Science Facts : विहिरीचा आकार गोलच का असतो? जाणून घ्या शास्त्रीय कारण!
Science Behind Round Shape Well: विहिरीचा आकार गोल का असतो, त्यामागेही विज्ञान आहे. विहीर गोलाकार कशामुळे होते ते जाणून घेऊया.
)
Interesting Science Facts: विहीर गोलच का असते? त्याकडे कधी लक्ष दिल्यानंतर तुमच्या मनात विचार आला आहे का? विहिर त्रिकोणी, चौकोन किंवा षटकोनी आकाराच्या बनवता येतात, पण ती गोल का असते? यामागे काय कारण आहे? आपण आपल्या आजूबाजूला जे काही पाहतो त्यामागे काही शास्त्र आहे हे जाणून घ्या. पतंग हवेत उडवण्यापासून ते हवेत कोणतीही वस्तू सोडण्यापर्यंत त्या जमिनीवर पडण्यामागे एक शास्त्र आहे. त्याबद्दल जाणून घेऊया.
विहीर गोल का आहे?
विहीर वर्तुळाकारच (Circular Shaped Wells) असते. यामागचं कारण शास्त्रीय (Scientific Reason) आहे. विहीर शक्यतो चौकोनी किंवा आयताकृती नसते. कारण विहीर वर्तुळाकार असणं मजबुतीच्या दृष्टीने आवश्यक असतं. गोल विहिरी अनेक वर्षं टिकून राहिल्याचं पाहतो. विहिरीत जे पाणी साठतं त्या पाण्याचा दाब सभोवतालच्या भिंतीवर समसमान पडतो, जेणेकरून भोवतालच्या गोलाकार भिंतींवर कोणताही ताण येत नाही.
त्यामुळे विहीर दीर्घ काळ टिकते. याउलट विहीर चौरसाकृती किंवा आयताकृती (Quadrangle and Rectangle Shaped Wells) बांधली तर आतल्या पाण्याच्या दाब हा चार कोपर्‍यांवर येईल आणि तो पाण्याचा दाब सहन न झाल्याने विहिरीचे चारही कोपरे ढासळण्याची शक्यता जास्त असते.
गोलाकार असण्यामागील विज्ञान
घरात ठेवलेल्या भांड्यांकडे लक्ष द्या. बहुतेक भांड्यांमध्ये तुम्हाला एक गोल आकार दिसेल. जसे- काच, ताट, वाटी, ताट आणि बादली. या भांड्यांमध्ये कोणताही द्रव ठेवला असता, तो भांड्याच्या सर्व बाजूंनी समान दाब देतो. गोलाकार असल्यामुळे भांडे बराच काळ टिकते.
विहीर गोलाकार असण्यामागचं आणखी एक महत्त्वाचं कारण म्हणजे पाण्याच्या दबावामुळे विहीर ढासळणं तर दूर, पण मातीची झीजदेखील होत नाही. पुरातन काळी गावागावात किंवा घराजवळ पाणीपुरवठा सहज व्हावा या हेतूने विहिरी खोदल्या जात. जोपर्यंत पाण्याचे झरे लागत नाहीत तोपर्यंत खोदकाम केलं जात असे. महत्त्वाची गोष्ट ही, की विहीर नेहमीच नदी, धरणं यापासून काही अंतरावर म्हणजेच पाणवठ्यापासून काही अंतरावर खोदली जाते.
पूर्वी विहीर खोदणं श्रमदानातून केलं जात असे. परंतु आता नव्या तंत्रज्ञानाच्या साह्याने ड्रिल (Drill Machines for Wells) करणं शक्य झालंय. त्यामुळे गोलाकार विहीर खोदणं हे चौरसाकृती किंवा आयताकृती विहीर खोदण्यापेक्षा तुलनेने सोपं आहे. चौरसाकार किंवा आयताकार विहीर खोदणं हे जिकिरीचं काम आहे.