ભૂલથી દર્દીને ખોટું લોહી ચઢી જાય તો શું થાય? ડોક્ટરો પણ કહેશે આવું ના થાય તો સારું

Wrong Blood Transfusion Risks: માનવ શરીરમાં લોહીનું સૌથી વધારે મહત્ત્વ હોય છે. એટલેકે, ક્યારેય પણ કોઈને વાગે તો તુંરત પૂછવામાં આવે છે કે લોહી તો નથી નીકળ્યું ને...કારણકે, લોહી નીકળી જવાથી તમારા શરીરમાં કમજોરી આવી જાય છે. આવી સ્થિતિ ખુબ જ જોખમી સાબિત થઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં દર્દીનું મોત પણ નીપજી શકે છે. જો કોઈને બીજા બ્લડ ગ્રુપનું લોહી આપવામાં આવે તો તેની કિડની ફેલ થવાનું જોખમ રહે છે. એટલું જ નહીં ખોટું બ્લડ દર્દીના લીવરને પણ ખરાબ કરી શકે છે. આવો જ એક કિસ્સો હાલમાં મહારાષ્ટ્રના પુણેની એક હોસ્પિટલમાં સામે આવ્યો છે. જેમાં આવી જ એક નાનકડી ભૂલથી બે દર્દીઓને ICUમાં મોકલવામાં આવ્યા. જ્યાં એક દર્દીને આપવાનું લોહી ભૂલથી બીજા દર્દીને ચઢાવી દેવામાં આવ્યું. 

બે દર્દીઓના જીવ જોખમમાં મુકાયાઃ
ડોક્ટરની બેદરકારીના લીધે બે દર્દીના જીવ જોખમમાં મુકાઈ ગયા હતા. પુણેમાં, તબીબી બેદરકારીના કારણે બે દર્દીઓના જીવ ગયા. બંનેને લોહી ચઢાવવા માટે એકબીજાની આજુ બાજુમાં સુવડાવ્યાં હતાં. શનિવારે એક ભૂલને કારણે બન્ને દર્દીને ખોટા બ્લ્ડ ગ્રૂપવાળા લોહી ચઢાવી દેવામાં આવ્યાં. 

દર્દીના સગાએ લોહીની થેલી પર લખેલું નામ વાંચતા બચાવ થયોઃ
સદનસીબે, નજીકમાં બેઠેલા એક દર્દીના સંબંધીએ લોહીના પાઉચ પર લખેલું નામ વાંચ્યું. તરત જ લોહી ચઢાવવાનું બંધ કરવામાં આવ્યું. હાલમાં બંને દર્દીઓને ઓબ્ઝર્વેશન માટે ICUમાં રાખવામાં આવ્યા છે. તેને 72 કલાક સુધી ઓબ્ઝર્વેશનમાં રાખ્યા બાદ તેની તબિયત કેવી છે તે સ્પષ્ટ થશે. જો કે, પરિસ્થિતિ સંપૂર્ણપણે સાફ થવામાં 14 દિવસનો સમય લાગી શકે છે. તબીબી નિષ્ણાતોના મતે, કોઈ વ્યક્તિને ખોટા બ્લડ ગ્રુપનું લોહી ચડાવવું જીવલેણ સાબિત થઈ શકે છે. જે વ્યક્તિને ખોટું લોહી આપવામાં આવે છે તેની રોગપ્રતિકારક શક્તિ બીજા બ્લડ ગ્રુપના કોષો પર હુમલો કરવાનું શરૂ કરે છે. આવી સ્થિતિમાં, લોહી ચઢાવવાનો કોઈ અર્થ નથી. રોગપ્રતિકારક અને ગંઠન પ્રણાલીના સક્રિયકરણને કારણે દર્દી આઘાતમાં જઈ શકે છે. તેની કિડની ફેલ થઈ શકે છે, રક્ત પરિભ્રમણમાં સમસ્યા આવી શકે છે અને દર્દીનું મૃત્યુ પણ થઈ શકે છે. તેથી, લોહી ચઢાવતી વખતે વ્યક્તિએ ખૂબ કાળજી લેવી જોઈએ.

લોહી બદલાઈ ગયુંઃ
જ્યારે દર્દીના શરીરમાં બહારનું લોહી ચઢાવવામાં આવે છે, ત્યારે તે લોહી એ જ ગ્રૂપનું છેકે, નહીં તેની પુરતી તપાસ કરવામાં આવે છે. દર્દીની નસમાં સોય નાખવામાં આવે છે, આ સોય મૂત્રનલિકા સાથે જોડાયેલી રહે છે. આ ઇન્ટ્રાવેનસ (IV) લાઇન દ્વારા શરીરમાં લોહીનો પરિચય થાય છે. લોહી ચઢાવવાની પ્રક્રિયામાં, દર્દીને યોગ્ય ગ્રૂપનું લોહી આપવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

લોહીના કુલ કેટલાં પ્રકાર છે?
A, B, AB અને O. આ પ્રકારો રક્ત કોશિકાઓ પર હાજર એન્ટિજેન્સ અનુસાર નક્કી કરવામાં આવે છે. O બ્લડ ગ્રુપનું લોહી કોઈને પણ ચડાવી શકાય છે. બીજી રફર, એબી બ્લડ ગ્રુપ ધરાવતા દર્દીને કોઈપણ ગ્રૂપનું લોહી ચઢાવી શકાય છે. આ સિવાય આરએચ ફેક્ટરનું ધ્યાન રાખવું પણ જરૂરી છે. આ એક પ્રકારનું એન્ટિજેન છે. વ્યક્તિનું લોહી કાં તો આરએચ પોઝીટીવ અથવા આરએચ નેગેટિવ હોય છે. જો કોઈ વ્યક્તિનું લોહી Rh+ હોય તો તેને Rh પોઝિટિવ અથવા Rh નેગેટિવ રક્ત આપી શકાય. જો કે, આરએચ-બ્લડના કિસ્સામાં, દર્દીને માત્ર આરએચ નેગેટિવ લોહી ચઢાવવું જોઈએ.

જો કોઈને ખોટું લોહી ચઢાવવામાં આવે તો...
જ્હોન હોપકિન્સ યુનિવર્સિટી અનુસાર, જો કોઈ વ્યક્તિને ખોટા પ્રકારનું લોહી ચઢાવવામાં આવે છે, તો તેની રોગપ્રતિકારક શક્તિ તેની સામે લડવાનું શરૂ કરશે. આ ખૂબ જ ગંભીર સ્થિતિ છે. જો દર્દીને ખોટું લોહી ચડાવવામાં આવે તો હેમોલિટીક ટ્રાન્સફ્યુઝન પ્રતિક્રિયા થાય છે. આમાં, દર્દીની રોગપ્રતિકારક શક્તિ દાતાના રક્તના લાલ રક્ત કોશિકાઓ (આરબીસી) ને નષ્ટ કરવાનું શરૂ કરે છે. ખોટું લોહી શરીરમાં પહોંચતાની સાથે જ આ પ્રતિક્રિયા શરૂ થઈ શકે છે અથવા તેમાં થોડા દિવસો લાગી શકે છે.

ખોટું લોહી ચઢવાય તો શું થાય?
અમેરિકાના નેશનલ સેન્ટર ફોર બાયોટેક્નોલોજી ઇન્ફોર્મેશન (NCBI) અનુસાર, ખોટા રક્તદાનના પ્રારંભિક લક્ષણોમાં ધ્રુજારી, તાવ અને શરીરમાં દુખાવોનો સમાવેશ થાય છે. કેટલીક ટ્રાન્સફ્યુઝન પ્રતિક્રિયાઓના લક્ષણો હળવા હોય છે અને તે પોતાની મેળે ઉકેલાઈ જાય છે. જો કે, ઘણા કિસ્સાઓમાં તે જીવલેણ સાબિત થઈ શકે છે. ટાઈમ્સ ઓફ ઈન્ડિયાના અહેવાલ મુજબ, દર્દીની કિડની અથવા લીવર બંધ થઈ શકે છે અને તેનાથી દર્દીનું મોત પણ થઈ શકે છે.