200 મીટરની ઉંચાઈ પર આવેલું છે. નક્કી તળાવ માઉન્ટ આબુનું મુખ્ય આકર્ષણ છે. આ તળાવ અઢી કિલોમીટરના ત્રિજ્યામાં ફેલાયેલું છે. તળાવની નજીક એક પાર્ક પણ છે, જ્યાં દિવસભર સ્થાનિક રહેવાસીઓ અને પ્રવાસીઓની ભીડ રહે છે. નક્કી તળાવ રાજસ્થાનનું સૌથી ઊંચું તળાવ છે. ચારે બાજુથી પહાડોથી ઘેરાયેલું આ તળાવ રાજસ્થાનના મુખ્ય પ્રવાસન સ્થળોમાંનું એક છે. અરવલ્લી પર્વતમાળાની મધ્યમાં આવેલું માઉન્ટ આબુ તેની પ્રાકૃતિક સુંદરતા માટે જાણીતું છે.

ઘણી રચનાઓમાં પ્રેમકથાનો ઉલ્લેખ
'રસિયા બાલમ' અને 'કુંવરી કન્યા'ની પ્રેમગાથાનો ઉલ્લેખ અનેક કવિઓએ તેમની રચનાઓમાં કર્યો છે. રસિયા બાલમની વાર્તાનો સમાવેશ જયશંકર પ્રસાદના 1935ના વાર્તા સંગ્રહ 'છાયા'માં કરવામાં આવ્યો હતો. આ સાથે ડૉ. અરુણ શર્માએ જણાવ્યું કે તેમણે આના પર વિશ્વ પ્રસિદ્ધ ઓપેરા 'કર્સ ઑફ પ્રેમ ઝિલ' લખી છે. આજે પણ જ્યારે ભક્તો સાવનમાં રામદેવરાથી પાછા ફરે છે ત્યારે તેઓ માઉન્ટ આબુ આવે છે અને કુંવારી મંદિરમાં માથું ટેકવે છે.