NASA Artemis-1 Rocket બે નિષ્ફળતા પછી ફરી ઉડાન ભરવા તૈયાર, જાણો શું છે વિશેષતાઓ

જયેશ જોશી, અમદાવાદઃ હાઈડ્રોજન લીક થવાથી બે વખત લોન્ચમાંથી ચૂકી ગયેલ અમેરિકાની સ્પેસ એજન્સી નાસાનું આર્ટેમિસ-૧ ફરી એકવાર ટેકઓફ તૈયાર કરી લેવામાં આવ્યું છે. ન્યૂઝ એજન્સીના એક સમાચાર અનુસાર નાસાએ કહ્યું કે સ્પેસ લોન્ચ સિસ્ટમની સાથે લોડિંગ પ્રક્રિયામાં હાઈડ્રોજન લીક થવાની સમસ્યાને એન્જિનિયર્સની ટીમે સુધારી લીધું છે. સાથે જ રોકેટના ટેન્કમાં પ્રોપેલન્ટ લોડ કરવા, કિક-સ્ટાર્ટ બ્લીડનું સંચાલન અને પૂર્વ-દબાણ પરીક્ષણને પણ ડેમોસ્ટ્રેશન ટેસ્ટમાં પસાર કરી લીધું છે. નાસાએ એક ટિ્‌વટમાં કહ્યું કે આર્ટેમિસ-૧ના ક્રાયોજેનિક પ્રદર્શન પરીક્ષણ દરમિયાન લિક્વિડ હાઈડ્રોજન લીકને મેનેજ કરી લીધું છે. જ્યારે લોન્ચ ડાયરેક્ટરે પણ પુષ્ટિ કરી કે ક્રાયોજેનિક પ્રદર્શન પરીક્ષણ માટે બધા ઉદ્દેશ્યોને પૂરા કરી લીધા છે. અને ટીમે રોકેટની ટેન્કોને ખાલી કરવાની જટિલ પ્રક્રિયાને શરૂ કરી દીધા છે.

આર્ટેમિસ મિશનનો ઓવરવ્યૂ-
ક્યાંથી લોન્ચ થશેઃ ફ્લોરિડા સ્થિત નાસાના કેનેડી સ્પેસ સેન્ટર
મિશનનો સમય: 42 દિવસ, 3 કલાક અને 20 મિનિટ
ગંતવ્ય સ્થાન: ચંદ્રની બહારની રેટ્રોગ્રેડ કક્ષા
કેટલા કિમીની યાત્રાઃ 21 લાખ કિલોમીટર
ક્યાં પાછું આવશે: સેન ડિયેગોની આસપાસ પ્રશાંત મહાસાગર
પરત ફરતા સમયે સ્પેસશીપની ગતિ : 40 હજાર કિમી પ્રતિ કલાક

હવામાન જાેઈને લોન્ચ કરવામાં આવશેઃ
ગઈ વખતે હવામાનના કારણે મોડું થતાં નાસાએ તેમાંથી શીખ લીધી છે. અને આગામી લોન્ચની પુષ્ટિ કરતાં પહેલાં હવામાન અને અન્ય માપદંડોની સાથે પરીક્ષણના ડેટાનું આકલન કરવામાં આવશે. નાસાએ કહ્યું કે રોકેટ એક સુરક્ષિત કન્ફિગરેશનમાં રહેશે, જ્યાં સુધી ટીમ આગામી તબક્કાનું આકલન કરશે. સમીક્ષા અંતર્ગત ૨ ઓક્ટોબરના સંભવિક અવસરની સાથે, નાસા ૨૭ સપ્ટેમ્બરે પોતાના આર્ટેમિસ-૧ ચંદ્ર મિશનના લોન્ચ કરવાનો પ્રયાસ કરશે.

ક્યારે કર્યો હતો પ્રયાસ?
૩ સપ્ટેમ્બરે નાસાએ આર્ટેમિસ-૧ના લોન્ચનો રોકવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો પરંતુ લિક્વિડ હાઈડ્રોન લીક થવાની માહિતી મળતાં તેને રોકી દેવામાં આવ્યું હતું. આ પહેલાં અમેરિકાની સ્પેસ એજન્સીએ ૩૦ ઓગસ્ટે એસએલએસ રોકેટના એન્જિનમાંથી એકની સાથે ટેકનિકલ ખામીના કારણે પહેલીવાર મિશન લોન્ચને રદ કરી દીધું હતું.

માણસને લઈ દૂર જનારું પહેલું સ્પેસક્રાફ્ટઃ
આર્ટેમિસ-૧ મિશન માણસોની અંતરિક્ષ ઉડાનમાં એક મોટો માઈલસ્ટોન સાબિત થઈ શકે તેમ છે. અનેક દાયકા પછી ધરતીના લોઅર અર્થ ઓરબિટની બહાર માણસ જવાનો છે. જાે આ લોન્ચિંગ સફળ રહેશે તો પહેલીવાર એવું થશે કે કોઈપણ માણસની મદદ વિના નાસા સ્પેસ લોન્ચ સિસ્ટમ રોકેટ દ્વારા ઓરિયન સ્પેસશીપને ચંદ્રની ચારેબાજુ ચક્કર લગાવીને પાછું લાવવા માટે મોકલશે. આ યાત્રા ૪૨ દિવસ, ૩ કલાક અને ૨૦ મિનિટની હશે.

ચંદ્રના અંધારાવાળા ભાગની પણ તપાસ થશેઃ
ઓરિયન સ્પેસશીપને માણસોની અંતરિક્ષ ઉડાન માટે બનાવવામાં આવ્યું છે. તે માણસો દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવેલ પહેલું એવું સ્પેસક્રાફ્ટ હશે જે અંતરિક્ષમાં સૌથી વધારે અંતર કાપશે અને તે પણ માણસોને બેસાડીને. આ પહેલાં કોઈ યાને તેનાથી વધારે નહીં કાપ્યું હોય. મિશન દરમિયાન ઓરિયન ધરતીથી ચંદ્ર સુધી ૪.૫૦ લાખ કિમીની યાત્રા કરશે. પછી ચંદ્રના અંધારાવાળા ભાગ તરફ ૬૪,૦૦૦ કિલોમીટર દૂર જશે. ઓરિયન સ્પેસશીપ કોઈપણ ઈન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન પર જાેડાયા વિના જ આટલી લાંબી યાત્રા કરનારું પહેલું અંતરિક્ષયાન બની જશે.

10 નાના સેટેલાઈટ્‌સને પોતાની સાથે લઈ જશેઃ
ઓરિયન સ્પેસશીપ પોતાની સાથે ૧૦ નાના સેટેલાઈટ્‌સ એટલે ક્યુબસેટ્‌સ સાથે લઈને જશે. જેને પણ તે અંતરિક્ષમાં છોડશે. આ નાના સેટેલાઈટ્‌સ ઓરિયનની યાત્રા અને અન્ય ગતિવિધિઓ પર નજર રાખશે. આ ક્યુબસેટ્‌સ ચંદ્રના અલગ-અલગ ભાગની દેખરેખ રાખશે. તેની તપાસ કરશે. ભવિષ્યમાં આ જ ક્યુબસેટ્‌સની મદદથી ધરતીની નજીક ચક્કર લગાવનારા કોઈ એસ્ટરોઈડ પર સ્પેસક્રાફ્ટ મોકલવાની તૈયારી કરવામાં આવી રહી છે. આ ક્યુબસેટ્‌સ આવા એસ્ટરોઈડ્‌સનો પણ અભ્યાસ કરશે. સાથે જ અન્ય પ્રકારના સ્પેસ એક્સપ્લોરેશન પણ કરશે.

આ મિશનને કેમ આર્ટેમિસ નામ આપવામાં આવ્યું?
ગ્રીસમાં ચંદ્રની દેવીની આર્ટેમિસ કહેવામાં આવે છે. તેને શિકારની દેવી પણ માનવાામાં આવે છે. તે અપોલોની જુડવા બહેન છે. આ નામ એટલા માટે પસંદ કરવામાં આવ્યું. કેમ કે પહેલીવાર મૂન મિશન પર કોઈ મહિલાને મોકલવાની તૈયારી થઈ રહી છે. સાથે જ કોઈ અશ્વેત માણસને પણ. મહિલાને સન્માન આપવા માટે આ મિશનનું નામ આર્ટેમિસ રાખ્યું છે. જેમ કે અમેરિકાનું અપોલો મૂન મિશન સફળ રહ્યું હતું. તેમને આશા છે કે આ મિશન પણ સફળ થશે.

આર્ટેમિસ મિશનની કેમ જરૂર પડી?
૨૦મી સદી દરમિયાન સ્પેસ રેસ થઈ રહી હતી. ૬૦ અને ૭૦ના દાયકામાં સોવિયત અને અમેરિકા વચ્ચે ચંદ્ર પર જવાની અને અંતરિક્ષમાં સેટેલાઈટ્‌સ મોકલવાને લઈને ભયાનક જંગ છેડાયો હતો. અમેરિકા ધરતી સિવાય કોઈ અન્ય ગ્રહ પર જવાની વાતથી પોતાની ધાક જમાવી ચૂક્યું હતું. બીજીબાજુ ભારતની સ્પેસ એજન્સી ઈસરોના ચંદ્રયાન-૧એ ચંદ્ર પર પાણીની શોધ કરી. ચીનના ચાંગેઈ-૫એ પણ આ વાતની પુષ્ટિ કરી છે. હવે ચીન અને રશિયાની તૈયારી છે કે તે ચંદ્ર માટે આંતરરાષ્ટ્રીય લુનાર રિસર્ચ સ્ટેશન બનાવવું. આ લોન્ગ માર્ચ ૯ રોકેટ દ્વારા ક્રૂ લોન્ચ વ્હીકલ્સનેે ચંદ્ર પર મોકલશે.

નાસા શું ચીન-રશિયાની પાછળ રહી જશે?
ચીન અને રશિયાની ભાગીદારીથી અમેરિકા સહિત અન્ય દેશ પણ પરેશાન છે. અમેરિકાએ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્પેસ સ્ટેશન પાંચ દેશોની સાથે મળીને બનાવ્યું છે. જેના પર ૨૦ દેશથી વધારેના એસ્ટ્રોનટ્‌સ જઈ આવ્યા છે. આર્ટેમિસ મિશનમાં યૂરોપિયન દેશ અને ઓસ્ટ્રેલિયા પણ મદદ કરી રહ્યું છે. આ દેશ મળીને ચંદ્ર પર બેસ બનાવવા માગે છે. સાથે જ ત્યાં રોવર્સ ચલાવવા ઈચ્છે છે. અહીંયા એક વૈશ્વિક ધુરી જાેવા મળશે, જે ચીન અને રશિયાથી અલગ કામ કરી રહી હશે.

આર્ટેમિસ મિશનનો ઉદ્દેશ્ય શું છે?
આર્ટેમિસ-૧ મિશન દરમિયાન ઓરિયન સ્પેસક્રાફ્ટ અને એેસએલએસ રોકેટ ચંદ્ર સુધી પહોંચીને ધરતી તરફ પરત આવીને પોતાની ક્ષમતાઓનું પ્રદર્શન કરશે. આ મિશન ભવિષ્યમાં થનારા ચંદ્ર મિશન માટે એક લિટમસ ટેસ્ટ છે. જાે આ મિશન સફળ થશે તો વર્ષ ૨૦૨૫ સુધી આર્ટેમિસ મિશન અંતર્ગત પહેલીવાર કોઈ મહિલા અને પુરુષને મોકલવામાં આવશે. આર્ટેમિસ-૧ની સફળતા પછી જ નાસાના વૈજ્ઞાનિક ચંદ્ર સુધી જવા માટે અન્ય ટેકનિકને વિકસિત કરશે. તેની તપાસ કરશે. જેથી ચંદ્રથી મંગળ સુધીની યાત્રા પણ કરી શકાય. તેના માટે નાસા ખાનગી સ્પેસ એજન્સીઓ અને આંતરરાષ્ટ્રીય પાર્ટનર્સ સાથે મળીને કામ કરશે.

કેવી રીતે ઓરિયન સ્પેસક્રાફ્ટનું લેન્ડિંગ થશે?
મિશનનો અંત ઓરિયન સ્પેસશીપના ધરતી પર પાછા ફરવાથી થશે. ઓરિયન ધરતીના વાયુમંડળમાં પહોંચતા પહેલાં લગભગ ૪૦,૦૦૦ કિમી પ્રતિ કલાકની સ્પીડે પાછું આવશે. પરંતુ વાયમંડળમાં તે ૪૮૦ કિમી પ્રતિ કલાકની સ્પીડથી આવશે. તે સમયે તેને લગભગ ૨૮૦૦ ડિગ્રી સેલ્સિયસ તાપમાન સહન કરવું પડશે. આવું વાયુમંડળમાં આવતાં જ ઘર્ષણના કારણે થશે. અહીંયા તેના હીટશિલ્ડના પરફોર્મન્સની તપાસ કરવામાં આવશે. સમુદ્રની પાસે આવતાં પહેલાં ૨૫,૦૦૦ ફૂટ ઉપર સ્પેસક્રાફ્ટના બે પેરાશૂટ ખૂલશે. જે તેની ગતિને ઓછી કરીને ૧૬૦ કિમી પ્રતિ કલાક કરી દેશે. થોડીવાર પછી તેના મુખ્ય ૩ પેરાશૂટ ખૂલી જશે તેની સ્પીડ ઘટાડીને ૩૨ કિમી પ્રતિ કલાક કરી નાંખશે. ત્યારે તે સેન ડિયાગો પાસે પ્રશાંત મહાસાગરમાં લેન્ડ કરશે.

લેન્ડિંગ પછી રિકવરીઃ
નાસાના એક્સપ્લોરેશન ગ્રાઉન્ડ સિસ્ટમની લેન્ડિંગ અને રિકવરી ટીમ પ્રશાંત મહાસાગરમાં પહેલાથી તહેનાત રહેશે. તે ઓરિયન સ્પેસશીપના લેન્ડિંગ પછી તેને ઉઠાવીને નેવાની એમ્ફિબિયન્સ શીપ પર રાખશે. નેવીના સ્વિમર અને અન્ય એન્જિનિયર સ્પેસક્રાફ્ટને બાંધીનેે શીપ પર રાખશે. તેને પાછું કેનેડી સુધી લઈ જવામાં આવશે. પછી સ્પેસશીપના કાયદાથી તમામ તપાસ કરવામાં આવશે. જાે આ મિશન સફળ રહેશે તો ચંદ્ર સુધી જવાની કવાયતમાંં અમેરિકા મોટી સિદ્ધિ હાંસલ કરી લેશે અને તે સૌથી મોટી ક્રાંતિ ગણાશે.