ડિયર જીંદગી: કેટલું 'સહન' કરીએ છીએ આપણે

'સાંભળતો તો હું મારા પિતાજીનું પણ નથી! મારા માટે કોઇને સહન કરવું શક્ય નથી.' આ પ્રકારની ઘટના પહેલાં પણ લોકપ્રિય હતા, પરંતુ જેમ-જેમ આપણી વિચારવાની ત્રિજ્યા નાની થઇ જાય છે, આપને વસ્તુઓને ત્વરિત (ઇંસ્ટેટ) દ્વષ્ટિકોણથી જોવા લાગે છે. આપને વસ્તુઓ, ઘટનાઓ પર સંપૂર્ણતા સાથે વાત કરવાની જગ્યાએ તેમને પોતાની નજરે જોવા લાગીએ છીએ.

કોઇ કિશોર, યુવા થતાં બાળક પાસે આ પ્રકારની વસ્તુઓને સહન ન કરવાની સાંભળવી તો પણ ઠીક છે, પરંતુ આખરે આપણે ક્યાં સુધી અપરિપક્વ (ઇમૈચ્યોર) વર્તન કરતા રહીશું. આપણી સ્કૂલ અને સમાજ હકિકતમાં એક જગ્યાએ ચોંટી અને રોકાઇ ગયા છે. બંનેની સમજવાની-વિચારવાની ક્ષમતા જડતામાં બદલાઇ ગઇ છે. તેમની પાસે બાળકો, યુવાનો અને નાગરિકોને આપવા માટે કોઇ નવીન દ્વષ્ટિ નથી. 

જીંદગી વન-વે ટ્રાફિક નથી. જ્યાં રસ્તા યોગ્ય મળે તો તમારી મનપસંદ ગતિ મળી જાય છે. જ્યાં બીજે ક્યાંયથી 'પ્રવેશ'ની ચિંતા હોતી નથી. બસ પોતાના ડ્રાઇવિંગ પર ધ્યાન આપીને મંજિલ સુધી પહોંચી શકાય છે. 

સહન કરવાની ક્ષમતાનો સંબંધ બીજા કોઇ સાથે હોતો નથી પરંતુ સીધી રીતે પોતાની છે. આપણે અંગત સંબંધો, પ્રોફેશનલ જીંદગી અને રોડ પર જતાં પણ આપણે એકબીજાને સહન કરીએ છીએ, તેનાથી આપણા જીવનની દિશા નક્કી થાય છે. 

એટલા માટે સહન કરવાનો અભ્યાસ પણ કોઇ સારી ટેવની માફક કરવો પડશે. પતિ-પત્ની વચ્ચે કેવા નાના-મોટા ઝઘડા અચાનક મોટા મનભેદનું સ્વરૂપ લે છે, કારણ કે તેમની વચ્ચે પ્રેમ, એકબીજાને સહન અને સમજવાના બદલે આ પ્રકારની ઘટના, સંવાદ આવી છે- 'તુ કોણ છે, મેં જીંદગીમાં કોઇનું સહન કર્યું નથી, હું કોઇ સાંભળતો/સાંભળતી નથી.'

જો ઘરમાં બાળક છે તો આ પ્રકારની વાત ધીરે-ધીરે તેમના 'ડીએનએ'માં સામેલ થવા લાગે છે. તેમના વહેવારમાં બીજા કોઇની વાત, વ્યવહારને સહન કરવી લગભગ અસંભવ થઇ જાય છે.

ગત ચાર-પાંચ વર્ષોથી મને મોટી સંખ્યામાં યુવાનો, બાળકો સાથે વાત કરવાનો, તેમનો ઇન્ટરવ્યું કરવાની તક મળી છે. આ પ્રકારે મેં જાણ્યું કે ખૂબ ઓછા યુવાનો એવા છે જે 'ટીમ કલ્ચર'ને સમજે છે. એકબીજાને 'સહન' કરવાની ક્ષમતા ધરાવે છે. સહન કરવાની વાતને એ રીતે સમજો કે કોઇ ચીજ તમને પસંદ નથી, પરંતુ તમારા જીવનસાથી, સહકર્મીને પ્રિય છે. તો તમે તેના માટે કેટલું સ્થાન આપે છે.  

ઉદાહરણ તરીકે, મને માંસાહરી ભોજન, બોલીવુડની કરણ જોહર ઇફેક્ટથી ભરપૂર ફિલ્મો પસંદ નથી. મારા અલગ-અલગ મિત્ર એવા છે, જે બંને વિના રહી શકતા નથી. તો મારે બંને માટે રસ્તો કાઢવો પડશે. આ પ્રક્રિયામાં મને કેટલીક અસુવિધા થશે. આ અસુવિધાને ઉઠાવવાની ક્ષમતાનું નામ જ હકિકતમાં સહન કરવાની ક્ષમતા છે. 

મનુષ્ય જીવન પર કરવામાં આવેલી શોધ કહે છે કે જેમ આપણી સહન કરવાની ક્ષમતાને સહ્યદતાથી સ્વિકાર કરવા લાગીએ છીએ, આપણા જીવનનો દ્વષ્ટિકોણ બદલાઇ જાય છે. આમ કરવાથી આપણે ક્યાં વધુ સ્નેહિલ, પ્રેમ કરનાર અને પોતાના માટે નવા દરવાજા ખોલવાળા બની જઇએ છીએ. અહીં બસ એટલું જ કહેવું જરૂરી છે કે સહન, સહન કરવાની વાત વિરૂદ્ધ રૂપે માનવીય શરતો, સમજ સાથે સંબંધિત છે. તેનો સંબંધ કોઇપણ રૂપે અન્યાય, સામાજિક કુરીતિ, અત્યાચાર સાથે જોડવો ન જોઇએ.

તમામ લેખો વાંચવા માટે કરો ક્લિક - ડિયર જિંદગી

ઇમેલ : dayashankar.mishra@zeemedia.esselgroup.com

સરનામું :  

ડિયર ઝિંદગી (દયાશંકર મિશ્રા)
Zee Media,
વાસ્મે હાઉસ, પ્લોટ નં. 4, 
સેક્ટર 16 A, ફિલ્મ સિટી, નોઇડા (યુપી) 

(લેખક ઝી ન્યૂઝના ડિજિટલ એડિટર છે)

(https://twitter.com/dayashankarmi)

(તમારા સવાલ અને સૂચનો ઇનબોક્સમાં જણાવો : https://www.facebook.com/dayashankar.mishra.54)