US માં કેવી રીતે ચૂંટાય છે રાષ્ટ્રપતિ? ભારત-અમેરિકાની ચૂંટણી પ્રક્રિયા વચ્ચે શું તફાવત છે?

US Presidential Election 2024: 5 નવેમ્બર 2024ના રોજ દુનિયાની મહાસત્તા કહેવાતા અમેરિકામાં યોજાશે લોકશાહીનો સૌથી મોટો પર્વ. જીહાં, 5 નવેમ્બર 2024 ને મંગળવારના રોજ યુ.એસ.માં રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી યોજાશે. જેમાં એક તરફ છે કમલા હેરિસ તો બીજી તરફ છે પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રંપ. જાણો સમગ્ર પ્રક્રિયા વિશે...

યુએસ ચૂંટણી પ્રક્રિયા:
અમેરિકાની ગણતરી વિશ્વના સૌથી શક્તિશાળી દેશોમાં થાય છે અને તેના પ્રમુખ તરીકે ચૂંટાયેલી વ્યક્તિ વિશ્વમાં સૌથી શક્તિશાળી માનવામાં આવે છે. જેના કારણે વિશ્વભરના દેશો અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી પર નજર રાખે છે. આ વખતે અમેરિકામાં રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી માટે 5 નવેમ્બરે મતદાન થશે. પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ રિપબ્લિકન પાર્ટી તરફથી ચૂંટણી મેદાનમાં છે અને ઉપરાષ્ટ્રપતિ કમલા હેરિસ ડેમોક્રેટિક પાર્ટી તરફથી છે. અમેરિકા પણ ભારત જેવો લોકશાહી દેશ છે, પરંતુ બંને દેશોમાં ચૂંટણી પ્રક્રિયા સંપૂર્ણપણે અલગ છે. અમેરિકામાં ચૂંટણી પ્રક્રિયા ભારત કરતાં વધુ મુશ્કેલ અને લાંબી છે.

અમેરિકામાં રાષ્ટ્રપતિ જ્યારે ભારતમાં વડાપ્રધાનઃ
આઝાદી પછી અમેરિકાએ એક એવી વ્યવસ્થા બનાવી જેમાં રાજા જેવી આપખુદશાહી ન હોય અને એટલી નબળી ન હોય કે તે અસ્થિર બની જાય. તેથી, અમેરિકામાં રાષ્ટ્રપતિને સરકારના વડા માનવામાં આવે છે. તે જ સમયે, આઝાદી પછી, ભારતે બ્રિટનની સંસદીય પ્રણાલી પસંદ કરી અને વડા પ્રધાન સરકારના વડા છે.

બેલેટ પેપર દ્વારા મતદાન:
ભારતમાં, મતદાન પ્રક્રિયા સંપૂર્ણપણે EVM દ્વારા કરવામાં આવે છે, જ્યારે અમેરિકામાં, મોટાભાગના રાજ્યોમાં, મતદાન પોસ્ટલ બેલેટ દ્વારા કરવામાં આવે છે. હેકિંગ અને વિદેશી હસ્તક્ષેપના ડરને કારણે, અમેરિકામાં ઇવીએમ ક્યારેય જનતાનો વિશ્વાસ જીતી શક્યા નથી અને માત્ર 5 ટકા ઇલેક્ટ્રોનિક વોટિંગ થાય છે.

કોણ કરે છે ચૂંટણીઓનું આયોજન?
ભારતમાં, ચૂંટણીઓનું આયોજન ચૂંટણી પંચ દ્વારા કરવામાં આવે છે, જ્યારે અમેરિકામાં, ચૂંટણી પ્રક્રિયા ફેડરલ ચૂંટણી પંચ (FEC) દ્વારા હાથ ધરવામાં આવે છે. પરંતુ, ભારતીય ચૂંટણી પંચની જેમ, ફેડરલ ચૂંટણી પંચ પાસે એટલી સત્તા અને જવાબદારીઓ નથી. ચૂંટણી ખર્ચને નિયંત્રિત કરવા અને પારદર્શિતા લાવવા માટે વર્ષ 1974માં તેની રચના કરવામાં આવી હતી.

4 વર્ષનો કાર્યકાળ:
અમેરિકામાં છેલ્લી રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી વર્ષ 2020 માં યોજાઈ હતી, જ્યારે જો બિડેન ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પને હરાવીને સત્તા પર આવ્યા હતા. અમેરિકામાં રાષ્ટ્રપતિનો કાર્યકાળ 4 વર્ષનો હોય છે અને વ્યક્તિ માત્ર બે વાર જ રાષ્ટ્રપતિ બની શકે છે.

5 તબક્કામાં ચૂંટણી પ્રક્રિયાઃ
અમેરિકામાં રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીની પ્રક્રિયા 5 તબક્કામાં પૂર્ણ થાય છે. જેમાં પ્રથમ તબક્કો પ્રાથમિક અને કોકસ, બીજો તબક્કો રાષ્ટ્રીય અધિવેશન, ત્રીજો તબક્કો સામાન્ય ચૂંટણી, ચોથો તબક્કો ઈલેક્ટોરલ કોલેજ અને પાંચમો તબક્કો શપથ ગ્રહણનો છે.

ચૂંટણીનો પ્રથમ તબક્કો પ્રાથમિક અને કોકસ:
અમેરિકન રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી પ્રણાલી ભારતથી તદ્દન અલગ છે. આ પ્રણાલીમાં ઘણા તબક્કાઓનો સમાવેશ થાય છે, જેમાંથી સૌથી મહત્વપૂર્ણ પ્રાથમિક અને કોકસ છે. આ બંને પ્રક્રિયાઓ રાજકીય પક્ષમાં પ્રમુખપદના ઉમેદવારની પસંદગી માટે હાથ ધરવામાં આવે છે. પ્રાથમિક એ પ્રત્યક્ષ મતદાનનો એક પ્રકાર છે, જેમાં નોંધાયેલ પક્ષના સભ્યો તેમના પસંદગીના ઉમેદવારને સીધો મત આપે છે. પ્રાઈમરી દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે કે પાર્ટી તરફથી પ્રમુખ પદ માટે કયા ઉમેદવારને નોમિનેશન મળશે. કોકસ એ વધુ પરંપરાગત અને ઓછી ઔપચારિક પ્રક્રિયા છે. આમાં પાર્ટીના સભ્યો મીટિંગમાં ભેગા થાય છે અને ચર્ચા કર્યા બાદ ઓપન વોટિંગ અથવા સિક્રેટ વોટિંગ દ્વારા પોતાના મનપસંદ ઉમેદવારની પસંદગી કરે છે.

રાષ્ટ્રીય અધિવેશન:
પ્રાથમિક ચૂંટણી પ્રક્રિયા પૂરી થયા પછી રાષ્ટ્રીય અધિવેશન શરૂ થાય છે. આમાં રિપબ્લિકન પાર્ટી અને ડેમોક્રેટિક પાર્ટી પોતાના ઉમેદવારોની સત્તાવાર જાહેરાત કરે છે. આ પછી, રાષ્ટ્રપતિ પદના ઉમેદવાર તેમના સમર્થકોની સામે ભાષણ આપે છે અને તેમની ઉમેદવારી સ્વીકારે છે. આ સાથે તેઓ તેમની ઈચ્છા મુજબ પસંદ કરાયેલા ઉપરાષ્ટ્રપતિ પદના ઉમેદવારની જાહેરાત કરે છે. આ પછી રાષ્ટ્રપતિ પદના ઉમેદવાર દેશભરમાં પ્રચાર માટે નીકળે છે.

સામાન્ય ચૂંટણી:
નવેમ્બરના પ્રથમ સપ્તાહમાં મંગળવારે, અમેરિકન જનતા રાષ્ટ્રપતિ માટે મત આપે છે. જો કે, આ મતદાન રાષ્ટ્રપતિ પદના ઉમેદવાર માટે સીધું થતું નથી, બલ્કે સામાન્ય જનતા મતદારને ચૂંટે છે.

ઇલેક્ટોરલ કૉલેજ:
મતદારોના જૂથને ઇલેક્ટોરલ કૉલેજ કહેવામાં આવે છે, જેમાં કુલ 538 સભ્યો છે. આ તમામ 538 સભ્યો વિવિધ 50 રાજ્યોમાંથી આવે છે, જેઓ આગળ રાષ્ટ્રપતિની પસંદગી કરે છે. રાષ્ટ્રપતિ બનવા માટે, કોઈપણ પક્ષના ઉમેદવારને 270 થી વધુ મતદારોના સમર્થનની જરૂર હોય છે.

શપથ ગ્રહણ:
રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી માટે 270 મતદારોનું સમર્થન જરૂરી છે અને જે પક્ષના ઉમેદવાર 270 થી વધુ હોય તે 20 જાન્યુઆરીએ અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિના પદના શપથ લે છે.