चोरी होण्याची दाट शक्यता असूनही कोळशाची खुल्या रेल्वेतूनच का ने-आण केली जाते?

मुंबई : भारतातच नव्हे तर संपूर्ण देशात कोळशाची ने-आण ही खुल्या रेल्वेतून  (Coal in Open Wagon) होते. रेल्वेच्या भाषेत याला बॉक्स एन वॅगन  (BOXN Wagon) असं म्हटलं जातं. यामुळे कोळसा चोरी होण्याची दाट शक्यता असते. असं असलं तरीही एवढी मोठी जोखीम घ्यायला सगळेच तयार असतात. 

ओपन वॅगनमधून का आणला जातो कोळसा? 

येथील बहुतेक कोळशाची वाहतूक गुड्स ट्रेनने केली जाते. मग तो देशांतर्गत कोळसा खाणींमधून काढला जाणारा कोळसा असो किंवा आयात केलेला कोळसा असो. 

माल गाड्यांद्वारे ते खाणी किंवा बंदरांपासून पॉवर स्टेशन किंवा कारखान्यांपर्यंत नेले जाते. 

या मालगाड्यांचे डबे उघडे असल्याचे तुमच्या लक्षात आले असेल. त्यांना रेल्वेच्या भाषेत बॉक्स एन वॅगन्स म्हणतात.

चोरी असण्याची सर्वाधिक भीती 

उघड्या वॅगनमध्ये कोळशाची वाहतूक केली असता, तो चोरीला जाण्याची भीती आहे. कोळशाने भरलेली मालगाडी जिथे थांबते तिथे चोर अनेकदा वॅगनच्या वर चढतात.

त्यानंतर कोळशाचे मोठे तुकडे मालगाडीतून खाली फेकले जातात. त्यामुळे कोळसा वाहतूकदारांचे नुकसान होत आहे. एवढेच नाही तर पाऊस पडल्यास उघड्या वॅगनमुळे कोळसाही ओला होतो. त्यानंतरही कोळशाची वाहतूक खुल्या वॅगनमधूनच केली जाते.

या कारणामुळे ओपन वॅगनमधून नेला जातो कोळसा 

कोळसा खाणींतील कोळसा काढल्यानंतर तो बाहेर आणला जातो. त्याच वेळी, कोळसा स्टॉक यार्ड बनविला जातो. तिथे मालगाडी आणून यार्डात टाकली जाते.

वॅगन्समध्ये कोळसा टाकला जातो. मालगाडीत कोळसा भरण्याचे काम बुलडोझरने किंवा मशीनद्वारे केले जाते. खुल्या वॅगनमध्ये लोड करणे सोपे आहे. वॅगन बंद असल्यास ती भरण्यास बराच वेळ लागतो.

कोळसा उतरवणं देखील होतं सोईचं 

जेव्हा कोळशाने भरलेली मालगाडी पॉवर हाऊसपर्यंत पोहोचते तेव्हा तेथील उघड्या वॅगनमधून कोळसा उतरवणेही सोपे होते. बहुतांश ठिकाणी अशी व्यवस्था आहे की, मालगाडी जिथे उभी असते, तिथे कोळशाने भरलेला डबा त्याच्या शेजारी असलेल्या मशिन्सने उलटवला जातो.

वॅगन उघडल्याने कोळसा काही मिनिटांतच रिकामा होतो. वॅगन बंद पडल्यास त्यातून कोळसा उतरवण्यास बराच वेळ लागतो.

आग लागल्यावर अशी घ्या काळजी 

कोळसा हा अत्यंत ज्वलनशील पदार्थ आहे. ते सहजपणे आग पकडते. खुल्या वॅगनमध्ये कोळसा वाहून नेण्याचे मुख्य कारण म्हणजे आग प्रतिबंधक.

कोळशाला आग लागल्यास तो उघड्या वॅगनमध्ये सहज दिसू शकतो. अनेक वेळा असे घडते की, वॅगनमध्ये धूर दिसताच त्याची माहिती तात्काळ रेल्वे प्रशासनाला दिली जाते.