બધું સમુસૂતરું પાર પડ્યુ તો વર્ષના અંત સુધી 16 ચિત્તા ગુજરાતના આંગણે રમતા થશે, આવો છે પ્લાન

Kutch News : આફ્રિકાથી લાવવામા આવેલા ચિત્તા મધ્યપ્રદેશમાં બરાબર સેટ થી ગયા છે. ત્યારે હવે સેન્ટ્રલ ઝૂ ઓથોરિટી (CZA) એ ગુજરાતના બન્ની ઘાસના મેદાનોમાં ચિત્તા સંરક્ષણ સંવર્ધન કેન્દ્ર માટે તેની અંતિમ મંજૂરી આપી છે, જે તેની ગેરહાજરીના દાયકાઓ પછી રાજ્યમાં ચિત્તાને ફરીથી દાખલ કરવાનો માર્ગ મોકળો કરે છે. બન્ની ઘાસના મેદાનો, કચ્છ રણ અભયારણ્ય સાથે, ઉત્તર-પશ્ચિમ ગુજરાતના કચ્છ જિલ્લામાં અંદાજે 5000 કિમી વિસ્તાર ધરાવે છે. કચ્છ પ્રાદેશિક વન વર્તુળના મુખ્ય વન સંરક્ષક સંદીપ કુમારે 16 ચિત્તાઓ ધરાવતો આ પ્રોજેક્ટ, કચ્છને તેના ખોવાયેલા વન્યજીવન વારસાને પુનઃસ્થાપિત કરવાના ભારતના પ્રયાસોમાં એક મહત્વપૂર્ણ પગલું ગણાવ્યું.

16 ચિત્તાને બન્નીમાં લવાશે 
તેમણે કહ્યું કે ફેબ્રુઆરીમાં, CZA એ પ્રોજેક્ટ માટે તેની 'સૈદ્ધાંતિક' મંજૂરી આપી હતી, જેના આધારે તેઓએ કેટલાક પ્રારંભિક પાયાનું કામ શરૂ કર્યું હતું. અમે કચ્છમાં બન્ની ખાતે ચિત્તા સંરક્ષણ સંવર્ધન કેન્દ્ર સ્થાપવા માટે 500 હેક્ટરનું બિડાણ બનાવ્યું છે. અમે 16 ચિત્તાઓને સ્થળાંતરિત કરવાની યોજના બનાવી રહ્યા છીએ, જે નર અને માદાનું મિશ્રણ છે, જે મોટાભાગે નામિબિયા અથવા દક્ષિણ આફ્રિકાના છે.

આ વર્ષના અંત સુધી પ્રોજેક્ટ શરૂ થશે
અંદાજે ₹20 કરોડ ફાળવવામાં આવેલ આ પ્રોજેક્ટમાં ફેન્સીંગ, રહેઠાણ પુનઃવિકાસ અને હોસ્પિટલની સ્થાપના માટેના ખર્ચનો સમાવેશ થાય છે. આ માટે નેશનલ ટાઈગર કન્ઝર્વેશન ઓથોરિટી (NTCA) દ્વારા કોઈ સત્તાવાર સમયરેખા આપવામાં આવી નથી, જેણે પ્રોજેક્ટ ચિતા શરૂ કર્યો હતો, વન વિભાગના અધિકારીએ આ વર્ષના અંત સુધીમાં ચિત્તાઓને લાવવાની યોજના સૂચવી હતી.

બન્નીની પસંદગી કેમ કરાઈ
2009માં ભારતમાં ચિત્તાના પુનઃપ્રવેશ માટે ઓળખાયેલી દસ સંભવિત જગ્યાઓમાંથી કચ્છના બન્નીની પસંદગી કરવામાં આવી હતી. તેનો ઘાસના મેદાન જેવો રહેઠાણ, પૂર્વ આફ્રિકન લેન્ડસ્કેપ્સ જેવો જ છે અને પિલુડીના ઝાડની હાજરી ચિત્તાઓ માટે એક આદર્શ સ્થાન બનાવે છે. ઐતિહાસિક રીતે, આ પ્રદેશમાં અગાઉ ચિત્તાઓ મળી આવ્યા હતા, જેમાં 1921 સુધી સૌરાષ્ટ્ર અને દાહોદમાં ચિત્તાના શિકારના રેકોર્ડ અને 1940ના દાયકાના પ્રારંભ સુધી ગુજરાતમાં તેમની હાજરીના સંદર્ભો છે.

વન વિભાગને બન્નીને ચિત્તા માટે અનુરૂપ બનાવ્યું 
આ પ્રોજેક્ટનો હેતુ પ્રવાસનને બદલે મુખ્યત્વે પ્રાણીઓના વિકાસ અને સંવર્ધનનો છે. ચિત્તાઓને શિકાર મળી રહે તે માટે વન વિભાગે બન્ની ખાતે લગભગ 14,000 હેક્ટર ઘાસના મેદાનોમાં સુધારો કર્યો છે અને શિકારના આધારને મજબૂત કરવા ચિંકારા સંવર્ધન કાર્યક્રમ શરૂ કર્યો છે. કાળા હરણના સંવર્ધનનો કાર્યક્રમ પણ પાઇપલાઇનમાં છે.

બન્ની ચિત્તા માટે યોગ્ય
ગયા વર્ષે ડિસેમ્બરમાં, ગુજરાત સરકાર દ્વારા શરૂ કરાયેલ અને નેશનલ કમ્પેન્સેટરી ફોરેસ્ટેશન ફંડ મેનેજમેન્ટ ઓથોરિટી (નેશનલ કેમ્પા) ને સુપરત કરાયેલી દરખાસ્તને નેશનલ કેમ્પાની એક્ઝિક્યુટિવ કમિટી તરફથી મંજૂરી મળી હતી. વન્યજીવ નિષ્ણાતના જણાવ્યા અનુસાર, બન્નીમાં અપૂરતા શિકાર આધારની પડકાર હોવા છતાં, બન્ની પ્રદેશ ચિત્તાના નવા ઘરને અનુકૂળ કરવા માટે અનુકૂળ વાતાવરણ બનાવે છે. બન્ની ઘાસના મેદાનો, કચ્છ રણ અભયારણ્ય સાથે, ઉત્તર-પશ્ચિમ ગુજરાતના કચ્છ જિલ્લામાં અંદાજે 5000 કિમી વિસ્તાર ધરાવે છે. આ વિસ્તાર કચ્‍છના રણની દક્ષિણે આવેલો છે અને તેનો અમુક ભાગ વરસાદની મોસમમાં દરિયાના પાણીથી ભરાઈ જાય છે.

પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલય માટે વાઇલ્ડલાઇફ ટ્રસ્ટ ઑફ ઇન્ડિયા અને વાઇલ્ડલાઇફ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ઇન્ડિયા દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવેલા “ભારતમાં ચિત્તાને પુનઃસ્થાપિત કરવા માટેની સંભવિતતાનું મૂલ્યાંકન” શીર્ષકવાળા અહેવાલ મુજબ, “યોગ્ય વ્યવસ્થાપન વ્યૂહરચના અને આવાસ પુનઃસ્થાપિત કરવાની યોજનાઓ સાથે. આ હાલમાં ડિગ્રેડ થયેલ સિસ્ટમ, અનગ્યુલેટ ડેન્સિટી નોંધપાત્ર રીતે વધી શકે છે. આવી પરિસ્થિતિઓમાં, વહન ક્ષમતાના અંદાજ મુજબ, આ પ્રદેશ માટે 55 જેટલા ચિત્તાઓને ટેકો આપવાનું શક્ય બનશે."

આ પ્રદેશ હાયના, વરુ, શિયાળ, ભારતીય શિયાળ, કારાકલ અને જંગલ બિલાડી સહિત વિવિધ માંસાહારી પ્રાણીઓનું ઘર છે. તે ઓછા ફ્લોરીકન અને હૌબારા બસ્ટાર્ડ જેવા આયાતી પક્ષીઓ પણ અહી આવે છે. બન્ની વિસ્તાર સ્વાદિષ્ટ પરંતુ મીઠું-સહિષ્ણુ ઘાસની લગભગ 32 પ્રજાતિઓ ધરાવે છે. લગભગ 40 કિમી દૂર અબડાસા ઘાસના મેદાનોમાં ગ્રેટ ઈન્ડિયન બસ્ટર્ડ જોવા મળે છે.

બન્ની પ્રોજેક્ટના અમલીકરણ સાથે, ગુજરાત એશિયાટીક સિંહ અને ચિત્તા બંનેનું ઘર ધરાવતું ભારતનું એકમાત્ર રાજ્ય બનશે, જે ભારતના વન્યજીવ સંરક્ષણ પ્રયાસોમાં તેનું મહત્વ વધારે છે. આ પહેલ 17 સપ્ટેમ્બર, 2022 ના રોજ મધ્યપ્રદેશના કુનો નેશનલ પાર્કમાં ભારતમાં ચિત્તા પુનઃપ્રવેશ પ્રોજેક્ટની શરૂઆતના એક વર્ષ કરતાં વધુ સમય પછી આવી છે.

“મુદ્દો એ છે કે તેમનો સંવર્ધન એ ભારતમાં ચિત્તાના પુનઃપ્રવેશ માટેના મૂળ પ્રસ્તાવનો ભાગ ન હતો. કુનોના કિસ્સામાં, વિચાર તેમને ટૂંકા ગાળા માટે સંસર્ગનિષેધમાં રાખવાનો હતો જેથી તેઓ આફ્રિકામાં પકડાયેલા રોગોને પ્રસારિત ન કરે. તે સમયે શિકારના આધારની ગેરહાજરીને કારણે ભારતમાં ચિતા રિ-ઇન્ટ્રોડક્શન માટે શરૂઆતમાં કચ્છની બન્નીની પસંદગી કરવામાં આવી ન હતી. બન્નીમાં ચિત્તા રજૂ કરવાનો ધ્યેય સમગ્ર ઇકોસિસ્ટમને પુનર્જીવિત કરવાનો હોવો જોઈએ. ઉદ્દેશ્ય પ્રદેશમાં મુક્ત શ્રેણીના ચિત્તાઓ હોવા જોઈએ. નહિંતર, પુનઃસ્થાપન પ્રોજેક્ટને બદલે તે સંરક્ષણ સંવર્ધન પ્રોજેક્ટમાં ફેરવાઈ જશે,” ભારતમાં ચિત્તાના પુનઃ પરિચયમાં ભૂમિકા ભજવનાર વરિષ્ઠ વૈજ્ઞાનિક વાય વી ઝાલાએ જણાવ્યું હતું.